تصویب قانون ملی شدن صنعت نفت ایران در روز 29 اسفند سال 1329، نقطه عطفی در تاریخ سیاسی، اقتصادی و مبارزات مردم ایران برای نجات سرمایه های ملی این مرز و بوم از دست بیگانگان به شمار می رود.
در دورانی که ایران بزرگترین تولیدکننده نفت خام در غرب آسیا و پس از آمریکا، ونزوئلا و شوروی، چهارمین تولیدکننده معتبر نفت خام دنیا محسوب می‌شد، بریتانیا امتیاز بهرده برداری از نفت جنوب ایران را داشت و روسیه و آمریکا نیز چشم به امتیاز نفت ایران داشتند و در واقع استعمارگران بر سر نفت ایران در رقابت بودند.
وقتی دولت «محمد مصدق» نخست وزیر وقت ایران اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت را در آوریل 1951 در سرلوحه برنامه دولت قرار داد کارشکنی ها و توطئه ها علیه ایران پررنگترشد. وقوع کودتای آمریکایی - انگلیسی در اوت 1953 علیه دولت مصدق بخشی از این توطئه ها بود.
پس ازاین کودتا؛ حضور شرکت های نفتی از جمله بریتیش پترولیوم، شل و کمپانی های نفتی کالیفرنیا وتگزاس وارد عرصه تاراج نفت ایران شدند تا سیطره برنفت همچنان با وجود ملی شدن این صنعت باقی بماند.
اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 هجری شمسی همه قرارداد‌های خارجی از جمله قرارداد 1352 ه. ش. (تمدید کنسرسیوم) لغو شد و از چهارده اسفندماه 1357 ه. ش. عملاً امتیازات اکتشاف، استخراج، پالایش و صدور نفت از کنسرسیوم سلب شد و در اختیار شرکت ملّی نفـت ایران قرار گرفت.
با پیروزی انقلاب به ویژه طی یک دهه گذشته با مطرح شدن ضرورت شکل گیری اقتصاد مقاومتی از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی، سیاست فاصله گرفتن از خام فروشی نفت دراولویت برنامه های توسعه قرار گرفت. در حالی که تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی تنها 22 درصد از ظرفیت نفت خام تولیدی در کشور قابلیت پالایش داشت، اکنون این رقم به حدود 45 درصد رسیده که نشان‌دهنده کاهش خام‌فروشی نفت پس از انقلاب اسلامی است.
بومی سازی تجهیزات نیز همواره دغدغه صنعت نفت ایران بوده و این صنعت پس از 43 سال عمر انقلاب اسلامی ایران به خودکفایی 85 درصدی در ساخت تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت، گاز و پتروشیمی رسیده است.
هدف دشمنان از تحریم‌ها علیه صنعت نفت ایران، یکی قطع صادرات نفت برای ضربه به اقتصاد ایران و دیگری تضعیف این صنعت و کاهش توان تولید کشور از طریق جلوگیری از ورود تجهیزات و کالاهای مورد نیاز بود.
بنابراین، تولید نفت ایران که به شدت وابسته به تامین قطعات و تجهیزات خاص است در معرض خطر قرار گرفت. در این برهه بار دیگر به کمک غیرت، توانمندی و نبوغ متخصصان ایرانی موضوع ساخت تجهیزات، قطعات و کالای مورد نیاز صنعت نفت در صدر اهداف شرکت‌های سازنده و دانش بنیان قرار گرفت و با همت آنان تاکنون نزدیک به 85 درصد این کالاها و تجهیزات در داخل کشور ساخته شده و مابقی نیز در حال ساخت است.
نتیجه این تلاش، حجم عظیم فعالیت‌های نگهداری، نوسازی و توسعه‌ای در حوزه‌های تولید، پالایش و انتقال بود که صنعت نفت ایران را به درجه‌ای از توانمندی رساند که گام‌های بلندی در مسیر بی‌اثرسازی تحریم‌ها بردارد.
کشف 65 میدان نفت و گاز، افزایش ذخایر قابل استحصال نفت و میعانات به 160 میلیارد بشکه، افزایش تولید نفت، افزایش گاز قابل برداشت به 33 تریلیون متر مکعب، افزایش هشت برابری تولید گاز، کشف میدان گازی پارس جنوبی و خود کفایی در تولید بنزین از جمله دستاوردهای صنعت نفت ایران در بخش اکتشاف و تولید به شمار می رود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی محقق شده است.
چشم انداز صنعت نفت و گاز ایران در افق 1404، در سال 1382 مصوب و ابلاغ شده است. بنابر چشم انداز این سند، ایران در افق 1404 مرکز تبادلات انرژی (نفت و گاز) جهان و در تعامل مؤثر و سازنده بین‌المللی با دیگر کشورها، به ویژه بازیگران بزرگ عرصه انرژی شامل حوزه‌های تولید، انتقال، خدمات و مصرف انرژی، خواهد بود.
نویسنده: حسن عقیقی
117
