خانواده و احترام به بزرگان از جمله مواردی است که برای ایرانیان بسیار اهمیت دارد و به نوعی اولویت آنها در زندگی است. این احترام به بزرگان و اهمیت خانوادها در همه رسوم و آیین های ایرانی وجود دارد از مراسم خواستگاری گرفته تا دید و بازدید های عید نوروز.
تحویل سال جدید در ایران مثل خیلی از کشورهای دنیا لحظه ای خاطره انگیز و مهم است و همه دوست دارند لحظه تحویل را با عزیزانشان به سر کنند. یکی از زیباترین رسوم ایرانی پس از تحویل سال دید و بازدید از بزرگان خانواده است. در واقع همه خانواده ها اولین جایی که پس از تحویل سال می روند خانه پدر و مادرشان است و بسیاری دوست دارند تحویل سال را در کنار بزرگان خانواده باشند.
در طول ایام نوروز، کوچکترها ابتدا به دیدار بزرگترها می روند و پس از آن بزرگترها به خانه کوچکترهای خانواده می روند و ساعت ها در کنار هم از کار و زندگی و برنامه های آینده می گویند و سعی می کنند سال نو را با امید و آرزوهای نیک برای یکدیگر شروع کنند. در دین مبین اسلام به دید و بازدید بسیار توصیه شده است. روایات و احادیث بسیاری نیز در این خصوص دارد که از دید و بازدید به عنوان یکی از خصلت‌های اخلاقی خوب مومنین یاد شده است.
نوروز برای همه با شادی شروع نمی شود. بسیاری درگذشته ای دارند که این اولین عیدی است که درکنارشان نیست. در بسیاری از شهرها و روستاهای ایران رسم است که اولین روز نوروز را به دیدار خانواده هایی می روند که از وابستگان ندیک آنها در سال گذشته فوت کرده باشد. در برخی از مناطق ایران به اولین عید خانواده ای که فرد متوفای آنان، در آن حضور ندارد «عید سیاه» می گویند.
از این رو در ایام نوروز، مردم به دیدار آنها می روند و برای شادی روح درگذشته فاتحه ای می خوانند. به این رسم در میان اقوام مازندرانی «راسر» یا «لاسر» گفته می شود. برخی نیز برای خانواده هایی که در روز اول نوروز لباس سیاه بر تن دارند، لباسی سفید می آورند تا آنها را به اصطلاح «از عزا در بیاورند». در این دید و بازدید عمدتاً به جای اینکه به خانواده سوگوار تسلیت بگویند، برای آنان «آرزوی شادمانی و سالی خوش» می کنند.
رسم «عیدی دادن» و «عیدی گرفتن»
عیدی دادن یکی از رسوم زیبایی است که از گذشته در فرهنگ ایرانیان بوده است، در گذشته رسم بوده که بزرگتر ها به کوچکترها عیدی می دادند و کوچکترها هم برای دست بوسی نزد بزرگترها می‌رفتند. در حال حاضر نیز این رسم وجود دارد تنها تفاوتی که پیدا کرده این است که بسیاری نیز برای بزرگترهایی که برایشان عزیز است و یا دوستانشان نیز هدیه می گیرند و به آنها عیدی می دهند و تنها کوچکترها نیستند که لذت گرفتن عیدی را تجربه می کردند.
از هدایایی که در گذشته داده می شد می توان به تخم مرغ رنگی و شیرینی اشاره کرد اما الان بیشتر خانواده ها اسکانس نو به هم عیدی می دهند و البته بسیاری کتاب و لباس و ... را نیز به عنوان عیدی به دوستانشان می دهند.
در میان ایرانیان عیدی دادن فقط به افراد خانواده و فامیل خلاصه نمی‌شود. عیدی دادن به سرایدار، رفتگر محل، نامه‌رسان و بسیاری افرادی دیگر که به نحوی در طول سال خدمات ارائه می دهند، نیز وجود دارد که به نوعی تشکر از آنهاست.
ابوریحان بیرونی دانشمند بزرگ ایرانی که در میانه سالهای 973 تا 1048 میلادی می زیسته درباره رسم هدیه دادن نوروزی، به نقل از آذرباد (موبد بغداد) چنین گفته است: «نیشکر در ایران، روز نوروز یافت شد، پیش از آن کسی آن را نمی شناخت. جمشید روزی نی را دید که از آن کمی به بیرون تراوش کرده، چون دید شیرین است، امر کرد این نی را بیرون آورند و از آن شکر ساختند. و مردم از راه تبریک به یکدیگر شکر هدیه کردند، و در مهرگان نیز تکرار کردند، و هدیه دادن رسم شد.»
به گفته کارشناسان فرهنگی، عیدی دادن و عیدی گرفتن ریشه در فرهنگ ایران باستان دارد، مردم ایران باستان در بامداد عید نوروز به نشانه بخشیدن روشنایی به زندگی یکدیگر به هم آب می پاشیدند و برای حفظ صلح و دوستی به یکدیگر هدیه می دادند.
عیدی یکی از خاطراتی است که همه بزرگترها از بچگیشان به خاطر دارند. لبخند شوق کودکان با گرفتن عیدی خاطره ای است که هرگز از ذهن نمی رود و به عنوان فرهنگی زیبا در رسوم ایرانی باقی خواهد ماند.
عیدی برون
عیدی دادن به عروس و داماد به خصوص نوعروسان در میان بسیاری از خانواده های ایرانی وجود دارد که رسمی زیباست و با خود پیام صلح و دوستی و محبت به همراه دارد.
در «لارستان» که یکی از شهرهای استان فارس است برای تازه عروس لباس نو، چادر، کفش، قطعه ای طلا و یک قلم لوازم خانگی می برند. در کنار آن، سفره هفت سینی برای عروس می برند که شامل کوزه ای سبز شده با سبزه، تخم مرغ رنگ شده که معمولأ آن را رنگ سبز می زنند.
همچنین برخی اعضای خانواده داماد سمنو و شیرینی‌های محلی لارستان، مرغ شکم پر، دلمه برگ و کباب لاری را نیز به خانه نو عروس می برند و به این رسم «عیدی برون» می گویند. جالب است برای آنکه عیدی ها با طبیعت هم خوانی داشته باشد، بیشتر وسایلی که می برند از لباس و تخم مرغ و... به رنگ سبز است و پیش از شروع سال به خانه عروس برده می شود.
در «چهار محال و بختیاری» نیز عیدی های عروس در سینی هایی زیبا چیده می شوند که به آن «خُنچه» گفته می شود و با هلله و شادی به خانه عروس برده می شود و خانواده عروس نیز با روشن کردن آتش و دود کردن اسفند از خانواده داماد استقبال می کنند.
مهدیس حسینی لاریجانی
116
