آیا تاکنون دیده‌اید باران تند و فراوان چگونه باعث باروری و رویش در زمین کشاورزی می شود؟ باران رحمت الهی نیز زمین دل انسان را به همان صورت دگرگون و بانشاط می‌کند. اما آن دلی می‌تواند از این نعمت الهی بهره‌مند شود، که خود را در معرض این باران و نسیم رحمانی قرار دهد.
ماه رجب که هفتمین ماه از سال هجری قمری است، بارانی از رحمت الهی و زمانی مناسب برای جلا بخشیدن و صفا دادن به دل است. در شب و روز این ماه هر انسانی با توجه بیشتر و فراهم آوردن ظرفیت برای دریافت برکات و رحمتهای الهی می تواند قلب و روح خود را از آب حیات معنویت سیراب نماید.
رجب نام نهرى در بهشت است که از شیر سفیدتر و از عسل شیرین تر است؛ از این رو هر که خود را در رجب از آلودگی ها و گناهان پاک کند و از فواید این ماه بهره مند شود گویی همانند آن نهر، جان و روح خود را پاک و مطهر ساخته است.
آغاز ماه رجب در حقیقت نوید بخش تولد و زندگی دوباره برای بندگان است. بندگانی که در گذر روزها و شب ها در دنیای مادی فرورفته اند، در این ماه به عبادت خداوند می پردازند تا روزمرگی ها را جبران و پیمان بندگیشان را تحکیم کنند.
فرشتگان نیز در این ماه به شور و شعف می پردازند و به مومنانی که حقیقت این ماه را دریافته و از آن نصیبی برای خود اندوخته اند، شادباش می گویند.
امام باقر (ع)، از پایه گذاران علوم اسلامی
اولین روز از ماه رجب مزین به ولادت پنجمین اختر آسمان امامت و ولایت، امام محمد باقر(ع) است.
حضرت محمد باقر علیه السلام در سال 57 هجری در «مدینه» چشم به جهان گشود. نامش محمد و کنیه اش ابوجعفر است و بسیاری از القاب وی اشاره به مقام علمی و معنوی ایشان دارد.
«محمدبن عبد الفتاح» از دانشمندان مذهب حنفی، امام محمدباقر (ع) را چنین توصیف می کند: "محمدبن علی است که باقر نامیده شد. واژه باقر در لغت به معنای شکافنده زمین به منظور آشکار ساختن گنج ها و پنهانی های آن است. وی را از آن جهت باقر نامیدند که گنج های پنهان معارف و حقایق احکام و حکمت و لطایف را آشکار می ساخت. این نکته روشنی است که جز بر کوردلان مخفی نخواهد بود."
امام باقر (ع) را می توان از پایه گذاران علوم اسلامی نامید. آن حضرت در تفسیر آیات الهی و تشریح حقایق معنوی قرآن کریم نقش موثری داشت به طوریکه بسیاری از روایاتی که در توضیح آیات قرآن آمده از ایشان نقل شده است.
ایشان در سخنان خود اغلب به آیات قرآن استناد می کرد و از کلام خداوند شاهد می آورد. شخصیت امام باقر(ع) ضمن اینکه از یک پایگاه قوی، به نام خاندان با اصالت و مکتب پربار وحی برخوردار بود، برگرفته از علم و دانش الهی و نیز پیوند لطیف و عمیق با قرآن بود.
اگر چه در دوران امامت ایشان تندروی ها، استبداد و رفاه طلبی حاکمان نالایق بیداد می کرد، ولی حضرت شیوه های بسیار عالمانه ای را به کار گرفت که دستاوردهای باارزشی را هم برای جامعه اسلامی آن روز داشت.
امام به اندازه ای بر آیات قرآن تسلط داشت که «مالک ابن اعین جهنی»، شاعر هم عصر ایشان درباره او سرود: "اگر مردم در صدد جست و جوی علوم قرآن برآیند، باید بدانند که قریش بهترین دانای آن را دارند و اگر امام باقر علیه السلام در علوم قرآنی لب به سخن گشاید، فروع زیادی برای آن ترسیم خواهد کرد."
گوینده:
در زمان امامت امام محمد باقر(ع) عدم آشنایی مردم به مسائل سیاسی و عقیدتی جامعه و همچنین در دسترس نبودن مفسران آشنا باعث شده بود که با قیاس و توجیه گری و تکیه بر آرای شخصی، عقیده ای را ابراز کرده و یا فتوا دهند.
بنابراین، بهترین راه برای مبارزه با این مشکل بازگرداندن مردم به قرآن و بیدار کردن آنان نسبت به احادیث بی ریشه و غیرمستند به وحی بود. امام باقر (ع) به عنوان بهترین مفسر قرآن کریم، با بازگو کردن تفسیر درست آیات قرآنی بر مخالفان و سودجویان چیره می شد. ایشان همواره برای اثبات مدعاهای خود، از آیات قرآن بهره می جست و با استدلال و سخن محکم قرآن روشن می نمود که این کتاب اعجاز بزرگ الهی و بهترین کتاب برای زیستن درست است و قوانین و احکامش بشر را به رستگاری و سعادت می رساند.
امام می فرمود، قرآن کتاب هدایت است و از مردم می خواست که در پناه قرآن قرار گیرند.
حضرت کلام خدا را گواه بر سخن خویش می گرفت و می فرمود: "هر چه را می گویم از من سؤال کنید در کجای قرآن آمده تا آیه مربوط به آن را برایتان بخوانم."
سپس برای مثال فرمود: "پیامبر از قیل وقال زیاد و تباه ساختن اموال و پرس وجوی زیاد، نهی فرموده است."
به آن حضرت گفته شد: "این مطالب در کجای قرآن آمده است؟ امام فرمود: «آنجا که می فرماید: «لا خیر فی کثیر من نّجواهم إلاّ من أمر بصدقة أو معروف أو إصلاح بین النّاس» (النساء، 114/4)؛ از این آیه استفاده می شود که بیشترین سخنان نجوایی و به درازا کشیده شده فاقد ارزش است، مگر سخنی که در آن امر به انفاق یا کار نیک و یا اصلاح میان مردم باشد."
امام با استفاده از آیه دیگر قرآن فرمود: "و لا تؤتوا السّفهاء أموالکم الّتی جعل اللّه لکم قیاما» (النساء، 5/4)؛ این آیه از همگان می خواهد که اموال را در معرض نابودی و تباهی قرار ندهند."
حضرت درباره پرسش‌های بیجا نیز به آیه 101 سوره مائده اشاره نمود که در آن آمده است: "«لا تسألوا عن أشیاء إن تبد لکم تسؤکم» این آیه بیان می کند که هرسوالی شایسته و مفید نیست، چرا که بعضی از پرسشها باعث ناراحتی و نگرانی انسان می شود."
هدف امام باقر(ع) از این سخنان آشنایی مردم با با مفاهیم قرآن و انس با آن بود تا در سایه انوار الهی آن، انحراف های فکری و سطحی نگری های عالم نمایان برای ایشان محرز گردد.
امام محمد باقر (ع)، سرچشمه رحمت و احسان و فیض الهی
خداوند در سوره فرقان می فرماید: "«و عباد الرّحمن الّذین یمشون علی الأرض هونا و إذا خاطبهم الجاهلون قالوا سلاما» (الفرقان، 63 /25)؛ و بندگان خدای رحمان آنان هستند که بر روی زمین به تواضع و فروتنی روند و هرگاه مردم جاهل به آنها خطاب و عتابی کنند با سلامت نفس پاسخ می دهند."
امام محمد باقر(ع) خود مصداق این آیه بود. ایشان علاوه بر مقام امامت، سرچشمه رحمت و احسان و فیض الهی بودند. در اخلاق و رفتار متواضع، در گفتار صادق، در دیدار با مردم بسیار گشاده رو بودند.
ایشان همپای همه ارزش های اخلاقی و دینی خود در اوج بندگی و عبادت خداوند قرار داشتند، تا جایی که آثار سجده در پیشانی و بینی آن حضرت دیده می شد. همواره در ذکر و یاد خدا بود و از خوف خدا می گریست. زندگی امام محمد باقر(ع)، یک زندگی همه بعدی و جامع بود، که هرگز پرداختن به یک برنامه او را از برنامه های دیگر بازنمی داشت.
قرآن کریم در آیات متعدد دعوت به نیکویی نموده و دوستدار محسنین است. امام باقر (ع) برای ملموس نمودن بیشتر این مفهوم رسیدگی به محرومان را از برنامه های مستمر خود قرار داده بود، بویژه در عصری که مردم در تنگنای شدید معیشتی و مالی قرار داشتند.
سنت امام باقر (ع) این بود که محرومان را به نیکوترین نامها صدا می زد و همواره آنها را تکریم می نمود، تا شخصیت طرد شده آنها را احیا کند. علیرغم آنکه وضعیت مالی امام باقر معمولی بود، نیازمندان را با عطایای خویش، خشنود می کرد.
برخی از یاران امام باقر (ع ) نیز می گویند: "ما هرگز به ملاقات امام باقر (ع) نرفتیم، مگر این که با هدایایی از ما استقبال و پذیرایی می کرد و می فرمود: "اینها را از قبل برای شما تدارک دیده ام."
زینب مقدسی
117
