پنجاه و چهارمین نشست مجمع بین پارلمانی جامعه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (همسود) از ۲۷ و ۲۸ اکتبر در شهر سمرقند ازبکستان برگزار می‌شود.
نشست مقدماتی روسای مجمع بین پارلمانی همسود فردا ۲۷ اکتبر و نشست نهایی پس فردا جمعه ۲۸ اکتبر برگزار می شود. روز سه شنبه (۲۵ اکتبر) هم نشست شورای کارشناسان مجمع بین پارلمانی کشورهای عضو جامعه همسود مانند دوره های پیشین برگزار شده است. نشست مجمع بین پارلمانی از مهمترین نشست های جامعه همسود است به ویژه که همه مصوبات نشست های متنوع جامعه همسود، به تصویب در پارلمان های کشورهای عضو نیاز دارد.
جامعه کشورهای مستقل مشترک المنافع همسود، پس از فروپاشی شوروی و استقلال ۱۵ جمهوری وابسته به این کشور از نخستین تشکیلاتی بود که شکل گرفت. بیانیه تاسیس جامعه همسود، در ۲۱ ماه دسامبر سال ۱۹۹۱ در شهر آلماتی قزاقستان بدست رهبران وقت ۱۲ کشور وابسته به بلوک شرق سابق شامل روسیه، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، مولداوی، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، اوکراین و گرجستان امضا شد. اما رهبران وقت کشورهای ماوراء بالتیک شامل لیتوانی، لتونی و استونی - که زمانی بخشی از اراضی اتحاد جماهیر شوروی محسوب می شدند - از عضویت در این جامعه خودداری کردند.
مدتی بعد، مجالس ملی گرجستان و اوکراین نیز موضوع خروج از جامعه کشورهای مستقل مشترک المنافع همسود را در دستور کار قرار دادند. یکی از مهمترین مصوبات جامعه همسود، تعهد کشورهای عضو این جامعه به توافقنامه های اتحاد جماهیر شوروی با کشورهای دیگر جهان بود. این بند توسط چهار کشور روسیه، قزاقستان، جمهوری آذربایجان و ترکمنستان که جایگزین اتحاد جماهیر شوروی در ساحل خزر شده بودند، هیچگاه اجرا نشده است. در حقیقت ، تمام قراردادهای شوروی با دیگر کشورهای جهان که منافع کشورهای عضو جامعه همسود را تامین نمی کرد، توسط اعضای جدیدالتاسیس نادیده گرفته شده است. به همین دلیل، موضوع انحلال این تشکیلات منطقه ای از همان ابتدا در محافل کارشناسی مطرح شده و در دستور کار دولت های مختلف عضو این جامعه قرار گرفته بود. به عنوان مثال، جمهوری آذربایجان به عنوان یکی از کشورهای عضو جامعه مستقل مشترک المنافع همسود که رهبرانش از همان ابتدای استقلال، همگرایی با غرب را در قوانین خود جای داده اند- در طول سال های گذشته تلاش کردند تا از این جامعه خارج شوند. اما خروج اعضا از جامعه همسود به زیان دولت ها و ملت های عضو این جامعه خواهد بود. به عنوان مثال، بیشتر از دو میلیون نفر از اتباع جمهوری آذربایجان درروسیه فعالیت های اقتصادی دارند و این فعالان تجاری و اقتصادی بدون ویزا به روسیه تردد می کنند. در صورت خروج جمهوری آذربایجان ، تمامی این افراد باید با پرداخت عوارض به روسیه تردد کنند که این امر به زیان تجار و دولت های عضو خواهد بود. به همین دلیل ، کارشناسان سیاسی جمهوری آذربایجان همواره مخالفت خود را با خروج کشورشان از جامعه همسود ابراز داشته اند.
حکمت حاجی زاده کارشناس سیاسی معتقد است: در شرایط کنونی برای جمهوری آذربایجان هیچ سازمانی نمی تواند جایگزین جامعه کشورهای همسود باشد و این امر مدت طولانی به این شکل خواهد بود.
این کارشناس سیاسی همچنین معتقد است: فعالیت گرجستان و اوکراین در جامعه همسود جنبه ظاهری داشت و رهبران این کشورها، هیچگاه جامعه همسود را چندان جدی نمی گرفتند.
خروج دو عضو مخالف روسیه از جامعه همسود شامل گرجستان و اوکراین، نتوانست مانعی در روند رو به رشد این جامعه ایجاد کند. برگزاری ۵۳ نشست بین پارلمانی در جامعه کشورهای همسود در طول کمتر از سه دهه پس از استقلال، نشان داده است که وابستگی اعضای جامعه همسود به یکدیگر و به روسیه بسیار زیاد است. به همین دلیل، می توان گفت: رهبران وقت گرجستان و اوکراین که تفلیس و کیف را از جامعه همسود خارج کرده اند، از همان ابتدا، مسیر اشتباه و ناهمواری را پیش پای مردم دو کشور قرار داده اند.
همگرایی گرجستان و اوکراین با غرب و واگرایی از روسیه، دولت ها و ملت های این دو کشور را در شرایط بسیار سختی قرار داده است. زیرا دولت های غربی از تفلیس و کیف صرفا انتظاراتی دارند که از توان خودشان خارج است. به عنوان مثال، درگیری ماه اوت سال ۲۰۰۸ میلادی گرجستان با روسیه و درگیری های جاری اوکراین با روسیه که از ماه فوریه سال گذشته میلادی به تحریک آمریکا آغاز شده، نفعی برای دو کشور نداشته است بلکه به نابودی زیر ساخت ها و تجزیه این کشورها منجر شده است. در حالی که آمریکا و متحدانش در غرب فقط به تشویق رهبران دو کشور به جنگ اقدام کرده اند اما نتوانسته اند این کشورها را در مقابل روسیه به پیروزی برسانند. بدیهی است که دیگر دولت های جامعه همسود از جمله جمهوری آذربایجان یا ارمنستان نیز در صورت همگرایی با غرب، سرنوشتی مشابه گرجستان و اوکراین خواهد داشت.
119
نویسنده: طالبی
