«کارین» با تاکید بر اینکه اصلاح الفبای قزاق عاری از جنبه‌های سیاسی است، تغییر الفبا از سیرلیک به لاتین در شرایط کنونی جهان معاصر را انتخابی آگاهانه توصیف کرد.
این اظهارات رئیس مرکز مطالعات استراتژیک قزاقستان در شراطی مطرح شده است که جدی شدن موضوع تغییر و اصلاح الفبای زبان قزاقی سبب طرح مباحث داغ در جامعه این کشور و در سطوح مختلف روشنفکری - سیاسی و فرهنگی تا سطح کوچه و بازار شده است. به تبع، تغییر خط الفبا مخالفان و موافقی در جامعه قزاقستان دارد و هر دو گروه به معایب و محاسن این تغییر فرهنگی اشاره می کنند تا جایی که اکنون موضوع تغییر خط الفبا از سیرلیک به لاتین چالشها و فرصتهای غیر قابل پیش بینی را در پهناورترین جمهوری آسیای مرکزی رقم زده است.
در واقع دومینوی تغییر خط الفبا پس از استقلال جمهوری‌های اتحاد سابق شوروی در سال 1990 و از ترکمنستان آغاز و در سال های 1993 و 1995 به دو کشور ازبکستان و جمهوری آذربایجان رسید و اکنون به طور جدی در جامعه قزاقستان مطرح شده است. هر چند موضوع تغییر خط الفبا در قزاقستان در ابتدای استقلال از مباحث داغ حوزه فرهنگی این کشور بود اما بطور رسمی در سال 2006 از سوی رئیس جمهوری این کشور مطرح شد و خیلی زود نیز از دستور کار خارج شد. «نظربایف» اما درسال 2012 طی یک سخنرانی موضوع ضرورت گذر کامل جامعه از خط سیرلیک به لاتین را در یک بازه زمانی و تا سال 2025 جدی تر از گذشته مطرح کرد و اکنون جامعه قزاقستان شاهد طرح این موضوع در ابعاد گسترده اجتماعی و فرهنگی است.
«ارلان کارین» رئیس مرکز مطالعات استراتژیک قزاقستان بعنوان یکی از طرفداران این تغییر معتقد است نظربایف چشم انداز سیستماتیک نوسازی کشور را بر مبنای تعامل سنت و مدرنیته تبیین کرده است و از اینرو باید بدون نگرانی ضمن حرکت به سمت مدرنیته از سنتها فاصله گرفت و تغییر خط الفبای سیرلیک به لاتین یکی از این مصداقها در عرصه فرهنگی، زبان و ادبیات است.
وی حتی به پیشینه آشنایی مردم قزاقستان به خط لاتین در دهه های اولیه قرن بیستم اشاره می کند. اما از آن زمان تا کنون نزدیک به یک قرن می گذرد و تغییر خط الفبای قزاقستان می تواند بار مالی و هزینه های فرهنگی و اقتصادی هنگفتی به جامعه این کشور تحمیل کند.
در شرایطی موافقان تغییر این خط معتقدند خط لاتین در مقایسه با خط سیرلیک با ساختار آوایی زبان‌های ترکی سازگاری بیشتری دارد اما، پاسخ مخالفان به این عده آن است که در الفبای لاتین تناسبی میان حروف با آوا وجود ندارد. از سوی دیگر مخالفان تغییر خط الفبای قزاقستان معتقدند خط لاتین هیچ مزیت یا برتری نسبت به خط سیرلیک ندارد و بار و هزینه های هنگفت مالی و فرهنگی پروژه تغییر الفبا، به مردم تحمیل می شود.
مخالفان همچنین به این موضوع اشاره می کنند که زبان روسی یکی از 6 زبان زنده جهان در سازمان ملل است و لذا نمی‌توان به سادگی آن را کنار گذاشت ضمن اینکه معتقدند پذیرش خط لاتین مغایر با آرمان‌ها و اهداف استقلال کشور است زیرا شکل‌گیری دولت بر اساس این خط بوده است و از این رو تحمیل خط لاتین با احساس میهن‌دوستی و استقلال کشور در تضاد است ومنافات دارد.
در مقابل طرفداران تغییر الفبای سیرلیک به لاتین معتقدند یکی از ضروریات ورود قزاقستان به عرصه فرهنگ و جامعه جهانی آشنایی و پذیرش خط لاتین است بویژه که این خط بستری برای ورود کشور به فضای مخابراتی و ارتباطی جهانی است.
صرفنظر از این همه اما شاید چالش بزرگ جامعه قزاقستان را در تغییر الفبای این کشور بتوان در ثبت و ضبط همه آثارهنری، فرهنگی و منابع علمی، آموزشی و نیز کتب مرجع در قزاقستان دانست که همگی به خط سیرلیک است و تاریخ این کشور نیز با همین خط به رشته تحریر درآمده است. از این رو سخت است که به سادگی بتوان کتب خطی و نسخه‌های اسناد و مدارک تاریخی را بخشی از میراث فرهنگی این کشور است نادیده گرفت یا حتی از نو و با الفبای جدید تألیف و تدوین کرد.
صرفنظر از زمان بر بودن تغییر مکاتبات اداری در دستگاه‌های دولتی از زبان کنونی به لاتین و تحمیل هزینه های کلان بر صنعت چاپ، مطبوعات و نشریات کشور، آنچه بیشتر شبیه به پاردوکس در این تصمیم گیری به نظر می رسد اینکه تغییر خط الفبا از سیرلیک به لاتین به معنی نادیده گرفتن همه توانایی های کنونی نخبگان و صاحبنظران عرصه علم و دانش؛ فرهنگ و هنر، اقتصاد و سیاست وصنعت جامعه است.
وضعیتی که در کوتاه مدت هزینه های گزافی را به جامعه قزاقستان تحمیل می کند و چه بسا ثبات و آرامش فرهنگی کنونی جامعه را بیش از هر زمان دیگری به چالش بکشد و بازتاب نامطلوبی بر سایر بخشهای اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی قزاقستان داشته باشد. 114/111
بیشتر بخوانید:
اولویت همکاری قزاقستان با جهان از نگاه نظربایف/تحلیل
امضای طرح اصلاحات قانون اساسی در قزاقستان
تاکید ایران و قزاقستان بر گسترش همکاری های پارلمانی
