توافق چین و عراق در دولت پیشین عراق به نخست‌وزیری «عادل عبدالمهدی» امضا شده بود. این توافق 20 ساله است و منبع تأمین مالی آن، بخشی از نفت عراق است که به چین صادر می‌شود. این توافق برای هر دو کشور چین و عراق اهمیت دارد، اما در عین حال برای قدرت‌های رقیب چین نیز بسیار مهم است. به همین دلیل نیز رقبای چین به خصوص آمریکا تلاش زیادی انجام دادند تا این توافق اجرایی نشود و حتی یکی از دلایل شروع اعتراض‌های اکتبر 2019 در عراق و سقوط دولت عادل عبدالمهدی نیز به امضای توافق با چین توسط عبدالمهدی مربوط می‌شد.
جایگاه چین در نظام جهانی
چین یکی از قدرت‌های بزرگ جهان است که عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل است و حق وتو دارد. همچنین چین بزرگ‌ترین قدرت اقتصادی جهان است و توان اقتصادی بالایی برای سرمایه‌گذاری در دیگر کشورها دارد. بنابراین، چین در اغلب مناطق جهان حضور دارد و در منطقه غرب آسیا نیز اغلب کشورها درصدد گسترش روابط با چین هستند و از سرمایه‌گذاری این کشور استقبال می‌کنند.
اهمیت عراق برای چین
عراق از جمله کشورهایی است که برای گسترش روابط با چین گام برداشته و توافق راهبردی با پکن امضا کرده است. عراق دومین تولید کننده بزرگ نفت اوپک است که در ماه مه 2021 روزانه حدود 3 میلیون بشکه نفت صادر کرد. چین بر خرید نفت از عراق و همچنین سرمایه‌گذاری در بازار نفت عراق حساب کرده است. شرکت‌های چینی از اصلی‌ترین سرمایه‌گذاران در پروژه‌های انرژی در عراق هستند.
«مظهر محمد صالح» مشاور مالی مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق تأکید کرد که چین مصرف کننده 44 درصد از صادرات نفت عراق است. صالح تصریح کرد، چین، نخستین بازار برای صادرات نفت عراق است و به تنهایی حدود 800 هزار بشکه نفت از عراق به این کشور صادر می‌شود.
دولت عراق بر جذب سرمایه‌گذاری اقتصادی از چین برای کاستن از مشکلات اقتصادی و زیرساختی خود حساب کرده است. در بودجه 2021 عراق قید شده که شرکت‌های چینی در صدد ساخت هزار مدرسه در سراسر عراق و ساخت چند بیمارستان صد تخت‌خوابی در استان‌های گوناگون و ساخت 4 هزار واحد مسکونی در استان میسان و تکمیل چند نیروگاه برق در چارچوب توافق‌نامه موسوم به نفت در برابر بازسازی هستند.
هدف اصلی چین احیای پروژه «کمرند و جاده» است که عراق می‌کوشد با توسعه بنادر و نوسازی مسیرهای جاده‌ای و ریلی خود به گلوگاهی اصلی در آن تبدیل شود. در عین حال، چین در رقابت با آمریکا نیز قرار دارد و موقعیت ژئوپلیتیک عراق به این کشور برای تقویت نفوذ در غرب آسیا کمک می‌کند.
«مثنی العبیدی»، استاد علوم سیاسی در عراق، معتقد است که نهادهای تصمیم‌گیرنده در چین متوجه اهمیت راهبردی عراق و جایگاه آن در سیاست آمریکا و اهمیت آن به عنوان یک اهرم فشار در روابط آمریکا و چین هستند. ضمن اینکه عراق اگر بتواند از وضعیت بحرانی خارج شود نقش مهمی در منطقه پیدا خواهد کرد.
اجرایی شدن توافق چین و عراق گام مهمی در سیاست خارجی بغداد و همچنین برای بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی این کشور است. این توافق‌نامه در وضعیت بلاتکلیف بود، اما اکنون اجرایی شدن آن نیز می‌تواند به فشار بیشتر واشنگتن بر بغداد نیز منجر شود زیرا آمریکا از مخالفان اصلی توافق بغداد و پکن است. // 114
نویسنده: سید رضی عمادی
