در دعای آغاز سال جدید شمسی از خداوند متعال تحول یافتن و بهتر شدن درخواست می شود و همگی در آن لحظات ناب زمزمه می کنند: "یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ، یَا مُدَبِّرَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ، یَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ، حَوِّلْ حَالَنَا إِلَی أَحْسَنِ الْحَالِ / ای تغییر دهنده دلها و دیده ها * ای تدبیرگر شب و روز * ای گرداننده سال ها و حالت ها * حال ما را به بهترین حال، متحول کن."
تحوّل خواستن از خداوند به ویژه در لحظات آغاز سال نو، بسیار ارزشمند است. این که آدمی بهترشدن را بخواهد و تحول یافتن از حال کنونی را طلب کند، نشانه رشد اوست.
برخی از انسان ها به آنچه که هستند، راضی اند و هیچگاه به دنبال تغییر به سمت بهتر شدن و تعالی یافتن نیستند. انسانی که بهتر شدن را نخواهد و به سمت آن گام بر ندارد همچون مردابی ساکن است امّا انسان های پرتلاش در نهایت، موفقیت را پیش رو دارند.
رسول خدا (ص) در سفارش زیبایی می فرمایند: "یا عالم باش یا در حال آموختن دانش و وقت خود را در بیهودگی و خوشگذرانی صرف نکن."
امّا آیا تحول خواستن از خداوند و دعا کردن برای آن، به تنهایی کافی است؟ مسلماً دعا از بهترین رفتارها است و بندگان ناتوان را به سرچشمه قدرت و اجابت وصل می کند. همچنین خواستن از خداوند و طلب کردن از او نشان دهنده بلوغ فکری و معنوی است و نشان می دهد که آدمی، به این درک رسیده است که توانای مطلق خداوند است و باید از او طلب کرد. اما انسان نیز همراه با دعاکردن، باید حرکت را آغاز کند تا بهتر شدن و بهتر زیستن را تجربه نماید. همانگونه که در مثل آمده است: "از تو حرکت، از خدا برکت."
زندگی هر انسان تاحدود زیادی انعکاسی از خواسته ها، نگرش ها و تصمیمات اوست و آدمی در ساختن زندگی خود، نقش مؤثری را ایفا می کند. نگرش های مثبت، تغییرات مثبت را به همراه دارد و ترسیم هدف در زندگی، از اتلاف وقت می کاهد. بدین جهت است که آموزه های دین اسلام، بر خودشناسی و تحول از درون، اهمیت زیادی می دهد.
آموزه های متعالی اسلام از آدمی می خواهد که به عالم درون خود سفر کند و کارها و رفتارها و حتی نیت‌های خود را، در انتهای هر روز محاسبه نماید. انسان با محاسبه نفس خود در هر روز، به خوبی با ناملایمات رفتاری و عیبها و نقصها و از سوی دیگر با ویژگی های مثبت و مؤثر خود آشنا می شود.
به طور مثال گاهی انسان با محاسبه رفتارهای خود می بیند که از موفقیت های دیگران حسادت می کند. وقتی حسادت خود را ریشه یابی می کند می بیند از اینکه آنها اهل تلاش و دارای پشتکار هستند ناراحت می شود چرا که خود از این ویژگی بی بهره است.
با این ریشه یابی او می تواند به سمت تغییر خود گام بردارد. بدین نحو که خود را اهل تکاپو و تلاش حرکت کند. یافتن ریشه عیب ها و نقص ها در درون خود، مقدمه ایست برای رفع آنها و تلاش برای ایجاد تغییرات مثبت در خود و آنگاه در زندگی. البته تغییر خود، از سخت ترین و در عین حال شیرین ترین تجربیات یک انسان است. حرکت نویی است که همچون بهار تحول می آفریند و به زندگی طراوت می بخشد.
ایجاد تعادل در زندگی، یکی از راههای بهتر زیستن
یکی دیگر از راههای بهتر زیستن، ایجاد تعادل در زندگی است. نماندن در سختی های جانفرسا و نیز لذت های بیهوده و سرگرمی های افراط گونه، زندگی را در مسیر تعادل قرار می دهد. انسان همچون طبیعت بهاری، باید از سختی ها و رنج ها عبور کند و در آنها باقی نماند. همچنین غرق شدن در لذتهای بیهوده و سرگرمی های گوناگون انسان را از مسیر تعادل خارج می کند.
متأسفانه یکی از ابزارهای نوینی که انسانها را به طور جدی به خود سرگرم کرده است، فضای مجازی است. اینترنت و به خصوص شبکه های اجتماعی مجازی همچون اینستاگرام، تلگرام، فیس بوک، با شکستن مرزها و نژادها و با جذابیت های بصری شگفت انگیز، کاربران زیادی را در طول روز به خود مشغول ساخته اند.
افراط در استفاده از اینترنت، بر زندگی خانوادگی تأثیرگذاشته و روابط خانوادگی و اجتماعی را دچار مشکل کرده است. اعضای یک خانواده در طول روز ممکن است آنچنان سرگرم فضاهای مجازی شوند که از حال یکدیگر غافل بمانند در حالیکه در یک خانه و بظاهر در کنار هم زندگی می کنند.
جامعه شناسان معتقدند که فضای مجازی ارتباطات چشمی و شنیداری و کلامی را در خانواده ها کمرنگ کرده است در حالیکه ارتباط چشمی و نزدیک و سخن گفتن بایکدیگر در خانواده موجب سلامت روان، کم شدن استرس ها و اتخاذ تصمیمهای مهم خانوادگی است.
بدین جهت انسان عصر جدید برای بهتر زیستن نیازمند مدیرت زمان است. این مدیریت زمان، بهتر است که به صورت یک قانون خانوادگی اجرا شود. یعنی پدر و مادر هم خود و هم اعضای خانواده را موظف کنند که مثلاً در طول روز یک ساعت از وقت خود را در شبکه های مجازی صرف کنند و دیگر زمانها را به فعالیت های گوناگون و ارتباط با خانواده صرف کنند. البته مدیریت زمان برای استفاده درست از فضای مجازی، نیازمند توجه کلان دولت ها و حکومت هاست و برازنده تر آن است که آموزش های لازم در این زمینه از کودکی تعلیم داده شود و کودکان بهتر زیستن را در سایه متعادل زیستن یادبگیرند.
تعادل در زندگی و تقسیم وقت برای کارهای گوناگون، در بهتر زیستن نقش چشمگیری دارد. در کلامی زیبا از امام متقیان امام علی علیه السلام آمده است: "انسان باایمان ساعات شبانه روز خود را به سه بخش تقسیم مى‌کند: قسمتى را صرف مناجات با پروردگارش مى کند و قسمت دیگرى را براى تأمین معاش و کسب و کار زندگى قرار مى‌دهد و قسمت سوم را براى بهره‌گیرى از لذّات حلال و دلپسند مى گذارد و سزاوار نیست که انسان عاقل حرکتش جز در سه چیز باشد: تأمین معاش، گامى در راه معاد و لذت در غیر حرام."
امام علی (ع) در این گفتار حکیمانه برنامه اى به منظور بهتر زیستن براى انسان ها، ارائه داده است. به این ترتیب که قسمت مهم و اصلى برنامه زندگى، ارتباط با خدا و مناجات با پروردگار است و قسمت دوم آن کار و تلاش برای به دست آوردن روزی و کسب درآمدهاى مادى است به گونه اى که آدمی سربار دیگران نباشد و زندگى معقول و آبرومندى براى خود و خانواده تهیه کند. بخش سوم که در واقع کمک به دو بخش اول مى کند این است که، به استراحت و تفریح سالم بپردازد تا هم نشاط براى کار پیدا کند و هم براى عبادت.
این تقسیم بندی سرشار از تعادل است. تقسیم زمان در زندگی موجب رسیدگی به ابعاد مختلف آن می شود وبهتر زیستن را به دنبال دارد. کلام امام همچون نسیم بهاری جان را تازه می کند.
اهمیت علم آموزی و کشف استعدادهای درونی در زندگی
از دیگر مولفه های بهتر زیستن، علم آموزی و کشف استعدادهای درونی است. علم آموزی و تلاش برای کسب علم و ممارست در راه آن، اگر با اهداف والایی همچون خدمت به مردم همراه شود، عبادت محسوب می شود.
در این رابطه لقمان حکیم به فرزندش اینگونه پند می دهد: "پسر جانم! در روزها و شبها و ساعات خود، بهره و زمانی براى طلب علم قرار ده، زیرا که هیچ تباهی برای عمر، همانند تباهى ترکِ علم نیست."
آری مسیر تکامل انسان از جاده علم، اخلاق، خودسازی و کار و تلاش عبور می کند. در این مسیر مهم، پرورش استعدادها اهمیت فراوان دارد چراکه موجب نوآوری و شکوفایی است و چه بسا علوم جدید از این سرچشمه نشأت گیرد.
همانگونه که طبیعت با زایش از درون، سرسبزی و گل ها رنگارنگ و چشمه های جوشان را به نمایش می گذارد، شکوفایی استعدادها، جامعه ای را تازگی می بخشد و آن را از فرسودگی و عقب ماندگی نجات می دهد. اما رویش حقیقی انسان ها و رسیدن به تعادل اوج نوآوری ها در تمام کره خاکی، با ظهور منجی محقق می شود. با آمدنش بشریت، بهتر زیستن و تکامل یافتن حقیقی را تجربه می کنند و بهاری ماندگار در سرتاسر زمین تجلی می یابد.
117
