روزنامه الاخبار در گزارش روز سه‌شنبه خود با استناد به اطلاعات درز داده شده از سفارت امارات در خارطوم، از نقش این کشور و عربستان در مواضع سودان درقبال مسائل منطقه‌ای خبر داد.
بنا براین گزارش، طبق آنچه که «حمد محمد الجنیبی» سفیر امارات در خارطوم در سند مورخ 13 نوامبر 2017 با عنوان «روابط سودان و قطر در سایه تحریم» آورده است، عربستان و امارات، نظام حاکم در سودان را تا حدی تحت فشار قرار داده‌اند که خارطوم به تغییر مواضع راهبردی خود درقبال ایران، که از کشورهای دوست سودان قلمداد می‌شود و نیز محور مقاومت واداشته شده است.
امارات و عربستان در سایه ادامه فشارهای خود به خارطوم، «عمر البشیر» رئیس جمهوری سودان را بر آن داشتند تا در مسیر جلب رضایت آمریکا گام بردارد.
عمر البشیر رئیس جمهوری سودان
براساس سند یاد شده آمده، بازیگران جدیدی در عرصه روابط سودان با امارات و عربستان، وارد میدان شده‌اند و برای ایجاد تغییرات کیفی در چارچوب این روابط تلاش خود را به کار بسته‌اند.
امارات و عربستان تلاش‌های خود را در سطح دیپلماتیک برای حمایت و همکاری با خارطوم بویژه در پرونده لغو تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه سودان، به کار بسته‌اند و می‌کوشند به این طریق سودان را به تغییر مواضع درخصوص مسائل راهبردی منطقه سوق دهند.
تعطیلی مراکز فرهنگی ایران و سپس قطع رابطه سودان با آن کشور، مشارکت فعال سودان در عملیات «عاصفه الحزم» (طوفان قاطعیت) یا همان جنگ ضد یمن و انکار هر گونه رابطه با جنبش‌های اخوان المسلمین در سطح جهان از سوی سودان، از نشانه‌های تسلیم خارطوم در برابر این تلاش‌ها بوده است.
به گفته سفیر امارات در خارطوم، هر چند که این تحولات بسیاری از مرارت‌ها و مواضع منفی نظام «عمر البشیر» را در سودان به دست فراموشی سپرد اما بحران خلیج (فارس) بار دیگر شک و تردیدهایی را درخصوص موفقیت فشارهای امارات و عربستان بر خارطوم، برانگیخت؛ چرا که حوادثی که در بحبوحه بحران خلیج (فارس) رخ داد، حاکی از آن بود که سودان به مواضع قدیمی خود عادت کرده است و تمایل بیشتری نشان می‌دهد و لذا به نظر می‌رسد تلاش‌ها برای اصلاح نظام حاکم در سودان باید از سرگرفته شود.
سفیر امارات در قطر طی تلگرافی برای مسوولان کشورش، با اشاره به سفر «عمر البشیر» به قطر و سپس وزیر اقتصاد قطر به خارطوم، این سفرها را حامل پیام‌های تبلیغاتی و سیاسی برای مبارزه طلبی با کشورهای تحریم کننده قطر توصیف و بر ادامه فشار به دولت عمر البشیر تاکید می‌کند که درخصوص بحران قطر دچار شک و تردید شده است.
از نظر حمد الجنیبی امضای چند توافقنامه، یادداشت‌تفاهم در زمینه صادرات و واردات و طرح‌های توسعه در این سفرها و نیز موافقت سودان با همکاری قطر در اداره بندر «پورت سودان» اقدامی تحریک‌آمیز در سایه بحران با قطر قلمداد می‌شود.
در سند مورخ 16 نوامبر 2017 سفارت امارات در خارطوم نیز آمده است، سودان با پیشنهاد قطر برای اداره بندر پورت موافقت و با پیشنهاد اداره بنادر توسط دبی مخالفت کرده است.
با وجود آنکه الجنیبی در تشخیص و تشریح موضع سودان درقبال بحران قطر با احتیاط برخورد و طبق سند اول، این موضع را بی‌ثبات، پیچیده و دوگانه توصیف می‌کند که برای دستیابی به امتیازهای بیشتر از کشورهای تحریم کننده قطر اتخاذ می‌شوند، اما اذعان دارد که سودان بیشتر تلاش دارد با اتخاذ موضعی بیطرف از سویی خود را با ائتلاف عربی همسو و از سوی دیگر خود را حامی قطر در سایه ادامه تحریم‌ها نشان دهد و بیشترین سود را از این بازار آشفته کسب کند.
این مطلب را الجنیبی در سند مورخ 19 نوامبر 2017 تحت عنوان دیدار سفیر با مسئول دفتر رئیس جمهوری سودان، یادآور شده است.
این دیپلمات اماراتی در سند دیگری خارطوم را به تلاش برای نیرنگ متهم می‌کند و می‌نویسد: سخنان وزیر حمل و نقل سودان درخصوص اینکه درخواست قطر برای اداره بندر پورت سودان قبل از درخواست اداره بنادر دبی بوده، صحت ندارد و قطر قبل از طرح اداره بنادر دبی چنین درخواستی نداشته و این درخواست به تازگی مطرح شده است.
الجنیبی در این سند توصیه می کند که فشارها به دولت عمر البشیر که در مواضعش در قبال بحران قطر به نوعی تلوتلو می‌خورد، باید ادامه یابد.
این فشارها شاید می‌توانست از طریق اجتناب از کمک به خارطوم همزمان با بحران اخیر سوخت و اعتراض‌های مردمی در سودان، رخ نماید اما سخنان تلویحی مسئولان سودان مبنی بر خروج نیروهای سودانی از جنگ ضد یمن، عربستان و امارات را بر آن داشت تا تدابیری را برای نجات خارطوم از بحران سوخت اتخاذ نمایند.
بر این اساس به نظر می رسد که روابط میان این کشورها بر اساس منافع متقابل شکل می‌گیرد؛ نظام عمر البشیر تلاش می کند از نیاز عربستان و امارات به حضور سربازان سودانی در جنگ ضد یمن تا حد ممکن بهره برداری کند.
اعتراف فرمانده ارتش سودان: تاکنون 412 نظامی سودانی در یمن کشته شده‌اند
مخالفت سودانی‌ها با اعزام نیرو برای تجاوز نظامی به یمن
و در مقابل ریاض و ابوظبی هم سعی می‌کنند گاهی در برابر خارطوم نرمش نشان دهند و گاهی با قاطعیت برخورد کنند؛ معامله‌ای که نمی‌توان گفت تا چه زمانی می‌تواند سودآور باشد و بستگی به میزان تحمل و مانور سودانی‌ها دارد.
اما اهتمام و توجه استثنایی به بندر پورت سودان، به موقعیت راهبردی این بندر مربوط می‌شود. بندر پورت سودان در ساحل غربی دریای سرخ قرار دارد.
احمد الجنیبی در سندی که با عنوان «سودان با پیشنهاد قطر برای اداره بندر پورت سودان موافقت می‌کند و پیشنهاد اداره بنار دبی را نمی پذیرد» با اشاره به بیانیه «مکاوی محمد عوض» وزیر حمل و نقل سودان درخصوص توافق با دولت قطر برای توسعه بندرپورت سودان، در شرح اهمیت بندر پورت سودان می‌گوید این بندر علاوه بر موقعیت راهبردی آن به سبب قرار داشتن در ساحل دریای سرخ، از بنادر مهم سودان و کشورهای همجوار، بویژه اتیوپی و چاد قلمداد می شود.
الجنیبی در سند دیگری با عنوان «اطلاعات درخصوص موضوع اداره بندر پورت سودان، دفتر عمر البشیر و پیشنهاد دیدار با مسوولان اداره بنادر دبی» به نقل از «احمد یوسف محمد» مدیر اداره امور عربی در وزارت خارجه سودان به تشریح اوضاع می‌پردازد و می‌گوید: رسانه‌های سودان سخنان وزیر حمل و نقل این کشور را به درستی منعکس نکرده‌اند و توافق با قطر به بندر پورت سودان مربوط نمی‌شود و بلکه به توافق درخصوص بندر سواکن در 25 کیلومتری جنوب پورت سودان مربوط می شود.
بندر سواکن به بارگیری اختصاص دارد و مدیر اداره امور عربی در وزارت امور خارجه سودان اعلام کرده است که دولت سودان تمایل دارد مناقصه بندر پورت سودان را به اداره مجموعه بنادر دبی بسپارد و هیچ شرکت رقیبی در این سطح وجود ندارد.
به هر حال سودان در آغاز بحران خلیج (فارس) در اتخاذ موضعی بیطرفانه، موفق بود و تلاش کرد از طرح کویت حمایت کند و تا حدی نیز موفق بود اما در همین گیر و دار بود که عزل «طه عثمان» وزیر مشاور دولت سودان (ژوئن سال 2017) رخ داد. پس از برکناری طه عثمان که از وی به عنوان «مردی در سایه» یاد می‌شود، پیش‌بینی‌هایی درخصوص جانشینان وی مطرح شد و عملکرد وی تحت ذره بین قرار گرفت.
سفیر امارات در سودان با اشاره به سفرهای مکرر رئیس جمهوری این کشور به قطر، در اسناد خود گفته است که ریاض نارضایتی خود را از این سفرها به عمر البشیر اعلام کرده است.
«حمد الجنیبی» در سندی با عنوان «دیدار سفیر با رئیس دفتر رئیس جمهوری سودان» مورخ 19 نوامبر 2017، گفته است که «حاتم حسن بخیت» وزیر مشاور دولت و مسئول دفاتر ریاست جمهوری سودان طی این دیدار گفته است که رئیس جمهوری سودان به مسئولان امارات و عربستان اعلام می کند که وی شخصا ترسیم کننده سیاست خارجه سودان است و موضع این کشور در قبال بحران قطر ثابت و همان اعلام بی طرفی در قبال این بحران است؛ هرچند که این بحران منافع سودان را نیز تحت الشعاع قرار داده و کشور را با بحرانی واقعی درخصوص تزریق ارز مواجه کرده است.
حسن بخیت، هدف از سفر رییس جمهوری سودان به قطر را بررسی روابط دو جانبه و پرونده بازسازی دارفور دانست که قرار بود طبق توافقنامه دوحه با احداث بانک دارفور و با سرمایه‌ای بالغ بر دو میلیارد دلار تاسیس شود.
در سند یاد شده آمده است: سودان در تنگنا قرار گرفته است و نمی خواهد به طور مستقیم از عربستان و امارات درخواست کمک مالی کند. البته قطر به سودان پیشنهادهایی کرده است که سودان نمی تواند آنها را رد کند و در عین حال مسئولان سودانی تاکید دارند که کمک‌های قطر بر موضع سودان و مشارکت این کشور در ائتلاف سعودی جنگ ضد یمن تاثیری ندارد.
مترجم: محبوبه جعفری
بیشتر بخوانید:
العربی‌الجدید: ارتش سودان، قربانی ائتلاف سعودی– اماراتی در یمن
رقابت عربستان و امارات برای نفوذ در کشورهای عربی/ تحلیل
