اندرو بووِن (Andrew Bowen) در یاداشتی با عنوان «خلیج فارس متلاشی شده: حرکت های بعدی ترامپ» که در اندیشکده امریکن اینترپرایز، منتشر شد، درباره قطع روابط کشورهای عربی به رهبری عربستان سعودی با قطر و اقدامات بعدی ترامپ نوشت.
دوشنبه هفته گذشته بود که تعدادی از کشورهای عربی با هدایت عربستان سعودی و امارات، محاصره سیاسی اقتصادی علیه قطر آغاز کردند و روابط خود با این کشور کوچک ثروتمند متحد آمریکا را قطع کردند.
در حالی که تنش ها بین اعضای شورای همکاری خلیج فارس سال ها است که ادامه دارد، اما اقدام سریع و غیرمنتظره کشورهای عربی، مانع از آن شد که قطر بتواند این اختلافات را حل کرده و ازدرگیری جلوگیری کند.
قطع روابط سیاسی و محاصره قطر پس ازآن انجام گرفت که حملات سایبری به دولت قطر گزارش شد و یک جبهه رسانه ای در واشنگتن نیز علیه قطر شکل گرفته بود تا آمریکا در روابط خود با قطر بازنگری کند.
آمریکا اصلا برای این تحولات آماده نبود. ریاض و ابوظبی علیرغم تعهدشان درکنفرانس ریاض مبنی بر ارتقاء همکاری های امنیتی، اما هیچ کدام ازقبل، آمریکا را از اقداماتشان مطلع نکرده بودند.
در سال 2015 نیز زمانی که ریاض علیه یمن ائتلافی تشکیل داد و جنگ را آغاز کرد، افزایش درگیری ها درحوزه خلیج فارس، ناظران آمریکایی را غافلگیر کرده بود.
آمریکا با توجه به پایگاه نظامی بزرگی که درالعدید قطردارد، نمی تواند افزایش سریع درگیری ها دربین متحدانش درخلیج فارس را تحمل کند.
نزدیک به 11 هزار نیروی آمریکایی نیز در کشور کوچک امارات حضور دارند و هیچ جایگزین دیگری برای استقرار این حجم نیرو در منطقه به راحتی مهیا نمی شود.
فرصت های روسیه، ایران و ترکیه
روسیه و ایران براختلافات راهبردی بین کشورهای عربی حوزه خلیج فارس نظارت دارند. ولادیمیرپوتین، رئیس جمهوری روسیه، از قبل با ترکیه و ایران، درارتباط تنگاتنگ بودند. ایران دراین میان اعطای کمک های بشردوستانه اولیه به دوحه را آغاز کرده است.
ایران حمایت های زیاد ترامپ از شورای همکاری خلیج فارس، به ویژه فضای پر طمطراق اجلاس اخیر ریاض را با احتیاط زیر نظر دارد. قطع روابط هفته گذشته، نوای خوشی در گوش آنهایی در تهران است که همبستگی توخالی شورای همکاری خلیج فارس را پاشنه آشیل راهبرد منطقه ای ترامپ می دانند.
مسکونیز ازآشفتگی راهبردی شورای همکاری خلیج فارس سود می برد.
در این میان اعزام 5 هزار نیرو به دوحه از طرف ترکیه که در ادامه پیمان دفاعی مشترک بین دو کشور انجام شد نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است.
دخالت آنکارا در اختلافات داخلی شورای همکاری خلیج فارس، توانایی عربستان سعودی برای اعمال فشار در این شورا را کاهش داده است. حتی اگر روابط بین قطر و کشورهای همسایه آن و همچنین دیگر اعضای شورای همکاری خلیج فارس به حالت گذاشته بازگردد، اما بی اعتمادی ناشی از اقدامات قهرآمیز هفته گذشته بین آنها تا سال ها ادامه خواهد یافت.
غایب بودن رهبری قدرتمند آمریکا ممکن است حتی اولین عامل در متلاشی شدن شورای همکاری خلیج فارس باشد، چرا که قطر، کویت و امان برای ایجاد توازن قوا با عربستان سعودی و امارات، رویکرد مستقلی را اتخاذ کرده و با متحدان خاص خود، همپیمان می شوند.
پاسخ ترامپ
واشنگتن اکنون با معضل ناخواسته ای مواجه شده است که در آن شورای همکاری خلیج فارس به رهبری عربستان سعودی به جای اینکه حلال مشکلات باشد، خود مشکل ساز شده است.
پیام روشن ترامپ درخلال دیدارش ازریاض این بود: "شرکای منطقه ای باید بیشتر بر روی توان خود تکیه کرده و با هم همکاری کنند".
آمریکا اتفاقا ممکن است مجبور شود با شرکای مختلفی که حتی تمایل کمی برای همکاری دارند برای مقابله با داعش و ایران همکاری کند. هر چقدر که این تنش ادامه داشته باشد، روسیه، ایران و به زودی چین می توانند تفرقه میان شورای همکاری خلیج فارس را بیشتر کرده و انعطاف پذیری آمریکا را در منطقه کاهش دهند.
برخی از واکنش ترامپ به این اتفاقات انتقاد می کنند، ولی واشنگتن رویکرد محتاطانه اما فعالی را برای میانجیگری دراین اختلافات درپیش گرفته است. این بحران قطعا چیزی نیست که آمریکا از آن استقبال کند و ترامپ کاملا به این نکته واقف است که تفرقه در میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس به ضرر هر دوی آنها است.
مهم ترین اولویت ترامپ آن است که شرکای آمریکا در حاشیه خلیج فارس در مساله حمایت های مالی از گروه های تروریستی تغییراتی را ایجاد کنند.
در حالی که عربستان سعودی و امارات، قطر را متهم می کنند که از گروه های تروریستی حمایت مالی می کند، تمام کشورهای حاضر در شورای همکاری خلیج فارس در این مشکل همدست هستند. واشنگتن نباید بین کشورهای حوزه خلیج فارس فرقی قائل شده و یکی را بر دیگری برتری دهد. آمریکا و کشورهای حوزه خلیج فارس با یکدیگر همکاری خواهند کرد تا این مشکل را حل کنند.
سیاست آمریکا پس از قطع روابط کشورهای عربی با قطر
واشنگتن علیرغم اختلافات عمیقی که به وجود آمده، همچنان شانس دارد که ائتلاف شورای همکاری خلیج فارس را نجات داده و اتحادی را که ماه گذشته در ریاض نمایش داده شد را ترمیم کند.
برای این منظور اقداماتی باید انجام شود:
واشنگتن نباید از یک طرف جانبداری کند: آمریکا باید به صورت شفاف با ریاض، ابوظبی و دوحه در میان بگذارد که اگر چنین درگیری هایی شدت یابد، تمام کشورهای حوزه خلیج فارس و آمریکا ضرر خواهند کرد. واشنگتن باید شرکای منطقه ای خود را مطمئن کند که هیچ یک از آنها را رها نخواهد کرد و همچنین به آنها هشدار دهد که ایجاد شکاف و تفرقه تحمل نخواهد شد.
آمریکا باید به صورت فعال میانجیگری کند:
واشنگتن در کنار تیلرسون، وزیرامورخارجه و ماتیس، وزیر دفاع آمریکا باید گفت و گوهایی را با همتایان سعودی، اماراتی و قطر خود آغاز کنند تا از فرایند میانجیگری کویت پشتیبانی کنند.
آمریکا باید هر چه سریع تر برای کم کردن تنش ها فشار آورد و از آن جمله باید هر چه زودتر محاصره هوایی، زمینی و دریایی قطر را برداشته تا خانواده های قطری بتوانند بدون دردسر جا به جا شده و همچنین محموله های غذایی به قطر وارد شود.
واشنگتن همچنین باید از امیر کویت بخواهد که به طور مرتب با ابوظبی، ریاض و دوحه مشورت کند. در صورت امکان باید یک مسیر سیاسی دائمی طراحی کند تا درگیری های آینده کاهش یافته و به سرعت میانجیگری صورت گیرد.
واشنگتن باید به شورای همکاری خلیج فارس فشار بیاورد که دست از حمایت مالی از تروریسم بردارند:
حمایت مالی از تروریسم مشکلی است که بر روی تمام شورای همکاری خلیج فارس اثر می گذارد. جدا کردن یک کشور مشکلی را حل نمی کند.
واشنگتن باید به صورت شفاف از اقداماتی که برخی از کشورها مانند قطر و امارات سال ها است انجام می دهند انتقاد کند تا این مساله حل شود. آمریکا همچنین باید به متحدان خود در حوزه خلیج فارس فشار آورده تا از سیاست هایی در منطقه که برای همه زیان آور است اجتناب کنند.
آمریکا باید از کثرت و تفاوت میان شورای همکاری خلیج فارس حمایت کند:
ریاض، ابوظبی و دوحه سال ها است که در مسائل مختلف در حوزه خلیج فارس با یکدیگر رقابت می کنند. اما این بدان معنی نیست که این کشورها نمی توانند در مورد برخی موضوعات به یکدیگر نزدیک شده و همکاری های خود را بیشتر کنند. واشنگتن باید تفاوت موجود درکشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس را به رسمیت بشناسد زیرا که هیچ کدام از منافع این کشورها به صورت کامل در راستای منافع آمریکا قرار ندارد.
آمریکا باید کشورهای شورای همکاری خلیج فارس را از دخالت در امور داخلی یکدیگر برحذر دارد:
کشورهای حوزه خلیج فارس ممکن است همیشه به طور کامل با یکدیگر هماهنگ نباشند و آمریکا باید از همه آنها بخواهد به حق حاکمیت یکدیگر احترام بگذارند. واشنگتن باید کشورهای حوزه خلیج فارس را تشویق کنند که برای حل مشکلات بین خود با یکدیگر گفت وگو کنند و زمانی که نیاز شد برای جلوگیری از بروز جنگ بین آنها مداخله کند.
آمریکا باید در پایگاه العدید در قطر، الدرفا در امارات و پایگاه پنجم در بحرین باقی بماند: واشنگتن هیچ منفعت راهبردی از خروج از پایگاه العدید قطر به دست نخواهد آورد. آمریکا حتی باید با ایجاد پایگاه هایی جدید در عربستان و امان، حضور راهبردی خود در منطقه را متنوع و تقویت کند.
*آنچه در این گزارش آمده به معنی تایید محتوای تحلیل نویسنده از سوی «ایران پرس» نیست و تنها در راستای اطلاع رسانی منتشر شده است.
**** استفاده از این مطلب با ذکر منبع «ایران پرس» بلامانع است.
بیشتربخوانید:
ثمره اقدامات ترامپ؛ بی ثبات کردن منطقه خلیج فارس / تحلیل
مشاور اوباما: سیاست های ترامپ در قبال منطقه خلیج فارس قابل فهم نیست
ترامپ در گفتگوی تلفنی با ملک سلمان خواستار اتحاد کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس شد
