تشکیل شورای هماهنگی سعودی - اماراتی را می توان از دو بعد اهداف و پیامدها بررسی کرد.
توافق وحدت سیاسی کامل بین دو کشور، ادامه عملیات نظامی علیه یمن و همکاری های مشترک اقتصادی و سیاسی در سیاست اعلامی به عنوان اهداف تشکیل شورای هماهنگی سعودی-اماراتی عنوان شد.
با وجود این، هدف واقعی تشکیل شورای هماهنگی سعودی-اماراتی جبران ناکامی های شورای همکاری خلیج فارس است. شورای همکاری خلیج فارس در سال 1981 تشکیل شد، اما این شورا به خصوص از سال 2017 شاهد به اوج رسیدن تنش های درونی است. تنش های درونی شورای همکاری خلیج فارس سبب توقف فعالیت های این شورا و ناکامی عملی آل سعود در بهره گیری از این شورا برای دستیابی به اهداف منطقه ای آن شده است.
می توان مهمترین پیامد تشکیل شورای هماهنگی سعودی-اماراتی را قطعی کردن مرگ شورای همکاری خلیج فارس عنوان کرد.
نشانه های متعددی در این خصوص وجود دارد. نخستین نشانه این است که وزارت خارجه امارات تشکیل شورای هماهنگی سعودی-اماراتی را در دسامبر 2017 و تنها ساعاتی قبل از تشکیل نشست سران شورای همکاری خلیج فارس در کویت اعلام کرد.
دومین نشانه این است که نخستین جلسه شورای هماهنگی سعودی-اماراتی روز هفتم ژوئن 2018 و همزمان با یک سالگی تنش درون عربی میان چهار کشور عربستان، امارات، بحرین (سه عضو شورای همکاری خلیج فارس) و امارات با قطر برگزار شد.
این همزمانی زمانی به معنای این است که امارات و عربستان سعی دارند شورای هماهنگی را جایگزین شورای همکاری خلیج فارس کنند.
در همین راستا، امارات و عربستان در دسامبر 2017 تهدید کردند در صورت تداوم تنش با قطر شورای همکاری کوچک خلیج فارس تشکیل خواهند داد. سومین نشانه نیز این است که کمیته هماهنگی شورای همکاری خلیج فارس از زمان تحریم قطر در ژوئن 2017 تا کنون هیچ جلسه ای تشکیل نداد.
کارشناسان و تحلیلگران نیز بر این باور هستند که تشکیل شورای هماهنگی سعودی-اماراتی به منزله فروپاشی شورای همکاری خلیج فارس است.
گردهمایی سران کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس، تصویری که شاید دیگر تکرار نشود
«جمال سلطان»، تحلیلگر مصری نوشت: «خدا شورای همکاری خلیج فارس را رحمت کند. ایده زیبایی بود اما تجارب زندگی ثابت کرد که افکار قشنگ مدت زمان زیادی در کشورهای عربی جای ندارد.»
عبدالباری عطوان، تحلیلگر سرشناس عربی نیز نوشت: «تاسیس شورای هماهنگی سعودی-اماراتی، شورای همکاری خلیج فارس را وارد اتاق مراقبت های ویژه کرد.»
دیگر پیامد مهم تشکیل شورای هماهنگی سعودی- اماراتی، کوچک تر شدن حلقه متحدان عربستان سعودی است زیرا این شورا تنها متشکل از دو کشور امارات و عربستان است و کشورهای بحرین، کویت و عمان در این شورا حضور ندارند.
غیبت بحرین در این شورا بیش از دو کشور دیگر حایز اهمیت است زیرا بحرین طی این سال ها همیشه «تابع» سیاست های ریاض بود. این شورا نشان می دهد که بحرین در معادلات ابوظبی و ریاض جایگاه ویژه ای ندارد و در حد همکاری راهبردی نیست.
«علی الاسود»، نماینده سابق پارلمان و عضو جمعیت الوفاق اسلامی، شورای هماهنگی سعودی - اماراتی را «شورای همکاری خلیج فارس جدید» نامید و با انتقاد از همسویی آل خلیفه با سیاست های آل سعود، عنوان کرد که: «بحرین به شدت در زمینه اقتصادی در حال پسرفت است و با بحران های مالی شدیدی دست و پنجه نرم می کند. به همین دلیل در این شورای جدید حضور ندارد.»
نکته پایانی این است که تجربه تاریخی ثابت کرده است هیچ روابط راهبردی میان کشورهای عربی شکل نمی گیرد و تشکیل شوراهایی نظیر شورای هماهنگی سعودی-اماراتی نیز بیش از آنکه بیانگر روابط راهبردی دو کشور باشد و یا به شکل گیری روابط راهبردی منتهی شود، بیانگر پذیرش شکست نهادگرایی عربی و تقلیل «همکاری نهادی» به «توافق های دوجانبه» است.
نویسنده: سید رضی عمادی
137/110
بیشتر بخوانید:
همدستی آمریکا با عربستان و امارات برای اشغال بندر الحدیده یمن
ابومهدی المهندس: عربستان و امارات هنوز برای ویرانی عراق پول خرج می کنند
عربستان و امارات؛ مشتریان نرم‌افزارهای جاسوسی انگلیس
