در همین ارتباط، «مولود چاووش‌اوغلو» وزیر امور خارجه ترکیه گفت: "جمهوری آذربایجان، تمایل خود را به برقراری صلح در منطقه قفقاز جنوبی ثابت کرده است."
این مقام بلندپایه دولت ترکیه از ارائه توضیحات بیشتری در این زمینه خودداری کرد. این درحالی است که دولت «نیکول پاشینیان» نخست وزیر ارمنستان در واکنش به بسته پیشنهادی دولت «الهام علی اف» رئیس جمهوری آذربایجان، بسته پیشنهادی موردنظر خود را به همتایان آذری اش ارائه کرد.
در هفته گذشته، وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان شروط پنجگانه باکو را به منظور عادی سازی روابط با ارمنستان اعلام کرد. در واکنش به بسته پیشنهادی پنج گانه، مقام های ایروان نیز بسته پیشنهادی شش گانه مورد نظر خود را تقدیم کردند.
در واقع، بسته پیشنهادی مورد نظر ارمنستان یک بند از بسته پیشنهادی جمهوری آذربایجان بیشتر دارد و این امر، نشان دهنده حیثیتی بودن مساله قره باغ کوهستانی برای سیاستمداران حاکم بر باکو و ایروان نزد ملت های دوکشور همسایه است.
در حالی که روند و چارچوب حل مناقشه قره باغ درتوافقنامه ده ماده ای مسکو مشخص شده است و سران باکو و ایروان می بایست بر اساس همین چارچوب ها، خواسته های خود را پیش ببرند.
وزیر امور خارجه ترکیه در شرایطی به مقام های ارمنستان توصیه کرده است که به حسن نیت مقام های جمهوری آذربایجان برای برقراری صلح در قفقاز جنوبی پاسخ مثبت بدهند که بستر جهت بر هم زدن اصل سند صلح فراهم است. در واقع، موضع گیری ترکیه می تواند تهدیدی علیه ارمنستان تلقی شود.
به هر حال، پیش از این مقام های دولت الهام علی اف پیشنهاد مشابهی را به طرف ارمنی مطرح کرده اند. به عنوان مثال، «حکمت حاجی اف» دستیار ویژه الهام علی اف و رئیس بخش سیاست خارجی نهاد ریاست جمهوری آذربایجان در همین زمینه، گفته بود: "ارمنستان باید واقعیت های جدید ژئوپلیتیکی را که درمنطقه شکل گرفته است، به درستی ارزیابی کند و از آن نتیجه بگیرد."
نخست وزیر ارمنستان نیز در واکنش ضمنی به درخواست های جمهوری آذربایجان، در نشست شورای ملی این کشور در ایروان، در سخنانی باکو را به طرح اتهاماتی جدید متهم کرد و گفت: "مقام های باکو تلاش می کنند که موضوع رفع انسداد راه های ارتباطی را به گفت وگو در مورد ایجاد کریدور تبدیل کنند و با این اقدام ، نه تنها محاصره ارمنستان از بین نمی برد، بلکه تشدید خواهد شد."
پاشینیان، همچنین جمهوری آذربایجان را به تلاش برای به بن بست کشاندن مذاکرات در مورد رفع انسداد ارتباطات منطقه ای متهم کرد و در مورد بهره برداری از این بن بست برای اعمال سیاست های تهاجمی علیه ارمنستان هشدار داد.
جدا از فراز و نشیب های موجود در روابط جمهوری آذربایجان و ارمنستان- که عمدتا از بی اعتمادی طرفین مناقشه قره باغ ناشی می شود- برخی رویدادهای مهم بر روند امضای توافقنامه صلح باکو و ایروان سایه افکنده است.
در این شرایط، به نظر می رسد که پیشنهاد دولت ترکیه به ارمنستان را باید تلاش مقام های آنکارا جهت نشان دادن حسن نیت درقبال جمهوری آذربایجان و حمایت از مواضع دولت الهام علی اف در روند صلح با ارمنستان و بی تفاوت نبودن دراین زمینه ارزیابی کرد.
درعین حال، چنین به نظر می رسد که مقام های آنکارا به منظور نفوذ در قفقاز جنوبی با کمک جمهوری آذربایجان همچنان تلاش می کنند. این درحالی است که بسیاری ازکارشناسان سیاست های ترکیه را در قفقاز جنوبی بی نتیجه و شکست خورده قلمداد کرده اند.
به عنوان مثال، «روبن سافراستیان» مدیر موسسه مطالعات شرق شناسی آکادمی ملی علوم ارمنستان و کارشناس سیاسی و امنیتی این کشور معتقد است: "ترکیه در رسیدن به مهمترین هدف خود یعنی استقرار نیروهای حافظ صلح مشترک با روس ها در قره باغ ناکام مانده است".
این کارشناس ارمنی در عین حال، معتقد است: "هدف اصلی ترکیه در مناقشه قره باغ را ضربه زدن به ارمنستان است."
این اظهارات نشان دهنده بی اعتمادی جامعه ارمنستان به ترکیه است. اساسا نتایج نظرسنجی ها یکی از راه های تشخیص درک چگونگی ارتباط شهروندان ارمنستان با ترکیه مهم و حائز اهمیت است.
در این زمینه، «واروژان گغامیان» ترک شناس ارمنی در صفحه فیسبوک خود به نتایج نظرسنجی عمومی انجام شده توسط سازمان IRI آمریکا در ارمنستان در سال 2021 میلادی اشاره کرده و گفته است: "اکثر کسانی که در نظرسنجی این سازمان آمریکایی شرکت کرده اند ، ترکیه را از جمله موانع صلح در منطقه قفقاز جنوبی علی الخصوص موانع صلح میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان اعلام کرده اند."
در نظرسنجی سازمان IRI آمریکا که بین ماه های نوامبر تا دسامبر سال 2021 میلادی برگزار شد، اکثریت پاسخ دهندگان ارمنستانی ترکیه را در مقایسه با جمهوری آذربایجان، تهدیدی بیشتری در مقابل کشورشان قلمداد کرده اند.
این نکته حائز اهمیت زیادی است و نشان می دهد که اتباع ارمنستان به ترکیه اعتماد چندانی ندارند. به عبارت دیگر، گفت وگوی مستقیم جمهوری آذربایجان با ارمنستان - بدون دخالت های ترکیه - نتایج سازنده تری در پی خواهد داشت.
نویسنده: محمدعلی طالبی
117
