پایگاه خبری اسپوتنیک در مصاحبه ای با تحلیل گر سیاسی بحرینی سعید الشهابی موضوع و سوال هایی زیر را مطرح کرد: تحولات بحران کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و فرصت های حل آن، سرنوشت شورای همکاری خلیج فارس، ارتباط ایالات متحده امریکا با بحران قطر و این سوال ها که آیا اهداف مدنظر کشورهای تحریم کننده قطر محقق شده است وبرنده و بازنده در بحران قطر کیست؟ و اینکه آیا ریاض همپیمانان واقعی دارد یا اینکه این ائتلاف برای تحقق منافع موقتی است؟
این خبرگزاری در مصاحبه با دکتر سعید الشهابی تحلیل گر سیاسی بحرینی نوشت:
اسپوتنیک: بحران کشورهای عربی حوزه خلیج فارس در این مرحله به کدام سمت و سو خواهد رفت؟
در این گونه بحران ها باید که استراتژی آشکاری وجود داشته باشد در غیر این صورت نوعی رقابت بر سر قدرت ایجاد خواهد شد؛ پر واضح است که عربستان از ابتدای بحران نقشه و طرح جایگزنی نداشت که درصورت طرح اول با شکست روبرو شود طرح دوم جایگزین آن شود. بنابراین در آغاز بحران، با شدت به قطر حمله کرد؛ آنها معتقد بودند که این حمله ضربه شدیدی به قطر وارد خواهد کرد و دوحه مجبور به تسلیم خواهد شد اما قطری ها تسلیم نشدند بدین ترتیب محاسبات عربستان اشتباه بود.
از دیدگاه ریاض، شورای همکاری خلیج فارس متعلق به عربستان است و این نکته ای است که امریکایی ها و غربی ها نیز بدان معتقدند. شورای همکاری خلیج فارس در سال 1981 در آغاز جنگ ایران و عراق تاسیس شد و عربستان در واقع وکیل و نماینده غرب در شورای همکاری خلیج فارس بود اما غربی ها به این کشور اجازه نمی دادند که به تنهایی تصمیم گیری کند. این مساله ازعبارت (این موضوع مورد قبول غرب نیست) کاملاً مشهود است؛ از منظر غربی ها ریاض حق دارد که در یمن، سوریه و لیبی مبارزه کند اما این اجازه را ندارد که با سرنوشت شورای همکاری خلیج فارس و اعضای آن بازی کند.
از طرف دیگر عربستان معتقد بود که حتی در صورت حل بحران قطر نیز امکان حمله نظامی وجود خواهد داشت اما غربی ها نسبت به این مساله هشدار دادند و گفتند که حمله نظامی در حال حاضر جزء ماموریت های این کشور نمی باشد. بدین ترتیب به نظر می رسد طرح عربستان در بحران قطر بدون عملیات نظامی پایان یابد.
به نظر سعید الشهابی در حال حاضر گزینه ای جز دخالت نظامی نمی تواند به قطر فشار بیاورد اما این مساله نیز در شرایط کنونی غیر ممکن است.
هنگامی که قطر شروط سیزده گانه کشورهای محور سعودی را نپذیرفت ریاض را وارد تنگنای سختی کرد. به نظرسعید الشهابی فرصت تسلط به قطر به سر آمده اما بالعکس فرصت تجزیه شورای همکاری خلیج فارس رسیده است. به عبارت دیگر باید گفت که عربستان بعد از شکست در پرونده های خارجی در یمن، سوریه، عراق، لیبی و قطر توان آن را ندارد که بدون توجه به نظرات غربی ها و امریکایی ها به عنوان یکی از قدرت های منطقه مستقل عمل کنند.
اسپوتنیک: آیا طرح غربی ها در رویارویی بحران قطر نیز به مانند طرح عربستان با شکست مواجه خواهد شد؟
به گفته سعید الشهابی بعید است که غربی ها به دنبال تجزیه شورای همکاری خلیج فارس باشند. علیرغم ایجاد بحران قطر از سوی عربستان، به نظر می رسد که این کشور اجازه ندارد که هر طور که می خواهد رفتار کند، عربستان تنها می تواند در مسیر طرح غربی ها در منطقه حرکت کند. در واقع عربستان در جریان بحران قطر از خود اختیاری ندارد. بر اساس نقشه طراحی شده از سوی غربی ها، عربستان می تواند روابط خود را با رژیم صهیونیستی تقویت کند و به افزایش تنش با ایران ادامه دهد اما برهم زدن روابط با کشورهایی که همپیمان غربی ها هستند برای آنها پذیرفته نیست. اما با این وجود به نظر می رسد در بحران قطر، ریاض گاهی خارج از دایره اختیارات خود حرکت می کند و این همان نکته ای است که می تواند موجب تنش در منطقه شود؛ بریتانیا از 3 سال پیش گفت که قصد بازگشت به منطقه را دارد و بر همین اساس پایگاه نظامی خود را در بحرین تاسیس کرد. بریتانیا تاکید کرد که امریکا به جنوب شرق آسیا و دریای چین منتقل خواهد شد بدین ترتیب بریتانیا و همپیمانان اروپایی اش جایگاه امریکا درعراق و منطقه را خواهند گرفت.
بریتانیا دوست ندارد که عربستان به عنوان تصمیم گیرنده اصلی در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و شورای همکاری خلیج فارس نقش ایفا کند بنابراین به نوعی رقابتی امریکایی و بریتانیایی بر سر منابع درمنطقه وجود دارد. ترامپ در سفر اخیر خود به خاورمیانه صدها میلیارد دلار بدست آورد، بنابراین بریتانیا تصور می کند که با این شرایط برای این کشور در این منطقه چیزی باقی نخواهد ماند. از این رو درگیری مخفیانه ای بین امریکا و بریتانیا وجود دارد. شاید برهمین اساس است که به نظر می رسد ترامپ امسال به بریتانیا سفر نخواهد کرد.
در بریتانیا با قدرت گرفتن بیشتر حزب کارگر و کاهش محبوبیت حزب محافظه کاران دیدگاه های متفاوتی از بریتانیا شنیده می شود که به خصوص پس از روی کار آمدن ترامپ با اهداف ایالات متحده امریکا تطابق ندارد. طبیعتاً این اختلافات بر تحولات منطقه خلیج فارس نیز تاثیرگذار خواهد بود. عربستان که اکنون گاه خارج از چارچوب غربی ها عمل می کند به نظر می رسد این مساله نیز زیاد طول نمی کشد.
اسپوتنیک : آیا طرح و نقشه غربی ها متناسب با تحولات خلیج فارس طراحی شده است؟
درگیری غربی ها در خلیج فارس بر سر منافع این کشورها در منطقه است؛ از این رو اکنون ائتلاف های جدیدی در حال شکل گیری است؛ از طرف دیگر ترامپ نیز تمایل خود را به تجزیه و فروپاشی اتحادیه اروپا اعلام کرده است. ترامپ به بریتانیا گفته بود که تصمیم خروج این کشور از اتحادیه اروپا تصمیمی درست است و اظهار امیدواری کرده بود که سایر اعضاء اتحادیه اروپا نیز از این اتحادیه خارج شوند.
می توان گفت که طرح غربی ها به دلیل مشکلات اقتصادی و درگیری های ایدئولوژیکی در نوسان است. ترامپ نیز به خودی خود پدیده ای جدید و خطرناک است که در وهله اول قبل از جهان برای کشورهای غربی خطرآفرین خواهد بود. در حالی که کشورهای غربی ثبات ندارند کره شمالی با امریکا بازی می کند و واشنگتن نمی تواند کاری را انجام دهد.
اسپوتنیک: موضع امریکا در خلال مراحل مختلف بحران قطر تغییر کرد، دلایل آن چیست؟
به گفته سعید الشهابی اقداماتی برخلاف اراده و میل امریکا در منطقه رخ داد. عربستان در بحران گاهی تحرکاتی را بدون هماهنگی انجام داده است، در ایالات متحده امریکا نیز درگیری های داخلی بین کاخ سفید و وزارت خارجه و دفاع امریکا وجود دارد که به نظر می رسد دلیل آن نیز ترامپ باشد.
ترامپ بدون داشتن تجربه سیاسی کافی سکان دار ایالات متحده امریکا شد این در حالی است که پوتین برعکس ترامپ کاملاً با تجربه است. اختلافات بین وزارت دفاع و وزارت خارجه امریکا کاملا روشن است.
وزارت خارجه امریکا برخلاف کاخ سفید از منظر دیگری به اختلاف میان دوحه و ریاض نگاه می کند، ترامپ آنچه را که می خواهد می گوید اما نکته اینجاست که آنچه بیان می کند تحقق نمی یابد.
اسپوتنیک: مطالبات چهار کشور تحریم کننده قطر در آغاز بحران زیاد بود اما رفته رفته کاهش یافت تفسیر شما در این خصوص چیست؟
از آغاز بحران همواره چهار کشور تحریم کننده قطر از جانب اروپا و بریتانیا و امریکا تحت فشار بوده اند؛ سعودی های به خوبی می دانند که در داخل امریکا به تروریسم متهم هستند؛ تصویب قانون جاستا نیز در راستای محکومیت تروریسم سعودی و احقاق حقوق بازماندگان و قربانیان حوادث 11 سپتامبرمی باشد. در این قانون عربستان آشکارا کشوری حامی تروریسم خوانده می شود این در حالی است که ریاض، دوحه را به حمایت از تروریسم متهم می کند.
امریکایی ها معتقدند که وزارت خارجه امریکا می بایست عربستان را در بحران قطر حمایت نمی کرد چرا که قطر یکی از بزرگترین پایگاه های امریکا در منطقه به شمار می رود.
ایالات متحده امریکا در حالی از عربستان در بحران قطر حمایت کرد که این کشور در جنگ یمن جنایت های جنگی زیادی مرتکب شده بود. امریکا به دنبال تشکیل ائتلافی به رهبری عربستان است تا با ایران، روسیه و کره شمالی مقابله کند.
بنابراین ایالات متحده امریکا به دنبال تمرکز و تقویت قدرت عربستان است هرچند برخلاف ظاهر، باطن سیاسی این کشور چیز دیگری است.
اسپوتنیک: آیا غرب اهرم های فشار بر عربستان را دارد؟
بله، گزارشی در بریتانیا منتشر شد که با آن گزارش ترزا می نخست وزیر بریتانیا در تنگنا قرار گرفت در این گزارش عربستان مجرم شمرده و گفته شده که عربستان با حمایت مالی از افراط گراها به دنبال عملیات تروریستی در بریتانیا است. با این گزارش ترزا می در تنگنای بزرگی گرفتار شد چرا که نه می توانست این گزارش را رد و نه آن را تایید کند. بنابراین ریاض برای بریتانیا چون استخوانی در گلو است که نه می تواند آن را بخورد و نه می تواند آن را خارج کند.
اسپوتنیک: آیا کمپین های رسانه ای که اکنون تشکیل شده است اهرم فشار دیگری در بحران است؟
رضایت غربی و بین المللی از سیاست های عربستان وجود ندارد. سه سال پیش در سال 2014 عربستان طرح اتحادیه خلیج فارس را مطرح کرد که به نوعی پایان حکومت شیخ نشینی در کشورهای عربی به شمار می رفت اما وزیر خارجه عُمان در نشست امنیت منطقه ای منامه که در ماه دسامبر سال 2014 برگزار شد؛ گفت در صورتی که کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس تصمیم به تشکیل اتحادیه خلیج فارس بگیرند عمان از شورای همکاری خلیج فارس کنار خواهد کشید. به نظر می رسد دلیل این اظهار نظر وزیر خارجه عمان ترس این کشور از تسلط عربستان بر منطقه باشد. تنها کشوری که به نظرمی رسد در تشکیل اتحادیه خلیج فارس با عربستان همراه باشد کشور بحرین است حتی کشور امارات که همپیمان عربستان به شمار می رود نیز اختلافات زیادی با آنها دارد؛ یکی از این اختلافات در خصوص میدان نفتی «الشیبة» عربستان در امارات است علاوه بر این، عربستان اختلاف های مرزی زیادی با قطر، کویت، امارات، یمن، عراق، اردن و یمن دارد. از این رو این کشورها تمایلی به عضویت در اتحادیه خلیج فارس ندارند. بنابراین برای تشکیل اتحادیه خلیج فارس جز عربستا و بحرین همپیمان دیگری وجود ندارد.
اسپوتنیک: به نظر شما برنده و بازنده در این بحران کیست؟
به نظر من مردم کشورهای عربی حوزه خلیج فارس بازنده اصلی خواهند بود و برنده نیز رژیم صهیونیستی و شرکت های سلاح غربی است؛ قطر بعد از چند روز از بحران برای حفظ توازن نظامی، توافق نظامی به ارزش 13 میلیارد دلار با ایالات متحده امریکا منعقد کرد. به نظر می رسد دوحه با این اقدام خواست تا کودتای احتمالی درقطر را خنثی کند.
اسپوتنیک: اگر بحران حل شود آیا روابط قطر با شورای همکاری خلیج فارس به مانند دوران قبل از بحران باز می گردد؟
به نظر می رسد که امکان مصالحه کامل وجود ندارد هرچند که ممکن است اوضاع آرام شود ولی اختلافات همچنان چون آتشی در زیر خاکستر باقی خواهد ماند؛ حتی در صورتی که قطر در خصوص مساله اخوان المسلمین، شبکه الجزیر و ترکیه کوتاه بیاید باز هم عربستان آرام نمی گیرد؛ به نظر می رسد عربستان از تاثیر شبکه الجزیرة در شکل گیری انقلاب مردمی در کشورهای عربی بیمناک است.118/111
