عربستان سعودی شنبه گذشته تیتر اول رسانههای مختلف جهان بود؛ از یک سو، «سعد حریری»، نخست وزیر لبنان در ریاض، پایتخت عربستان بیانیه استعفا خود را که دیکته آل سعود بود از شبکه العربیه قرائت کرد از سوی دیگر، مقام‌های سعودی به بهانه مبارزه با فساد، 11 شاهزاده و ده‌ها مقام کنونی و سابق را برکنار یا بازداشت کردند.
در حالی که اغلب رسانهها استعفای حریری را پوشش بهتر و بیشتری دادند، برکناری و بازداشت شاهزادگان و مقام‌های کنونی و سابق سعودی کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
سوال مهم این است که اهداف دولت سعودی از این برکناری‌ها و بازداشت‌ها چیست؟
اغلب تحلیلها این اقدام دولت سعودی را از منظر «جانشینی برای قدرت» تحلیل می‌کنند؛ محمد بن سلمان، ولیعهدی که برای رسیدن به کرسی پادشاهی ولع بسیاری دارد، با رقبای بسیاری در داخل خاندان آل سعود مواجه است که حتی مخالفت‌ها با بن سلمان را نیز آشکار کردند.
محمد بن سلمان تلاش می‌کند مخالفان را با رویکرد امنیتی و اتهام‌های جذابی نظیر فساد که عوام‌پسند نیز است، حذف کند.
«سید جواد صالحی»، استاد دانشگاه و کارشناس مسایل عربستان بر این باور است که «بهانه‌هایی چون اعتیاد و فساد، عناوین و معیارهایی است که حداقل در افکار عمومی عربستان با استقبال عمومی همراه است. از همین رو، پادشاه عربستان و فرزندش با ایجاد ساختار امنیتی واحد تحت عنوان دفتر امنیتی عربستان و ایجاد پستی تحت عنوان ریاست امنیت با هدف کاستن از قدرت و اختیارات وزیر کشور و از بین بردن پایگاه سنتی قدرت خاندان نایف بن عبدالعزیز، تلاش می‌کنند در حد ممکن ضمن کاستن از دامنه‌های اعتراضات زمینه را برای مدیریت و مهندسی اقدامات آتی در عربستان فراهم کنند.»
یکی از مهم‌ترین رقبای بن سلمان در رسیدن به تاج و تخت پادشاهی سعودی، «متعب بن عبدالله»، وزیر گارد ملی و فرزند ملک عبدالله، پادشاه متوفی عربستان است؛ از این رو، ملک سلمان فرمان برکناری «متعب بن عبدالله»، وزیر گارد ملی سعودی را نیز از مقامش صادر کرد.
روزنامه تایمز انگلیس در این خصوص نوشت:
«برکناری شاهزاده متعب بن عبدالله، رئیس گارد ملی عربستان که آخرین رقیب محمد بن سلمان محسوب می‌شد، سبب شد آخرین قوا از قوای نظامی چهارگانه عربستان که تحت فرماندهی مستقیم ولیعهد عربستان نبود نیز در کنترل وی قرار گیرد.»
ملک سلمان همچنین برخی مقام‌های نظامی و اقتصادی از جمله فرمانده نیروی دریایی و وزیر اقتصاد را نیز برکنار و نیروهای وفادار به محمد بن سلمان را در این سمت‌ها منصوب کرد؛ در عین حال، شاهزاده «ولید بن طلال»، یکی از معروف‌ترین شاهزاده‌های سعودی در عرصه تجارت بین‌الملل نیز بازداشت شده است.
«کریستین الیورسن»، عضو موسسه سیاست عمومی «بیکر» دانشگاه «رایس» (تگزاس) روزنامه فرانسوی زبان «لوموند» در خصوص این تغییرات در عربستان نوشت:
«هدف محمد بن سلمان از شروع سناریوی بازداشت شاهزادگان سعودی و وزیران سابق و کنونی این کشور، بازی جدید قدرت او برای خالی کردن میدان از رقیب و آماده شدن برای انتقال قدرت و تخت شاهی از پدرش سلمان بن عبدالعزیز به او است.»
اصلاحات سمبلیک «محمد بن سلمان» در عربستان
محمد بن سلمان در حالی برکناری و بازداشت گسترده شاهزاده‌ها و مقام‌های سابق و کنونی را پیگیری می‌کند که تلاش دارد با انجام اصلاحاتی سمبلیک از جمله دادن آزادی اجتماعی بیشتر به زنان، خود را سیاستمداری اصلاح‌طلب معرفی کند.
این بازداشت‌ها بیانگر این است که ولیعهد سعودی دیکتاتوری جدیدی را با ردای اصلاح‌طلبی در عربستان سعودی آغاز کرده است اما آیا محمد بن سلمان می‌تواند همه مخالفان خود را با برچسب‌زنی از میدان خارج کند؟115/110
سیدرضی عمادی
بیشتر بخوانید:
رخدادهایی که خاورمیانه را در بهت و حیرت فرو برد!
عربستان؛ احکام جدید پادشاه در خدمت بلندپروازی ولیعهد جوان
بازداشت ده‌ها شاهزاده و وزرای پیشین و کنونی عربستان
