جمشید امین زاده- «کاظم غریب آبادی» سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین با طرح این موضوع خاطر نشان کرده است؛ با وجود اینکه عربستان عضو پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای "ان پی تی" NPT است و توافقنامه جامع پادمان دو جانبه در حال اجراء با آژانس بین المللی انرژی اتمی دارد، اما هنوز از تعهد پذیرش بازرسی‌های پادمانی آژانس خودداری می کند.
برنامه هسته‌ای عربستان اهداف و مقاصد مختلفی را دنبال می‌کند که اگر چه ممکن است منافع اقتصادی را نیزبه همراه داشته باشد اما در ماهیت خود ؛ دارای ابهاماتی است که باید از این منظر تفسیر شود.
دو موضوع مهم در بحث فعالیت‌های هسته‌ای عربستان وجود دارد:
اول؛ حرکت پنهان به سمت فعالیت های غیرمتعارف هسته ای زیر پوشش ادعاها درباره برنامه هسته ای ایران است.
در حالی که فعالیت هسته ای ایران کاملا" شفاف است و حتی فراتر از بازرسی های متعارف تحت نظارت کامل آژانس قرار دارد.
در گزارش‌های مستمر آژانس تصریح شده است، قوی‌ترین نظام راستی‌آزمایی در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران در مقایسه با سایر نقاط جهان درحال اجراست و تقریباً ۲۰ درصد از کل بازرسی‌های انجام شده توسط آژانس در سراسر دنیا، در ایران انجام می‌شوند.
عربستان اما با وجود اینکه در سال ۱۹۹۸ معاهده ان.پی.تی را امضا و تصویب کرده، اما فقط در سال ۲۰۰۵ یک پروتکل تحت عنوان پروتکل "کمیت‌های اندک" به معنای در اختیار داشتن مقادیر محدود اورانیوم و پلوتونیوم را امضا کرده است.
فعالیت‌ها و بازرسی‌های آژانس نیز بر همین اساس تنظیم شده است که هیچ تناسبی با وضعیت هسته‌ای کنونی این کشورندارد.
دوم؛ علنی شدن رویکرد به سلاح اتمی از سوی مقام های ریاض است که معنایش تهدید سازی اتمی در منطقه است.
«اولی هاینونن» معاون و رئیس سابق بازرسان تسلیحاتی و هسته‌ای آژانس بین المللی انرژی اتمی و استاد دانشگاه هاروارد در این خصوص می گوید: «عربستان سعودی شفافیت هسته‌ای را نشان نداده است وما برنامه‌های انرژی هسته‌ای روشن و واضح ریاض را به غیر از تعیین تعداد راکتورهای هسته‌ای که باید ساخته شوند، مشاهده نکرده ایم. آنها همچنین در برنامه‌هایشان برای ساخت راکتورهای تحقیقاتی اقدامی انجام نداده اند.»
همانگونه که سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین هم اشاره کرده است؛ عربستان سعودی هیچ رآکتور فعال تحقیقاتی ندارد که بخواهد دنبال تولید کیک زرد باشد.
این موضوع در کنار اقدامات پنهانی سعودی ها در حوزه هسته ای و عدم اجازه ورود به بازرسان آژانس و همچنین فعالیت های بی ثبات کننده عربستان در منطقه، نگرانی ها در خصوص یک برنامه پنهانی سلاح هسته ای در این کشور را تقویت می کند.
درچنین شرایطی عدم نظارت آژانس بر فعالیت های هسته ای عربستان می تواند برای امنیت منطقه پر خطر باشد.
بویژه آنکه «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان ماه مارس 2018 در گفتگویی با شبکه CBSهمکاری در قالب NPT را مشروط خواند.
از سوی دیگر رژیم اسرائیل نیز تحت حمایت های امریکا زرادخانه اتمی خود را توسعه داده است در حالیکه آژانس بر هیچیک از این فعالیت ها نظارت مشخصی ندارد.
تصویر هوایی از زرادخانه هسته ای اسرائیل در شهر دیمونا
به این علت سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین، از آژانس بین المللی انرژی اتمی خواسته است تا در این زمینه گزارشی به اعضای آژانس ارائه کند.
در هر حال آژانس باید از دوگانه های نظارتی که مخدوش‌کننده فعالیت های هسته ای صلح آمیز است؛ فاصله گرفته تا بتواند از بی اعتبار شدن نقش نظارتی خود که یک اصل مهم در چارچوب وظایف و مسوولیت های آژانس است، جلوگیری به‌عمل آورد.
بیشتر بخوانید:
ابراز نگرانی ایران از برنامه مخفی هسته ای عربستان
