در این نوشتار دیدگاههای چند اندیشکده منطقه ای و بین المللی را در مورد موقعیت جمهوری اسلامی ایران و در همان حال علل موفقیت آن مورد بررسی قرار می گیرد.
«اندیشکده دفاع از دموکراسی ها» که در زمینه اتخاذ رویکردهای ضدایرانی معروف است در نهایت نتوانست پیامدهای سیاسی و اقتصادی سفر اخیر ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری اسلامی ایران به چین را نادیده بگیرد و اذعان کرد، این دیدارهای سطح بالا نه تنها نشان دهنده تمایل به گسترش همکاری های سیاسی، امنیتی و اقتصادی بین چین و ایران است، بلکه به عنوان تلاشی از سوی پکن دیده می شود تا، سیاست متوازنی را در قبال روابط چین با سایر کشورهای خلیج فارس پیگیری کند که در مجموع بیانگر موقعیت ممتاز منطقه ای جمهوری اسلامی ایران و افرایش نفود در شرق آسیا است.
مرکز پژوهشی «نشنال اینترست» هم تلاش های جمهوری اسلامی ایران و چین را در جهت گسترش روابط مورد توجه قرار داده و براین اعتقاد است که امضای توافقنامه «مشارکت راهبردی جامع بین ایران و چین» در مارس ۲۰۲۱ گامی بلند برای تحکیم پایه های همگرایی منطقه ای است که پس از توافق اولیه در سفر «شی جین پینگ» رئیس جمهوری چین به تهران در ژانوی ۲۰۱۶ امضا شد.
این مرکز پژوهشی آمریکایی در مورد انگیزه های چین و ایران برای نزدیکی بیشتر براین باور است که ایران و چین دارای ارزش هایی هستند که آنها را به هم پیوند می دهد. هر دو کشور دموکراسی غربی را مفهومی غیربومی، مهاجم و آسیب رسان می دانند. الگوی توسعه چین به کشورهایی مانند ایران و کشورهای عربی خلیج فارس بدون دردسرهایی مانند گشایش سیاسی و حقوق بشر عرضه می شود.
یادداشت تحلیلی "یاسر احمدی‌بنی" کارشناس اندیشکده دیپلماسی اقتصادی دانشگاه امام صادق علیه السلام در مورد موقعیت، جایگاه و محبوبیت جمهوری اسلامی ایران در شرق آسیا می نویسد: صحبت از فضای روابط خارجی و تعاملات اقتصادی کشورها امروزه به یک امر بسیار مهم تبدیل شده است و کشورها در جهت توسعه روزافزون خود به دنبال همکاری با قدرت‌های اقتصادی جهان هستند.
با تبدیل شدن چین به یکی از قدرت‌های جهان در زمینه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی و نظامی توجه کشورها برای همکاری با این کشور بیش از پیش مورد توجه دولت‌های مختلف قرار گرفته است. امید به شکل‌گیری نظم جدید جهانی بدون داشتن یک ابرقدرت و برهم خورد هژمونی ایالات متحده، تمایل کشورها را به این جهت سوق داده و به آینده اقتصادی جهان مبتنی بر محور آسیا امیدوار ساخته است.
دو اندیشکده بنیاد صلح ساساکاوا ژاپن و دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به درجه ای از بلوغ و شکوفایی رسیده اند که نشست های خود را با حضور مقامات بلندپایه از محققان ژاپنی در زمینه مسائل اجتماعی و فرهنگی ایران برگزار می کنند که در این میان نقش استادان و ایران شناسان خانم بسیار شاخص است.
در راس این اساتید خانم امیکو اوکادا قرار دارد که از پیشکسوتان این حوزه است و شامل جوان ترهایی همچون خانم آیانو ساساکی و خانم بوکو فوجیموتو می شود که از آثار سعدی و نظامی و خیام و شاهنامه فردوسی گرفته تا آثار نویسندگان معاصر همچون جمالزاده و جلال آل احمد را به زبان ژاپنی ترجمه کرده اند. روابط دو ملت ایران و ژاپن قدمتی بیش از هزار سال دارد و تعاملات انسانی آنها به واسطه جاده ابریشم همواره برقرار بوده است.
به همین دلیل است که قرابت های فرهنگی بین دو ملت بسیار است. علی رغم قرار گرفتن ایران و ژاپن در دو انتهای شرق و غرب آسیا، فرهنگ اصیل شرقی در هر دو ملت بروز و ظهور دارد و اشتراکات زیادی را بین دو طرف ایجاد کرده است. فرهنگی که از ویژگی های آن تلاش برای حفظ هویت شرقی، استحکام خانواده و حاکمیت اخلاق است.
مدیر اجرایی اندیشکده پاکستانی «مطالعات صلح و سیاست خارجی» هم معتقد است ایران و کشورهای شرق آسیا به خصوص چین برای توسعه روابط و تامین نیازهای یکدیگر هرگز متکی به غرب نیستند.
محمد آصف نور سفر اخیر رئیس جمهوری اسلامی ایران به چین را بیانگر اراده قوی این دو کشور همپیمان برای توسعه همکاری‌های همه جانبه فارغ از رویکرد غرب و یا تحریم‌های یکجانبه می داند و معتقد است، این سفر حامل پیامی روشن برای قدرت‌های غربی به ویژه آمریکا است که تهران و پکن به حمایت‌های سیاسی و اقتصادی غرب متکی نیستند و با توانمندی‌های یکدیگر به تامین منافع مشترک اقدام می‌کنند. علاوه براین منطقه در حال ایجاد و شکل گیری یک بلوک منطقه ای است.
این امر به ویژه با توجه به نقش چین به عنوان یک بازیگر اصلی در امور جهانی و رقابت فزاینده یا ایالات متحده برای نفوذ منطقه ای بسیار مهم است که حضور ایران در کنار چین به آن، استحکام می بخشد.
اندیشکده مرکز بلفر هم در تمجید از رهبری معظم جمهوری اسلامی ایران در پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی معتقد است غربی ها به نادرست رهبری ایران را مانعی بر سر راه مذاکرات هسته ای می دانند در حالی که واقعیت خلاف این تصور بوده و رهبری معظم جمهوری اسلامی ایران خواهان حل و فصل دیپلماتیک موضوع هسته ای و البته موافق با منافع جمهوری اسلامی ایران است.
تحلیلگر اندیشکده مرکز بلفر براین باور است تصور عمومی در غرب این است که رهبری معظم ایران، مانعی بر سر راه عقد قرارداد نهایی خواهد بود. اما این ادعا و تصویر نادرست و خلاف واقعیت است. از بسیاری از جهات، رهبری معظم ایران بسیار میانه رو و در مباحث داخلی مربوط به موضوع هسته ای کاملا معتقد به رویکرد چند قطبی است.
ایشان مکررا اعلام کرده است که از تیم مذاکرات هسته ای حمایت همه جانبه می کند و همزمان خاطرنشان کرده اند که این افراد نباید انتظار چندانی از طرف مقابل داشته باشند.
رییس اندیشکده پاکستانی «مطالعات صلح و سیاست خارجی» انقلاب اسلامی ایران را منبع الهام برای جهانیان به خصوص کشورهای آسیایی دانست و تاکید کرد، این انقلاب یک حرکت بومی و بدون پشتوانه خارجی بود که نقشه راه را برای دیگر ملت‌هاب جهان برای نیل به اهداف و آرمان‌های خود از طریق مقاومت و مبارزه تعیین کرد.
خانم «فرحت آصف» ایران را بهترین همسایه و کشور دوست و برادر پاکستان و انقلاب اسلامی و ملت ایران را نیز مورد احترام همه مردم پاکستان دانست و تاکید کرد، انقلاب اسلامی ایران نشان داد که ملت‌ها چگونه با مقاومت و مبارزه می‌توانند به اهداف خود برسند، همانطور که مردم ایران توانستند از این حرکت داخلی و بدون حمایت از خارج، انقلاب را به پیروزی برسانند.
این پژوهشگر مطالعات راهبردی افزود، تحقق اهداف انقلاب و یا هرگونه تغییر و تحول از طریق قیام مردمی در کشورها کار آسانی نیست، اما انقلاب اسلامی ایران پس از پیروزی و با سپری شدن ۴۴ سال از این رویداد مهم تاریخی همچنان پیشران همه حرکت های ضد استعماری است.
علل و موفقیت و محبوبیت جمهوری اسلامی ایران به خصوص در شرق آسیا
اندیشکده «شورای آتلانتیک» پنج عامل را برای گسترش نفوذ منطقه‌ای ایران برمی‌شمارد و تأکید می‌کند که آنچه موجب تقویت این نفوذ شده، نه برجام، بلکه واکنش متناسب تهران به جنگ تحمیلی عراق و بیداری اسلامی بوده است.
گسترش نفوذ منطقه‌ای ایران به عنوان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش روی کاخ سفید در مناطق مختلف آسیا، موضوع گزارش‌های بی‌شماری در اندیشکده‌های آمریکایی بوده و هست.
چه بلافاصله پس از توافق هسته‌ای و زمانی که غربی‌ها می‌گفتند برنامه هسته‌ای ایران دیگر تهدیدی برای دنیا نیست و چه زمانی که موضوع کناره‌گیری آمریکا از برجام جدیت بیشتری پیدا کرد، مسئله استراتژی منطقه‌ای تهران هیچ‌گاه از روی میز کارشناسان آمریکایی برداشته نشده است.
نویسنده گزارش شورای آتلانتیک «درک عوامل مؤثر بر سیاست‌های منطقه‌ای ایران» را برای کاخ سفید که می‌خواهد با سیاست‌های منطقه‌ای ایران مقابله کند، حیاتی می‌داند و معتقد است پنج عامل «میراث فرهنگی و کهن »، «اسلام شیعی»، «مبارزه با امپریالیسم»، «سیاست‌های منسجم داخلی»، و «پایه های با ثبات و مستحکم امنیت و حاکمیت مردمی» در تقویت نقش منطقه‌ای ایران تأثیرگذار هستند.
مجید وقاری
