در آخرین موضع گیری اروپایی ها در این زمینه، اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای در روز سه‌شنبه 10 مارس، با وجود اذعان به اینکه رفع تحریم‌ها بخش ضروری توافق هسته‌ای برجام است از ایران خواست به اجرای کامل آن برگردد.
اتحادیه اروپا تأکید کرده است: «در کنار اجرای تأییدشده تعهدات مرتبط هسته‌ای از سوی ایران رفع تحریم‌های هسته‌ای یکی از بخش‌های ضروری این توافق است.»
بروکسل در یکی از بندهای بیانیه خود از «خروج آمریکا از برجام» و احیای تحریم‌ها «عمیقاً» ابراز تأسف کرده است.
بعد از خروج آمریکا از برجام در مه 2018 اتحادیه اروپا وعده داد اثرات خروج آمریکا و اعمال مجدد تحریم ها از جانب واشنگتن را جبران خواهد کرد.
اتحادیه اروپا و تروئیکای اروپایی مرکب از آلمان، فرانسه و بریتانیا از آن زمان نتوانسته اند به این وعده خود عمل کنند.
علی‌رغم این مسائل، اتحادیه اروپا در بیانیه جدید خود مدعی شده به طور کامل به تعهداتش در برجام پایبند بوده است.
ایران با توجه به ناتوانی اروپا در عمل به وعده‌هایش، از مه 2019 در 5 گام تعهداتش در برجام را تعلیق کرد.
بروکسل از گام‌های برجامی ایران به عنوان اقدامات «ناهمخوان» با این توافق یاد کرده و از تهران خواسته بدون تأخیر آنها را به عقب برگرداند.
البته اروپایی ها قبلا اذعان کرده بودند که ایران به تعهدات برجامی خود وفادار بوده و به آنها عمل کرده است.
«جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دراین باره گفت: با وجود خروج یکجانبه آمریکا از توافق برجام، ایران به طور عمده به تعهدات خود عمل کرده است و ما می‌خواهیم که آنها همچنان این کار را انجام دهند تا این توافق که برای امنیت ما اروپایی‌ها بسیار مهم است، زنده بماند.
حال سئوال این است که بر اساس چه منطقی وقتی اروپایی ها به هیچ یک از تعهدات برجامی خود عمل نکرده اند، از تهران می خواهند که بی درنگ به اجرای مجدد تعهدات خود در برجام بر گردد.
بررسی مواضع اروپایی‌ها پس از خروج آمریکا از برجام، نشانگر ناتوانی عمیق آنها از اجرای تعهداتی است که در قبال ایران به عهده گرفته اند.
تروئیکای اروپایی، هم چنین با بهانه قرار دادن کاهش گام به گام تعهدات برجامی از جانب ایران که البته در واکنش به عدم ایفای تعهدات این سه کشور و اتحادیه اروپا صورت گرفت، سازو کار حل اختلاف در برجام را در 14 ژانویه 2020 فعال کرد.
ایران در چارچوب منافع ملی خود اجرای برجام را پذیرفته بود و انتظار دارد که تروئیکای اروپایی و اتحادیه اروپا تعهدات خود ذیل برجام به ویژه راه اندازی سازوکار ویژه مالی و تجاری با ایران موسوم به اینستکس را به صورتی موثر عملیاتی نمایند.
مساله مهم دیگر این است که با توجه به اینکه تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران، خسارات مالی و اقتصادی گزافی را متوجه ایران کرده است، چه کسی اکنون باید پاسخگوی این زیان ها و جبران کننده آنها باشد؟
اروپایی ها خود در بیانیه اخیرشان اذعان کرده اند که رفع تحریم ها جزء ضروری برجام است و آنها نیز قرار بوده نقش مهمی در این زمینه ایفا کنند، اما از عمل به تعهدات خود شانه خالی کرده اند. لذا اکنون باید خسارات ایران را جبران کنند.
«کاظم غریب آبادی» نماینده دائم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این باره گفت: با توجه به اینکه برخی طرف‌های اروپایی عنوان می‌دارند که برخی فعالیت های هسته ایران غیرقابل بازگشت هستند، این سؤال بایستی مطرح شود که «آیا خسارت‌های ایران در اثر تحریم‌ها و بی اقدامی آنها قابل بازگشت است و آیا آنها آمادگی دارند میلیاردها یورو هزینه و خسارت‌های وارده بر ایران در بخش‌های مختلف را به دلیل اقدامات غیرقانونی دولت آمریکا در نظر گرفته و جبران کنند؟!“
اگر اروپا واقعا خواهان حفظ برجام است باید به جای فعال کردن سازو کار حل اختلافات در راستای خواسته واشنگتن و یا درخواست یک طرفه از ایران برای اجرای تعهدات برجامی خود، به اجرای تعهداتی که در زمینه برجام برعهده داشته به ویژه اجرای موثر و کارآمد اینستکس بپردازد.
چنین اقدامی نیازمند عزم جدی اروپایی ها برای رهایی از سیطره آمریکا و کاهش توان تاثیر گذاری واشنگتن بر تصمیم ها و اقدامات آنها است.
نویسنده: سید رضا میرطاهر
133/118
بیشتر بخوانید:
اتحادیه اروپا: ایران به اجرای کامل برجام بازگردد
گروسی: ایران به تعهدات کامل خود ذیل برجام بازگردد
تاکید روسیه بر پایان دادن به اقدامات آمریکا در نقض برجام
