برای مقابله سریع و دقیق با اهداف هوایی، یگان‌های پدافند هوایی نیازمند تجهیزاتی هستند که علاوه بر تحرک بالا قابلیت دقت و تعدد آتش‌باری زیادی نیز داشته باشند. در این میان توپ‌های ضدهوایی اگرچه هنوز نیز بخش قابل توجهی از تجهیزات ضد هوایی ارتفاع پایین را شامل می شوند اما برای مقابله با تهدیدات هوایی به اندازه کافی هوشمند و چابک نیستند.
از سوی دیگر اکثر سامانه های پدافند هوایی موشکی نیز علی‌رغم اینکه از هدایت راداری بهره می‌برند اما برخی ازآنها مانند سامانه اس 300 بسیار بزرگ و درعین حال بیشتر آنها ثابت هستند و توانایی پوشش واحدهای رزمی متحرک را ندارند. البته به تدریج با توجه به الزامات محیط رزمی، سامانه های پدافندی موشکی متحرک مانند «سام 6» نیز وارد سازمان های رزمی کشورها شده اند. با این همه نیاز به پوشش پدفند هوایی میدان رزم موجب طراحی و ساخت تجهیزات جدید یعنی موشکهای ضد هوایی دوش پرتاب شده که در انگلیسی به صورت اختصاری به آن ها «منپادMANPAD » گفته می شود.
موشکهای دوش پرتاب کوتاه‌بردترین و جمع و جورترین سامانه های پدافند هوایی موشکی محسوب می شوند. این موشکها قابل حمل توسط نفر بوده و به همین دلیل آنها را می‌توان در همه جا مورد استفاده قرار داد. این موشکها علیه هواپیماهای رزمی که در ارتفاع پست پرواز می کنند و علیه بالگردها، هواپیماهای ترابری و پرنده‌های نظامی کم سرعت، پهپادها و موشک های کروز مورد استفاده قرار می گیرند.
در کشور ما و در دوره قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، خط تولید موشک دوش پرتاب « سام ۷ استر لا» ساخت شوروی سابق به کشور وارد شد که به عنوان موشک «سهند» تولید شده و در سالهای جنگ نیز مورد استفاده محدود قرار گرفت. بعد از پایان جنگ تحمیلی و آغاز دوره توسعه جدی توان دفاعی کشور، بحث طراحی و ساخت موشک های دوش پرتاب جدید نیز مطرح شد. صنایع دفاعی ایران در زمینه ساخت سامانه های موشکی دوش پرتاب گام‌های بسیار مهمی برداشته و توانسته موشکهای دوش‌پرتابی را طراحی و تولید کند که علاوه بر سرعت واکنش بالا، قابلیت‌های منحصر به فردی داشته باشند. خانواده موشکهای دوش‌پرتاب میثاق نمونه بارز این تجهیزات هستند که مقدورات جالب توجهی دارند. تاکنون انواع مختلفی از سامانه موشکی دوش پرتاب میثاق طراحی، ساخته و عملیاتی شده است. منابع غربی این گونه ادعا کرده اند که موشک های ایرانی سری میثاق در حقیقت موشک های دوش پرتاب سری «کیو دبلیو» ساخت چین در مدل های مختلف هستند اما برای متخصصان ایرانی که موشک های بالستیک دوربرد می سازند، ساخت دوش پرتاب های مدرن قطعا ساده تر از موشک های بالستیک مدرن است.
نگاهی کلی
در دهه 1380 شمسی اولین نسل از موشک های دوش پرتاب ایرانی با نام میثاق1 معرفی شد. برخی منابع خارجی ادعا کردند که موشک میثاق 1 که توسط مجتمع شهید کاکایی در تهران توسعه یافته ، گونه‌ای از موشک «کیو دبلیو 1 ونگارد» ساخت چین است. میثاق ۱ یک موشک ضد هوایی قابل حمل توسط نفر و سیستم هدایت مادون قرمز است که موشکی با طول یک و نیم متر، دارای کمینه برد ۵۰۰ متر و بیشینه برد ۵۰۰۰ متر، توان درگیری با اهداف در سقف پروازی ۴۰۰۰ متر و کمینه ۳۰ متر است.سرعت این موشک بالغ بر ۶۰۰ متر بر ثانیه است ضمن اینکه مجموع وزن دوش‌پرتاب، موشک و سرجنگی به ۱۶.۸ کیلوگرم می‌رسد که در این میان ۱.۴۲ کیلوگرم جرم سرجنگی است.از مهمترین ویژگی‌های پرتابگر میثاق می‌توان به بازه حرارتی عملکرد این دوش‌پرتاب اشاره کرد.این پرتابگر موشک در دمای منفی۴۰ تا مثبت۶۰ درجه سانتیگراد قابل استفاده است و سامانه هدایت خودکار امکان شلیک‌کن و فراموش‌کن را فراهم کرده و به کاربر اجازه می‌دهد سریعاً موضع پرتاب را ترک کرده و از خطر آسیب دیدن از سوی دشمن کاسته شود.
موشک میثاق
میثاق 2
در سالهای بعد، موشک میثاق ۲ به عنوان مدل ارتقاء یافته میثاق ۱ وارد خدمت شد و یکی از نکات مهم که در آن مد نظر قرار گرفت بحث افزایش حساسیت جستجوگر فروسرخ این موشک برای مقابله با موشک های کروز بود. این موشک ها معمولا دارای تشعشع فروسرخ کمی هستند و می توانند از دید بسیاری از سامانه های شناسایی مخفی بمانند. برد و ارتفاع درگیری در موشک میثاق ۲ ثابت مانده اما سرعت آن از ۶۰۰ متر بر ثانیه به ۸۵۰ متر بر ثانیه افزایش پیدا کرده است.موشک دوش پرتاب میثاق ۲ دارای حدود ۱ کیلوگرم سرجنگی و قابلیت‌هایی نظیر گردش سریع حتی با زاویه ۶۰ درجه و دارای توانایی قابل توجهی یعنی عدم تاثیر امواج اخلالگر نظیر اختلال الکترونیکی (ECM) بر ایجاد خطا در هدف‌گیری است.این دوش‌پرتاب در بازه حرارتی بالایی عمل می‌کند و به معنی دستیابی به فناوری بالای موادی است که کمترین تاثیرپذیری را از اختلاف دما دارند.
در اینجا باید به این نکته نیز اشاره کرد که آنچه میثاق ۲ را متمایز کرده، قدرت بالا در پرتاب موشک و اعمال سرعت اولیه بالا به موشک است، زیرا همان‌طور که در اطلاعات این موشک دوش‌پرتاب آمده، سرعت آن به بیش از ۲.۷ ماخ می‌رسد و با توجه به میزان سرعت صوت در هوا می‌توان سرعت بیش از ۸۵۰ متر بر ثانیه را برای این موشک لحاظ کرد که سرعت بسیار بالایی به نسبت سایر موشکهای دوش پرتاب به حساب می‌آید.سرعت بالای حرکت موشک موجب می‌شود که فرصت عکس‌العمل از هدف گرفته شود و و با توجه به سرعت بالای این موشک دوش پرتاب که حداکثر برد و ارتفاع موثر آن ۵ و حدود ۴ کیلومتر است، می‌توان دریافت که این موشک دوش پرتاب قادر است هدف خود را در بیشترین و دورترین فاصله حرکتی خود در کمتر از ۸ ثانیه مورد اصابت قرار دهد.البته دوش‌پرتاب میثاق ۲ سبک‌تر از میثاق 1 است و این موجب می‌شود تا در میدان نبرد توانایی جابجایی آن افزایش یابد. خط تولید انبوه داخلی موشک میثاق۲ را در بهمن ۱۳۸۶ توسط وزیر دفاع وقت راه اندازی شد.
میثاق 3
موشک دیگر خانواده موشک های دوش پرتاب میثاق ، سامانه موشکی میثاق 3 است که در بهمن ۱۳۹۵با حضور وزیر وقت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح از این سامانه رونمایی و خط تولید آن افتتاح شد. موشک میثاق 3 نوع ارتقاء یافته میثاق ۲ است.این موشک دارای برد 5 کیلومتری و حداکثر ارتفاع پرواز ۳۵۰۰ متری بوده و از سر جنگی یک کیلوگرمی انفجار شدید استفاده می‌کنند. موشک میثاق ۳ از نظر ظاهری آنچنان تفاوتی با مدل های قبلی این موشک نداشته و از نظر مشخصات پروازی نیز تقریبا در همان رده به حساب می آید اما به کارگیری یک فناوری جدید میثاق ۳ را علیه اهداف پایین پرواز خصوصا موشک های کروز بسیار مرگبارتر می کند. در این موشک از فیوزهای جدید استفاده شده که امکان انفجار و مورد اصابت قرار دادن هدف را بسیار افزایش می دهد.این فیوز از نوع لیزری است و اساس کار آن بر این شکل است که پس از پرتاب موشک به سمت هدف مورد نظر، یک منبع تابش لیزر در داخل موشک به صورت ۳۶۰ درجه، پرتو لیزری را به اطراف پخش می کند و به محض نزدیک شدن به هدف مورد نظر و بازتاب پیدا کردن پرتو لیزری که به هدف برخورد کرده، سر جنگی موشک فعال شده و منفجر می شود. در حقیقت این موشک به غیر از سامانه جستجوی فروسرخ خود، یک فیوز و سامانه تشخیص لیزری نیز دارد که به آن کمک می کند تا هدف را بهتر را تشخیص داده و با آن مقابله کند. این قابلیت از آنجایی مهم است که امروزه اقدامات متقابل علیه موشک های دوش پرتاب حرارتی در بالگردها و هواپیمای رزمی، شدیدا توسعه پیدا کرده و توسعه این فیوز جدید می تواند شانس مورد اصابت قرار دادن هدف را افزایش دهد.
سکوی متحرک برای موشکهای دوش پرتاب
در اواسط اسفند 1399 با حضور امیر حاتمی وزیر دفاع وقت و سرلشکر باقری رییس ستاد کل نیروهای مسلح از خط تولید موشک های پیشرفته دوش پرتاب رونمایی شد که به گفته سرلشکر باقری بردی در حدود ۵ کیلومتر دارد. نام خاصی در خصوص این موشک بیان نشد ولی تصویر منتشر شده از آن احتمالا ارتقاء یا مدلی از موشک سری میثاق ۳ باشد. در تصاویر پخش شده مربوط به این مراسم و رونمایی از آن، تصویری از یک سامانه متحرک پخش شد که به نظر یک حامل جدید برای موشک های دوش پرتاب است.در این طراحی که در برخی از کشورهای جهان نیز مورد استفاده قرار گرفته، تعدادی موشک دوش پرتاب بر روی یک سکو به همراه سیستم های هدف گیری نصب شده و عامل انسانی از فرایند حمل موشک حذف می شود.در این شرایط و روی یک سکو تعداد بیشتری موشک حمل شده و می تواند با سرعت بیشتری به سمت اهداف مختلف پرتاب شود. با استفاده از این سامانه متحرک ، حجم موشک قابل حمل افزایش پیدا کرده و به ازای آن از تعداد نیروهای انسانی لازم نیز کاسته خواهد شد که در نهایت به کاهش هزینه های مالی و در صورت مورد اصابت قرار گرفتن سامانه، از رخ دادن تلفات انسانی جلوگیری خواهد کرد. در عین حال با متحرک شدن این سیستم دفاعی، یک لایه دفاع هوایی متحرک با سرعت بالا به سیستم های دفاع ارتفاع پایین کشور اضافه می شود و سطح اطمینان پذیری برای مقابله با تهدیدات خصوصا در رده موشک های کروز نیز افزایش پیدا خواهد کرد.
نویسنده: سید رضا میرطاهر
/ 114
