پس از آغاز جنگ بین روسیه و اوکراین در اواخر فوریه 2022 با توجه به درگیری ها در نقاط ساحلی اوکراین مانند بندر «ماریوپل» و نیز تنش های نظامی بین دو طرف در سواحل شمالی دریای سیاه، عملا امکان صادرات محصولات غذایی ازطریق اوکراین به صفر رسیده بود.
ضمن اینکه تحریم های گسترده غرب علیه روسیه به انحای مختلف موجب کاهش صادرات این محصولات استراتژیک از جانب این کشور شده و همین مساله موجب شکل گیری معضل مهمی یعنی بحران غذایی در جهان شد.
بیش از 50 کشور جهان برای گندم خود به روسیه و اوکراین وابسته هستند. در راستای حل این معضل جهانی، روسیه، اوکراین، ترکیه و سازمان ملل در 22 ژوئیه 2022 توافقنامه‌ای را در راستای حل بحران جهانی غلات امضا کردند.
براساس این توافقنامه، کنترل بندرهای اودسا، «چورنومورسک» و «یوژنه» که محل صادرات غلات خواهند بود، در اختیار طرف اوکراینی خواهد بود. مدت این توافقنامه 120 روزه و قابل تمدید بود که عملا نیز چند بار تمدید شد. با اجرای این توافقنامه بیش از 20 میلیون تُن غلات از جنوب اوکراین با هدف کاهش بحران غذا و قیمت مواد غذایی در جهان صادر شد.
با این حال اجرای توافق غلات در چند ماه اخیر با مشکلات عمده ای مواجه شده است:
از جمله اینکه روسیه، اوکراین را به سواستفاده از توافق غلات دریای سیاه برای انبار کردن محموله‌های نظامی و سوخت متهم کرده است.
«دمیتری پولیانسکی» معاون سفیر روسیه در سازمان ملل در سخنرانی خطاب به شورای امنیت این سازمان گفت: "اوکراین از توافق غلات دریای سیاه برای انبار کردن حجم قابل توجهی سوخت و محموله‌های نظامی استفاده کرد."
کاخ کرملین روز دوشنبه 17 ژوئیه اعلام کرد که قرارداد غلات اوکراین ساعاتی قبل از انقضای آن به پایان رسید و اگر شرایط این کشور برآورده شود، مسکو به توافق بازخواهد گشت.
این توافق مهم که با میانجی‌گری سازمان ملل و ترکیه انجام شد، به‌طور رسمی در پایان روز دوشنبه به پایان رسید و این توافق به اوکراین اجازه می‌داد تا غلات را از طریق دریای سیاه صادر کند.
مسکو هفته‌هاست که تهدید کرده بود که از توافق غلات به دلیل این که به درستی اجرا نشده خارج خواهد شد. خبرگزاری‌های روسیه پس از اعلام کرملین گزارش دادند که مسکو به ترکیه، اوکراین و سازمان ملل‌متحد اطلاع داده است که مخالف تمدید توافق است.
«دیمیتری پسکوف» سخنگوی کاخ کرملین با اعلام به تعلیق درآوردن طرح توافق صدور غلات اوکراین از سوی روسیه اعلام کرد: "ما زمانی به توافقنامه بازمی‌گردیم که پایبندی به بخش دوم توافق اجرا شود؛ این قسمت غرب را ملزم می‌کند تا محدودیت‌ها بر صادرات کشاورزی و کود روسیه را رفع کند."
از سوی دیگر مسکو پس از حمله نیروهای اوکراینی به پل کریمه به عنوان عملی انتقامی و نیز در راستای اجرایی کردن تهدید خود در زمینه جلوگیری از تداوم اجرای توافق غلات حملات گسترده و بی سابقه ای را علیه بند اودسا که مجرای ارتباط دریایی اوکراین با جهان خارج محسوب می شود به اجرا درآورده است.
در این راستا، ارتش روسیه روز یکشنبه 23 ژوئیه اعلام کرد: که تمام اهداف مورد نظر در بندر اودسا اوکراین را هدف قرار داده و تصریح کرد که این سایت‌ها برای آماده‌سازی «اقدامات تروریستی» علیه روسیه استفاده می‌شده‌اند.
ضمن اینکه روسیه هفته گذشته در پی خروج از توافق صدور غلات با اوکراین، هشدار داد کشتی‌هایی را که در مسیر بنادر دریای سیاه حرکت کنند، «هدف نظامی» لحاظ خواهد کرد و در پی آن، حملات میدانی به بنادر اوکراین واقع در دریای سیاه را افزایش داد.
سازمان ملل هشدار داده که حملات به کشتی‌ها و تأسیسات بنادر در دریای سیاه می‌تواند «عواقبی فاجعه‌بار» داشته باشد. مسکو شرطی برای پیوستن دوباره به توافق غلات را اعلام کرده است.
«سرگئی ورشینین» معاون وزیر خارجه روسیه گفت: "اگر بانک کشاورزی این کشور به نام «روسلخوز بانک» به سوئیفت متصل شود، امکان بازگشت روسیه به توافق صادرات غلات با اوکراین فراهم می‌شود."
مسکو از این جهت به دنبال اتصال این بانک به سوئیفت است که این اقدام روند صادرات محصولات کشاورزی این کشور را تسهیل می‌کند.
با توجه به این تحولات به ویژه حملات گسترده روسیه به بندر اودسا حتی اگر توافق غلات بار دیگر تمدید شود عملا توان کی یف برای از سرگیری صادرات غلات برای مدتها دچار وقفه خواهد شد.
نویسنده: سيدرضا ميرطاهر
117
