دور بعدی مذاکرات قرار است آخر این هفته برگزار شود؛ درحالیکه مذاکره کننده گان ایران خوشبین و غربی ها بدبین هستند.
«امانوئل مکرون» رئیس جمهور فرانسه این مذاکرات را بی نتیجه خواند. دیپلمات‌های غربی نیز اظهار داشتند که ایران از تمامی توافق هایی که درشش دوره مذاکرات هسته ای قبلی (دردولت «حسن روحانی» به ریاست «عباس عراقچی») بدست آمده، پاپس کشیده است.
یک مقام آمریکایی هم گفت که ما برای جهانی آماده می‌شویم که درآن توافق هسته ای با ایران غیرممکن است. همچنین نیویورک تایمز از قول اروپایی ها نوشت که مذاکرات هسته ای با ایران روبسوی فروپاشی است.
ایران از ابتدا برجام را بطور کامل اجرا میکرد تا اینکه «دونالد ترامپ» از برجام خارج شد و تحریم‌های علیه ایران را مجدد برگرداند و ایران هم متقابلا و بتدریج تعهدات برجامی خود را کاهش داد.
اکنون از نظر ایران، احیاء برجام یعنی رفع تمام تحریم‌های توافق شده دربرجام با قابلیت راستی آزمایی به نحوی‌که ایران بتواند از منافع اقتصادی برجام بهره مند شود تا رفع تحریم فقط روی کاغذ نماند.
دراین صورت ایران هم متقابلا تمام تعهدات هسته ای را طبق برجام انجام خواهد داد. ضمنا این بار تهران از واشنگتن تضمین می‌خواهد که آمریکا مجدد تعهداتش را زیر پا نگذارد. مذاکره کننده گان آمریکایی هم گفته اند که قادر به دادن چنین تضمینی نیستند چون حق محدود کردن اختیارات رئیس جمهوری بعدی آمریکا را ندارند. لذا اکنون نه تنها احیای برجام ضروری است بلکه به طرحی برای تامین مانده گاری و پایداری برجام نیاز داریم.
علی باقری کنی رئیس هیات مذاکره کننده ایران درمصاحبه با شبکه الجزیره گفت: سایرقدرت‌های جهانی عضو مذاکرات دو اصل تضمین دادن و راستی آزمایی را پذیرفته اند و آمریکا هم باید بپذیرد. ایران سند سومی را آماده کرده که نحوه اجرای تضمین ها و راستی آزمایی های رفع تحریم‌ها وموضوع جبران خسارت ایران بخاطر خروج ایران از برجام، در آن ذکر شده است.
تا اینجای کار یک مشکل کاملا آشکار است و آنهم تفاوت برداشت طرف‌های غربی و ایران درمورد اولین دور مذاکرات است. دلیل بروز این مشکل هم این است که احیا برجام منوط به توافق آمریکا و ایران است، درحالیکه این دوکشور باهم مستقیم حرف نمی‌زنند و نظرات دوطرف از طریق نماینده کشورهای اروپایی منتقل می‌شود.
ایرانی‌ها ضرب المثلی داردند که می‌گویند "یک دیوانه سنگی درچاه میاندازد که صد عاقل نمیتوانند دربیاورند." ترامپ با خروج از برجام این سنگ را در درون چاه انداخت که منجر به وضعیت بی‌سابقه فعلی شد. او با خروج از برجام و نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل، بیش از هزار و 500 تحریم علیه ایران اعمال کرد که نیمی از آنها مربوط به تحریم‌های هسته ای است و نیم دیگر مربوط به مسائل غیرهسته ای مثل تروریسم و حقوق بشر است.
درپاسخ ایران هم تعهدات برجامی خود را کاهش داد و ابتدا غنی سازی درسطح 20% و سپس 60% را انجام داد. بدین جهت اکنون بسیاری از آمریکایی ها و اسرائیلی ها به این نتیجه رسیده اند که خروج ترامپ از برجام یک اشتباه فاجعه بار بود.
«سیدابراهیم رئیسی» رئیس جمهوری اسلامی ایران قصد بهبود و توسعه اقتصاد ایران را دارد، در حالیکه ابقای تحریم‌های ترامپی مانع تحقق منافع اقتصادی ایران از برجام می‌شود. باوجودی‌که مذاکره کننده گان هسته ای دولت «جو بایدن» رئیس جمهوری آمریکا اعلام کرده اند که در صدد احیا برجام هستند، اما بنظر نمی‌رسد همه تحریم‌های اعمال شده در دوره ترامپ را بردارند.
علاوه برآن، همانطور که دولت «باراک اوباما» نتوانست برجام را بخاطر تحریم‌های اولیه آمریکا (که قبل ازبرجام اعمال شده) درست و کامل اجرا کند، دولت بایدن هم با همین مشکل مواجه است.
حقیقت این است که تحریم‌های اولیه آمریکا موجب می‌شود که ایران نتواند از مزایای اقتصادی برجام بطور کامل بهره مند شود. همانطوریکه دولت اوباما از شرکت‌های اقتصادی جهان می‌خواست که با ایران همکاری اقتصادی کنند، اما آنها نگران مجازات های آمریکا بخاطر تحریم‌های اولیه این کشور بودند.
دولت بایدن باید درک کند که اقتصاد ایران براثر خروج ترامپ از برجام و اعمال تحریم ها، هزار میلیارد دلار خسارت دیده است. این میزان خسارت معادل تولید ناخالص ملی کشور بزرگی مثل مکزیک است. لذا دولت نوپای رئیسی می‌خواهد اطمینان پیدا کند که تجربه تلخ دوره ترامپ مجدد تکرار نشود.
بنابراین رمز موفقیت احیا برجام در این است که قدرت‌های جهانی و ایران بتوانند تدبیری بیاندیشند تا احیا برجام با پایداری و استمرار اجرای آن همراه باشد و هردوطرف بدون وقفه و کامل آن را بطور مستمر اجراء کنند.
برای احیا برجام و مانده گاری آن دو اقدام لازم است:
اول: آمریکا و قدرت‌های جهانی تحریم‌ها را طبق برجام درست و کامل بردارند و ایران نیز متقابلا تعهدات برجامی را کامل اجرا کند.
دوم: شورای امنیت سازمان ملل یک قطعنامه جدید صادر کند که طی آن، اجرای کامل، درست و بدون تبعیض برجام براساس قطعنامه 2231 توسط همه امضاء کننده گان و همه کشورهای عضو سازمان ملل را الزامی و تعهد آور کند.
علاوه برآن یک «دادگاه بین المللی ویژه» تعیین کند تا مشخصا به دعاوی آتی ایران و آمریکا درمورد نقض برجام توسط طرف مقابل، رسیدگی کند. همچنین شورای امنیت در این قطعنامه یک «اعتبار مالی امانی امنیت» پیش بینی نماید تا خسارت هریک از طرفین براثر نقض برجام توسط طرف دیگر، از این حساب پرداخت شود.
دراین صورت صد مرد عاقل ممکن است بتوانند سنگی که آن دیوانه درچاه انداخته را بیرون آورده، برجام درحال سقوط را نجات دهند و توافق کنند که برجام حلال همه مشکلات نخواهد بود اما موجب خوشبینی خواهد شد.
مقاله «سیدحسین موسویان» در بولتن دانشمندان اتمی آمریکا
117
