سقوط بی سابقه بهای نفت برای تولید کنندگان این ماده حیاتی طی سه سال اخیررخدادی ناخوشایند وهمراه با آثارمنفی اقتصادی در سطح جهانی بود؛ اما اوپک در سال 95 سرانجام تصمیمی تاریخی گرفت.
اوپک به عنوان سازمانی که ۴۰ درصد از عرضه جهانی نفت را در اختیار دارد، با سقوط شدید بهای نفت ضربه سنگینی خورد.
این چالش بزرگ وزیران نفت و انرژی کشورهای عضو و 12 کشور غیر عضو اوپک که بیش از نیمی از نفت جهان را تولید می کنند، سپتامبر گذشته در وین گرد هم اورد تا در باره تثبیت بازارهای جهانی نفت گفتگو کنند.
اوپک از کشورهای الجزایر، ایران، عراق، کویت، لیبی، نیجریه، قطر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اکوادور، آنگولا و ونزوئلا تشکیل شده است.
اعضای اوپک اما چند ماه قبل از اجلاس وین در نشستی در الجزیره بر سر طرحی به توافق رسیدند که هدف آن کاهش 750 هزار بشکه ای از میزان تولید نفت این سازمان و رساندن میزان تولید به 32.5 تا 33 میلیون بشکه نفت در روزبود.
این توافق که نخستین توافق از این نوع از سال 2008 محسوب می شد، موجب افزایش اندکی درقیمت نفت شد.
متعاقب این نشست مقامات سازمان کشورهای صادر کننده نفت، اواخر اکتبر نیز در وین با روسیه تولید کننده بزرگ نفتی غیر عضو اوپک ، درباره چگونگی اجرای طرح کاهش تولید نفت برای کاستن از میزان عرضه جهانی و تقویت قیمت ها گفتگو کردند.
عربستان ابتدا طرحی را با عنوان فریز(ثابت نگهداشتن ) تولید نفت طبق میزان تولید در ژانویه 2016 مطرح کرد و حتی در این رابطه اجلاسی در دوحه قطر برگزار شد.
هدف این طرح فشار برایران بود تا تولید نفت خود را در سطح ژانویه 2016 که حدود یک میلیون بشکه در روز بود، نگهدارد.
درحالیکه این میزان از تولید مربوط به دوره کاهش تولید نفت ایران به علت تحریم های ناعادلانه بود. لذا دلیلی وجود نداشت که ایران نتواند به اندازه سهمیه قبلی خود در اوپک نفت تولید کند ؛ در حالیکه عربستان یک ونیم میلیون بشکه بیش از سهمیه اش نفت تولید و با قیمت ارزان به بازار عرضه کرده است. با توجه به این موضوع ؛ ایران، در نشست اوپک در الجزایر از کاهش تولید معاف و اعلام شد که مطابق سهمیه اش می تواند میزان تولید نفت خود را به میزان قبل از تحریم ها یعنی نزدیک به پنج میلیون بشکه در روز افزایش دهد .
اما چرا تولید نفت اوپک آنقدر افزایش یافت تا بازار های جهانی با مازاد عرضه مواجه شود. این سوالی است که عربستان باید پاسخگوی آن باشد.
عربستان سعودی تا همین اواخر به طور متوسط روزانه حدود 10 میلیون و 2000 هزار بشکه نفت تولید می کرد. این روند سبب کاهش شدید بهای نفت از115 دلاردرژوئن 2014 به حدود 30 تا 500 دلار در هر بشکه شد . این رقم برای کشورهای وابسته به درآمدهای نفتی از جمله عربستان به منزله یک شوک اقتصادی بود . بسیاری از تولید کنندگان نفت عضو اوپک و غیر اوپک با بحران مالی مواجه شدند.
در چنین شرایطی در 28 سپتامبرگذشته و پیش از شروع سال 2017میلادی کشورهای عضو اوپک در وین در یک نشست تاریخی برای نخستین بار در هشت سال گذشته بر سر کاهش تولید نفت این سازمان به توافق رسیدند. اعضای اوپک دریکصد و هفتاد و یکمین نشست خود در وین توافق کردند که روزانه تولید یک میلیون و 200 هزار بشکه از نفت خود را کاهش دهند .سقف تولید برای کل این سازمان روی رقم 32.5 تا 33 میلیون بشکه در روز تعیین شد اما هیچ محدودیت معینی برای تک تک کشورها مشخص نشد. کشورهای عضو اوپک در تاریخ 30 نوامبر توافق تثبیت میزان تولید نفت را نهایی کردند تا روند کاهش تولید نفت خود را از اول ژانویه 2017 آغاز کنند.
بیژن زنگنه وزیر نفت ایران، این توافق را برای کشورهای عضو و غیر عضو اوپک تاریخی خواند .زنگنه تصریح کرد همه کشورهایی که در نشست سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) شرکت کردند، آمادگی خود را برای حمایت از این سازمان اعلام کرده‌اند.
روسیه نیزبعنوان یکی از بزرگترین تولید کنندگان غیر اوپک اعلام کرد از اول ژانویه 2017 تا 31 مارس ، تولید نفت خودرا 300 هزار بشکه کاهش می دهد تا تولیدش به سطح 10 میلیون و 947 هزار بشکه در روز برسد .
اما سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) ماه گذشته از اجرا نشدن کامل توافق برای کاهش تولید نفت از سوی کشورهای غیراوپکی از جمله روسیه خبر داد.
روزنامه نزاویسیمایا گازتا نوشت؛ اوپک از چهار کشور غیر عضو این سازمان به ویژه روسیه ناراضی است زیرا نیمی از میزان کاهش تولید نفت یعنی 300 هزار بشکه را بر عهده گرفته بود.بنا به اعلام اوپک، این سازمان 92 درصد توافق کاهش نفت را اجرا کرده است در حالیکه چهار کشور غیرعضو اوپک فقط به 50 درصد سطح معین شده عمل کرده اند.
مطابق توافق اوپک با کشورهای غیرعضو در شش ماه اول سال جاری روزانه یک میلیون و 200 هزار بشکه نفت از سطح تولید این سازمان کاسته می شود و به 32 میلیون و 500 هزار بشکه می رسد و همزمان غیراوپکی ها هم باید روزانه 600 هزار بشکه از تولید خود بکاهند.
روسیه که متعهد به کاهش 300 هزار بشکه در روز در چارچوب توافق کشورهای عضو سازمان تولید کننده نفت (اوپک) و غیراوپک، شده است اوایل ماه ژانویه گذشته اعلام کرد که میزان کاهش تولید روزانه خود را به 130 هزار بشکه رسانده است.
براساس آمارهای موجود، روسیه ماه اکتبر سال گذشته با افزایش فعالیت و تولید روزانه 11 میلیون و 200 هزار بشکه نفت، در جایگاه بزرگ ترین تولید کننده جهان و بالاتر از عربستان و آمریکا قرار گرفت.
در هر حال هدف اصلی اوپک، آنچنان که در اساسنامه بیان شده،هماهنگی و یکپارچه سازی سیاست‌های نفتی کشورهای عضو و تعیین بهترین راه برای تامین منافع جمعی یا فردی اعضا، طراحی شیوه‌هایی برای تضمین ثبات قیمت نفت و از بین بردن نوسانات مضر و غیر ضروری است . جدایی اعضا از یکدیگر و غیرمستقل بودن برخی از اعضای اوپک؛ این سازمان را در طول حیات خود چندین بار با شوک روبه رو کرد.این روند اما بسود هیچیک از اعضای این سازمان نیست.
سقوط بی سابقه قیمتهای جهانی نفت در سه سال گذشته به اقتصاد کشورهای تولید کننده از جمله ونزوئلا،کویت و حتی عربستان که خود یکی از عوامل اصلی در این کاهش قیمت بوده شوک سنگینی وارد کرده است.
عربستان سال گذشته را با کسری بودجه هشتاد میلیارد دلاری پشت سر گذاشت و امسال هم پیش بینی ها حاکی از افزایش این کسر بودجه است.
روزنامه الوطن چاپ عربستان چندی قبل در گزارشی نوشت، شرکت ساختمانی بن لادن عربستان (Saudi Binladin Group) حدود50 هزار نفر از کارگران خود را که همه آنها خارجی بوده اند، اخراج کرد.
اوپک، با تولید روزانه حدود سی میلیون بشکه ؛ نزدیک به یک سوم نفت مورد نیاز جهان را تولید می کند و در هر شرایطی تصمیماتش باید در جهت حداکثر کردن منافع اعضا باشد، اوپک اما تا کنون به علت کارشکنی های عربستان نتوانسته است در راستای تثبیت بازار، بخوبی فعالیت کند و نقش مدیریتی داشته باشد.113/111
بیشتربخوانید:
تصویب سند راهبرد دراز مدت اوپک/ آیا اوپک نقش خود را باز خواهد یافت؟
تعهد کشورهای عضو اوپک برای کاهش تولید نفت
تاکید به ضرورت همکاری کشورهای عضو و غیر عضو اوپک
