کازبلانکا (Casablanca)، محصول سال 1942 با بازی همفری بوگارت (Humphrey Bogart) و اینگرید برگمن (Ingrid Bergman) و بازداشتگاه شماره 17 (Stalag 17) با بازی ویلیام هولدن (William Holden) ساخته سال 1952 نیز از جمله آثاری است که داستان آن یا نشان دادن برتری نیروهای متفقین برای فرار از زندان ( بازداشتگاه شماره 17) و یا نفوذ امنیتی متفقین حتی برای فراری دادن یک متهم تحت تعقیب ( کازبلانکا ) برتری نظامیان آمریکایی و متحدان آنها را توصیف می کند.
اما در صحنه عملیاتی نیز هالیوود قدرت همه جانبه آمریکا و متحدینش را به نمایش می گذارد.
اگر در سال های پس از جنگ جهانی دوم و قرن بیستم، سعی و تلاش برای طرح داستانهایی در سینمای هالیوود برای نشان دان برتری آمریکایی ها و متحدانشان بود اما در سال های اخیر سینمای شرق آسیا بویژه چین با ساخت آثاری متفاوت به مقابله با داستان پردازی های غربی پرداخته اند.
با بررسی دو اثر سینمایی، از دو زمان مختلف تفاوت ساختار فیلم ها و داستان پردازی ها در هالیوود و سینمای شرق آشکار می شود.
«پل رودخانه کووای»، توصیف اجرای عملیات نیروهای متفقین در جنگ
فیلم «پل رودخانه کووای» ، ( ( The Bridge on the River Kwai سال 1957 میلادی به کارگردانی « دیوید لین»" ( David Lean ) ساخته شد و همان سال برنده اسکار بهترین فیلم شد.
این فیلم داستان روایت گروهی از نظامیان متفقین است که به اسارت ژاپنی ها در می آیند و باید پلی را برای عبور نظامیان ارتش ژاپن بر رودخانه کووای تایلند بسازند. افسری به نام کلنل نیکلسون با بازی الک گینس ( Alec Guinness ) و چند نظامی دیگر قهرمان این داستان هستند که نهایتا با انفجار پل نقشه ژاپنی ها را بی اثر می کنند. داستان، پل رودخانه کووای همان داستان همیشگی از قهرمان سازی هالیوودی است که یک ابر قهرمان باید سرانجام داستان را تغییر دهد.
سینمای ضد جنگ در مقابل قهرمان سازی هالیوودی
در سال های دهه 1960 میلادی، اما شرایط تغییر کرد و به مرور زمان کارگردانانی پیدا شدند که دیگر حاضر نبودند قصه پردازی به سبک هالیوودی را تکرار کنند و به مصائب و مشکات و جنگ طلبی مقامات آمریکایی و غربی نیز پرداختند.
دکتر استرنج لاو ( Dr. Strangelove ) ساخته استنلی کوبریک ( Stanley Kubrick ) در سال 1964 یکی از این آثار ضد جنگ است.
ژنرال آمریکایی روان پریش جنگی اتمی را علیه اتحاد جماهیر شوروی به راه می اندازد و سیاستمداران آمریکایی را مقابل عمل انجام شده قرار می دهد.
با پایان جنگ ویتنام نیز کارگردانان آمریکایی آثار متفاوت و قابل توجهی در مورد اثرات منفی این جنگ ساختند.
«اینک آخر الزمان » Apocalypse Now) ) به کارگردانی فرانسیس فورد کاپولا ( Francis Ford Coppola ) همچنین شکارچی گوزن ( The Deer Hunter ) به کارگردانی « مایکل چیمینو» ( Michael Cimino ) از جمله آثار ضد جنگی است که در سینمای هالیوود درمورد مصائب جنگ ویتنام ساخته شده است.
ویژگی مشترک این آثار پرداختن به تبعات منفی جنگ در زندگی آمریکایی ها و نظامیان آمریکایی است. در این فیلم ها دیگر قهرمان پردازی به سبک آثار قبلی هالیوودی نیز وجود ندارد.
« ایثار» داستان قهرمانان جنگی چین برای نبرد با آمریکای ها در جنگ کره
فیلم سینمایی ایثار ( The Sacrifice)، محصول سال 2020 چین به کارگردانی مشترک « گوان هو » ( Guan Hu)، فرانت گوو ( Frant Gwo ) و « لو یانگ » ( Lu Yang ) است.
روایت فیلم، داستان شجاعت نظامیان چینی در جنگ سال 1953 کره است زمانیکه باید برای رسیدن به منطقه کومسونگ ( Kumsong ) در کره شمالی فعلی از رود خانه عبور کنند اما با بمباران هوایی جنگنده های آمریکایی عملیات آنها به تعویق می افتد.
کارگردانان فیلم با استفاده از جلوه های ویژه به خوبی روند این مبارزه را به تصویر می کشند و اینکه با وجود بمباران نیروهای هوایی آمریکا و تخریب چند باره پل نیروهای چینی حتی با ساختن پل انسانی با شهامت خود موجب می شوند تا نیروهای خودی به موقع به جبهه نبرد برسند و مقابل نظامیان آمریکایی به پیروزی برسند.
این بار دیگر روایت این داستان جنگی مانند پل رودخانه کووای در هالیوود نیست و کارگردانان چینی با مهارت و تصویر سازی با جلوه های ویژه این نبرد تاریخی و ایثارگری نیروهای چینی را به خوبی روایت می کنند.
سینمای شرق و روایت های جذاب از فداکاری و شهامت در جنگ
پس از شروع جنگ تحمیلی، کارگردانان سینمای ایران نیز به خوبی در دو بعد تبلیغی و معنوی ارزش های 8 سال دفاع مقدس را به تصویر کشیدند.
اگر فیلم « عقاب ها » به کارگردانی « ساموئل خاچیکیان » ساخته شده در سال 1363 به نوعی روایت شجاعت های خلبانان ایرانی است، آثاری مثل « بلمی به سوی ساحل » ساخته سال 1366 به کارگردانی رسول ملاقلی پور نیز بیانگر رشادت های اخلاقی دلاورمردان ایرانی در دوران جنگ تحمیلی است.
ابراهیم حاتمی کیا، نیز به عنوان کارگردانی تاثیرگذار در سینمای دفاع مقدس شناخته می شود که آثار متفاوتی از جمله « بوی پیراهن یوسف » و « برج مینو »، را دهه 70 شمسی درخصوص ارزش های اخلاقی رزمندگان ایرانی ساخته است.
از آثار قابل بحث سینمایی ایران در مورد جنگ تحمیلی نیز در سال های اخیر باید به فیلم هایی از جمله « ایستاده در غبار » ساخته محمد حسین مهدویان در مورد زندگی سردار جاوید الاثر « محمد متوسلیان » و « تنگه ابوغریب » ساخته بهرام توکلی اشاره کرد که هرکدام به نوعی سرگذشت چهره های درخشان دفاع مقدس با روایت های قابل اعتنای سینمایی با جلوه های ویژه جنگی است.
سینمای شرق برای روایت از جنگ ها و ایثارهای اخلاقی جوانان و قهرمانان خود روش های جدیدی را برگزیده است و کاملا از هالیوود متمایز عمل می کند.
نویسنده: احسان شاه ابراهيم
