رهبر معظم انقلاب اسلامی در بخشی از بیانیه گام دوم در این خصوص تصریح می کنند: "مهمترین عیوب وابستگی اقتصاد به نفت، دولتی بودن بخشهایی از اقتصاد که در حیطه‌ی وظایف دولت نیست، نگاه به خارج و نه به توان و ظرفیّت داخلی، استفاده‌ی اندک از ظرفیّت نیروی انسانی کشور، بودجه‌بندی معیوب و نامتوازن و سرانجام عدم ثبات سیاستهای اجرائی اقتصاد و عدم رعایت اولویّتها و وجود هزینه‌های زائد و حتّی مسرفانه در بخشهایی از دستگاه‌های حکومتی است. نتیجه‌ی اینها مشکلات زندگی مردم از قبیل بیکاری جوانها، فقر درآمدی در طبقه‌ی ضعیف و امثال آن است."
حضرت آیت الله خامنه ای پیشتر نیز در مناسبت ها و سخنرانی هایشان بارها با انتقاد از خام فروشی، تکیه بر استفاده‌ی حداقلی از فروش نفت خام را مورد تاکید قرار داده اند.
مطالعات زیادی روی کشورهایی که نفت یا منابعی شبیه آن دارند انجام شده و آثار تخریبی استفاده غلط از درآمد نفت به اثبات رسیده است.
این مطالعات نشان می دهند افزایش قیمت نفت در اقتصادهای نفتی که درآمد نفت مستقیماً به حساب دولت ریخته می شود، باعث افزایش واردات و ضربه زدن به تولید داخلی می شود، نرخ کالاهای غیر قابل واردات مثل زمین و مسکن را افزایش می دهد، اصلاح نظام مالیاتی را به تأخیر می اندازند، انگیزه دولت برای جلب مشارکت واقعی مردم را از بین می برد و همچنین مانع رویکرد دولت ها به استفاده از نظرات نخبگان و کارشناسان، بهبود فناوری ها و رشد بهره وری می گردد.
تجربه ملی شدن نفت نشان داد استقلال اقتصادی، لزوما نیازمند حرکت در چارچوب نظام اقتصاد بین المللی یا حفظ روابط اقتصادی دو یا چندجانبه با سایر کشورها تحت هر شرایطی نیست، بلکه شرط لازم داشتن تسلط برمنابع ملی و استفاده درست از این منابع بویژه نفت است. در اینصورت زمینه برای تعامل در چارچوب منافع ملی در بازارهای بین المللی فراهم می شود.
خواب آشفته ای که نفت برای ایران ساخت، تعبیرش وابستگی بود. اما اینک ایران از آن خواب برخاسته است. ایران از نظر ظرفیّت های طبیعی و انسانی، کم‌نظیر است.
ایران دارای 7 درصد ذخایر معدنی جهان است: منابع عظیم زیرزمینی، موقعیت استثنائی جغرافیایی میان شرق و غرب و شمال و جنوب، بازار بزرگ ملّی، بازار بزرگ منطقه‌ای با داشتن 15 همسایه با 600 میلیون جمعیّت، سواحل دریایی طولانی، حاصلخیزی زمین با محصولات متنوع کشاورزی و باغی، اقتصاد بزرگ و متنوع، بخشهایی از ظرفیّتهای کشور است که بسیاری از ظرفیّتها دست‌نخورده مانده است.
رهبر معظم انقلاب می گویند: "اینکه کسی گمان کند مشکلات اقتصادی صرفاً ناشی از تحریم است و علت تحریم هم مقاومت ضداستکباری و تسلیم نشدن در برابر دشمن است پس راه‌حل، زانو زدن در برابر دشمن و بوسه‌زدن بر پنجه‌ی گرگ است، خطائی نابخشودنی است."
در بخش سوم بیانیه گام دوم با عنوان «اقتصاد» موضوعاتی مانند دانش‌بنیان شدن اقتصاد و ورود مجموعه جوان و دانا و مؤمن و مسلط بر دانسته‌های اقتصادی از مهمترین اهداف تاکید شده در این بخش محسوب می‌شوند.
مقام معظم رهبری در سخنانی در دیدار جمعی از استادان، نخبگان و پژوهشگران دانشگاه‌ها در ژوئن 2018 (20 خرداد 1397) خاطر نشان می کنند: "پیشرفت های علمی کشور پیشرفت‌های واقعی است و آن‌طور که بعضی ادّعا می‌کنند، پیشرفت‌های حبابی نیست؛ ما در نانو پیشرفت کرده‌ایم، در سلول‌های بنیادی پیشرفت کرده‌ایم، در هسته‌ای پیشرفت کرده‌ایم، در زیست‌فناوری پیشرفت کرده‌ایم، در بخش‌های مختلفی از پزشکی پیشرفت کرده‌ایم، در بسیاری از بخش‌های گوناگون پیشرفت کرده‌ایم؛ این پیشرفت‌ها واقعی است و وجود دارد."
حضرت آیت الله خامنه ای همچنین در دیدار نخبگان و استعدادهای برتر علمی (25 مهر 1397) در خصوص پیشرفت علمی کشور تصریح می کنند: "ما احتیاج داریم به اینکه از لحاظ علمی پیشرفت کنیم؛ این نیاز قطعی ما است. اگر از لحاظ علمی پیشرفت نکنیم، تهدید دشمنان تمدنی ما و دشمنان فرهنگی و سیاسی ما، تهدید دائمی خواهد بود؛ آن وقتی این تهدید متوقف می‌شود یا خطرش کم می‌شود که ما از لحاظ علمی پیشرفت کنیم. "
ایشان دیدار نخبگان و استعدادهای برتر علمی توجه آنان را به این نکته جلب می کنند که "ایران تقریباً یک درصد جمعیت جهان را دارد، بنابراین سهم ایران از تلاش‌های مشترک بشری باید لااقل یک درصد باشد. اکنون بر اساس آمارهای مستند، ایران بیش از سهم خود در دنیا تولید علم دارد، یعنی تقریباً حدود دو برابر، یعنی تقریباً 2 درصداست."
در تولید ملی، باید بیش از پیش با شناخت ظرفیت های کلان اقتصادی کشور و تبیین نیازها با بهره گیری از نیروی انسانی کار آزموده ضمن پاسخ گویی به نیازهای زمانی، زمینه های لازم برای رشد و توسعه کشور را فراهم کرده و مبانی و پایه های استقلال و عزت ملی کشور را مستحکم کرد.
تولید ملی از مهم ترین مؤلفه های تأثیرگذار و بی اثرکننده توطئه ها و تحریم های دشمنان است. مهمترین عوامل در تولید ملی منابع مادی و انسانی می باشند. منابع مادی نتیجه تلاش ها و کوشش های فکری بشر در طبیعت و به نحوی وابسته به منابع انسانی می باشند. نقش منابع انسانی در پیشبرد امور یک جامعه دارای آن چنان اهمیتی است که مؤثرترین رکن تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی محسوب می گردد.
در حال حاضر هزاران شرکت دانش‌بنیان، میلیون‌ها تحصیل‌کرده دانشگاهی یا در حال تحصیل، هزاران واحد دانشگاهی در سراسر کشور، ده‌ها طرح بزرگ از قبیل چرخه سوخت هسته‌ای، سلول‌های بنیادی، فناوری نانو، زیست فناوری و غیره با رتبه‌های نخستین در کل جهان، از سرمایه ارزشمند وذخایر علمی کشور هستند.
درواقع درخشش در رشته‌های مهم و حساس پزشکی و جایگاه مرجعیت در آن و ده‌ها نمونه دیگر از پیشرفت، محصول تلاش و حضور جوانان و حساس جمعی است که انقلاب برای کشور به ارمغان آورد.
بر اساس داده های آماری؛ جمعیّت جوان زیر 40 سال در ایران فرصت ارزشمندی برای کشور هستند. 36 میلیون نفر در سنین میانه‌ی 15 و 40 سالگی، نزدیک به 14 میلیون نفر دارای تحصیلات عالی، رتبه‌ی دوّم جهان در دانش‌آموختگان علوم و مهندسی، آماده‌ی تلاش جهادی برای کشورند.
امروزه در کنار سرمایه های انسانی و اقتصادی، سرمایه دیگری به نام سرمایه اجتماعی (social capital) نیز مورد توجه قرار گرفته است. سرمایه اجتماعی، یا بعد معنوی یک اجتماع، میراثی تاریخی است که از طریق تشویق افراد به «همکاری» و «مشارکت» در تعاملات اجتماعی، قادر است به حل میزان بیشتری از معضلات موجود در آن اجتماع، فائق آید و حرکت به سوی رشد و توسعه شتابان اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و ... را امکان پذیر سازد.
در واقع، سرمایه اجتماعی را می توان در کنار سرمایه های اقتصادی و انسانی، بخشی از ثروت ملّی به حساب آورد که بستر مناسبی برای بهره برداری از سرمایه انسانی و فیزیکی (مادّی) و راهی برای نیل به موفقیت قلمداد می شود.
همانطور که رهبرمعظم انقلاب در بیانیه گام دوم انقلاب اشاره کردند: "این زیرساخت ها به خوبی در کشور وجود دارد و باید در گام دوم انقلاب از آنها به نحو شایسته ای استفاده کرد. واقعیت این است که رشد و بالندگی های علمی و فناوری ایران چشمگیر وفتخار آفرین است."
نویسنده: جمشید امین زاده
تهیه شده در «گروه ایران و خاورمیانه» اداره کل خبر و تفسیر برون‌مرزی
116
