«رستم قاسمی» وزیر راه و شهرسازی جمهوری اسلامی ایران، «شاهین مصطفی یف» معاون نخست وزیر جمهوری آذربایجان و «الکساندر نواک» معاون نخست وزیر روسیه، روز جمعه (18 شهریور) امضای این سند راهبردی را برای توسعه تجارت، امنیت و همگرایی منطقه ای مهم اعلام کردند.
کریدور حمل و نقل شمال - جنوب طرح مهمی است که با اجرای آن، ضمن کاهش مسیر و هزینه تبادل کالا بین کشورهای جنوب آسیا و شبه قاره هند به اروپا، همگرایی منطقه ای اورآسیا را هم ارتقا می دهد.
ایده اصلی راه اندازی دالان حمل و نقل شمال - جنوب برای نخستین بار در سال 1993 از سوی ایران مطرح و در سال 2000 توافقنامه راه اندازی این دالان بین المللی از سوی ایران، روسیه و هند امضا شد.
در سال‌های بعدی 10 کشور دیگر از جمله آذربایجان و ترکیه نیز در این طرح مشارکت کردند. اما به دلیل مشکلات زیرساختی و تحولات سیاسی منطقه این طرح با سرعت لازم پیش نرفت.
تکمیل نشدن این دالان باعث شده است که هم‌اکنون هند و روسیه از طریق اقیانوس هند، دریای سرخ، مدیترانه و دریای سیاه کالاهای خود را مبادله کنند. در حالیکه با استفاده از کریدور شمال-جنوب، این مسیر کوتاه‌تر می شود و زمان ترانزیت کالا هم به نصف کاهش می یابد.
مزایای کریدور حمل و نقل شمال-جنوب
یک سوی این مسیر به هند و سوی دیگر آن به روسیه ختم می‌شود و بخش اعظم مسیر خشکی میانی آن در جمهوری اسلامی ایران قرار دارد. از طرف دیگر روسیه به‌راحتی از طریق مسیرهای ریلی خود، این گذرگاه را به بازارهای اروپایی متصل می‌کند. این طرح اتصال روسیه و آسیای مرکزی به هند را هم ممکن می‌سازد.
از مزایای مهم این طرح کوتاه‌کردن دسترسی به اروپا برای هند و کشورهای دیگر است. به طوری که مسیر این کریدور برای دهلی‌نو حدود هفت هزار 200 کیلومتر و تقریباً 60 درصد کمتر از مسیر دریایی کانال سوئز است؛ همین امر به صورت تقریبی زمان ارسال کالا از هند به شمال اروپا را از بیش از 40 روز به 20 روز کاهش می‌دهد.
با اعلام آمادگی دیگر کشورهای آسیای مرکزی و کشورهای عضو شورای همکاری، دامنه عمل و گستره همکاری دولت‌ها و جمعیت تحت پوشش طرح در مقایسه به گام نخست افزایش چشمگیری داشت و اکنون این کریدور جمعیت وسیعی را در بر می‌گیرد و بازار تولید و مصرف قابل‌توجهی را شامل می‌شود.
«سیدعباس موسوی» سفیر جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان در این باره گفته است: "نشست سه‌جانبه ایران، جمهوری‌آذربایجان و روسیه برای توسعه کریدور جهانی شمال-جنوب ناشی از درک واقعیات امروز و حقایق فرداست."
اهمیت کریدور شمال - جنوب برای جمهوری‌های آسیای مرکزی از آن جهت است که این کشورها مدت‌ها فاقد راه‌های تجاری و حمل‌ونقل مطمئن به جنوب بوده‌اند.
بندر چابهار برای این کشورها بهترین گزینه برای تجارت با هند و بازار حدود یک میلیارد و 400 میلیون نفری آن است. همچنین از این راه، بازار بیش از 220 میلیونی پاکستان نیز برای این کشورها قابل دسترس می‌شود. بنابراین علاوه بر مزایای اقتصادی و آثار مثبت ناشی از درهم تنیدگی اقتصادی، کریدور شمال - جنوب می‌تواند زیرساخت همگرایی منطقه ای در قالب اوراسیا را تقویت کند. تکمیل خطوط راه آهن در داخل ایران و راه اندازی مسیر رشت-آستارا یکی از عواملی است که این مسیر حمل و نقل شمال-جنوب را فعال و تکمیل می کند. برنامه ریزی برای حمل و نقل از طریق کریدور مذکور به میزان 30 میلیون تن در سال تا سال 2030 می تواند گامی مهم در توسعه تجاری و اقتصادی کشورهای منطقه باشد.
"رستم قاسمی" وزیر راه و شهرسازی جمهوری اسلامی ایران در این باره گفته است: «ایران از بندر شهید رجایی، جنوبی ترین نقطه کشور تا رشت در شمال کشور راه آهن دارد که اکنون 162 کیلومتر راه آهن از رشت تا آستارا باقی مانده که تکمیل و ساخت آن یکی از موضوعات بسیار مهم جلسه سه جانبه با روسیه و جمهوری آذربایجان است».
علاوه بر مزایای استراتژیک، اقتصادی و سیاسی، راه اندازی کریدور شمال - جنوب اعمال تحریم های گسترده کشورهای اروپایی و آمریکا ضد خطوط حمل و نقل روسیه و جمهوری اسلامی ایران و سایر کشورها هم را بی اثر می کند. در نهایت با بهره‌برداری موفق از این کریدور در آینده، افق روشنی برای تسهیل حمل‌ونقل منطقه نمایان می شود. جمهوری اسلامی ایران نقش و اراده جدی برای راه اندازی کریدور شمال-جنوب نشان داده است.
درهمین ارتباط "ورونیکا نیکیشینا" رئیس مرکز توسعه تجارت فدراسیون روسیه می گوید، «راه اندازی این کریدور با حضور و اراده جدی کشورهای مشارکت کننده در دستور کار است و مرکز توسعه تجارت فدراسیون روسیه به عنوان مرکز صادرات، آماده مشارکت در بحث ساخت و سازماندهی این کریدور است». وی از جمهوری اسلامی ایران نیز به خاطر اختصاص زمین و اقدام در تکمیل این خط راه آهن تشکر کرد.
در یک نگاه جامع می توان نتیجه گرفت، کشورهای منطقه و همسایگان برندگان اصلی چنین همکاری های دوستانه و ثبات زا در جهت منافع مشترک هستند. این کشورها با درک از ظرفیت‌های کم نظیر موجود در زمینه گسترش روابط اقتصادی، فرهنگی و منطقه ای، برای بهره برداری و ارتقای این مسیر همچنان تلاش می کنند تا از ارزان ترین، امن ترین و نزدیک ترین مسیر تردد کنند. دولت های آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی با استقبال چشمگیر از این کریدور ضمن تامین منافع خود، به روند تبدیل بندر راهبردی چابهار به عنوان مهمترین بندر حمل و نقلی و ترانزیتی در سواحل اقیانوس هند کمک می کنند و این نمونه موفق از همکاری های منطقه ای می تواند باشد.
نویسنده: هوشنگ شیخی
117
بیشتر بخوانید:
ایران بازیگر مهم کریدور شمال جنوب
