در سال های اخیر با تکیه بر توانمندی داخلی و استفاده حداکثری از ظرفیت‌های موجود در فواصل زمانی کوتاه، موشکهای جدید و مدرنی از جمله انواع موشک های کروز ضد کشتی رونمایی شده است که با معرفی هرکدام از آن‌ها توانایی ایران در عرصه دفاعی نمایان‌تر می‌شود. یکی از موثرترین سلاح‌ها در میادین نبرد دریایی که توانایی ضربات سنگین و مهلک علیه شناورها را دارند موشکهای کروز ضد کشتی هستند. از مزایای بسیار برجسته این موشکها عدم رویت توسط رادارهای با فناوری پیشرفته است که موجب می‌شود این نوع موشکها از سامانه های ضد موشکی عبور کنند. از آنجا که سطح مقطع راداری موشکهای کروز کم است بنابراین تشخیص این نوع از موشکها برای رادارهای دشمن سخت است و احتمال عبور از سامانه‌های پدافند موشکی را افزایش می‌دهد. سطح مقطع راداری «آر سی اس»(RCS) در واقع میزان قابل شناسایی بودن یک جسم توسط رادار است و هر چه این مقدار بیشتر باشد شکل برای رادار قابل رویت‌تر است. هم چنین در بسیاری موارد در موشک های ضد کشتی جدید از موتورهای کوچک توربوفن استفاده می شود که امکان تشعشع حرارت به خارج از موشک را به حداقل می‌رساند تا در نتیجه هدف سامانه های ضد موشکی قرار نگیرند. پرواز در سطح ارتفاع پایین از دیگر مزایایی است که موشکهای کروز دارند و از این‌رو از دید رادارهای پنهان می‌مانند البته این روش تنها برای گریز از برخی از انواع رادار کافی است اما به هر حال روشی است که امروزه در کنار روش‌های دیگر کاربردی است.
- ایران و توسعه موشک های کروز
با توجه به مزایایی که مطرح شد، ایران نیز از سه دهه گذشته بر آن شد تا توانایی‌های خود را در تولید موشک های کروز به ویژه موشک های کروز ضد کشتی افزایش دهد و همان‌طور که در تولید موشکهای بالستیک پیشرفته سوخت مایع، جامد و ترکیبی از کشورهای بنام جهان است، بتواند در حوزه موشکهای کروز نیز خود را به عنوان قدرتی برتر مطرح سازد. آرایه ای از موشک های کروز ضد کشتی با انواع سامانه های هدفگیری و بردهای مختلف در ایران تا به امروز توسعه یافته اند. در جنگ تحمیلی 8 ساله تجارب عملیاتی بسیاری در زمینه نبردهای دریایی به دست آمد. در همین راستا، دستیابی به انواع موشکهای کروز ضد کشتی ، در انواع قابل پرتاب از ساحل ، شناورها و هوا، به عنوان یکی از اولویت‌های نیروهای مسلح کشور مطرح شد. مشاهده عملکرد موشکهای ضد کشتی مانند موشک هارپون در اختیار نیروی دریایی ارتش ایران و موشک فرانسوی اگزوسه در اختیار عراق و نیز استفاده از موشک کرم ابریشم توسط هر دو طرف، موجب شد تا وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح برای طراحی، ساخت و تولید موشکهای ضد کشتی با بردهای متنوع که قابلیت شلیک از سه دسته اصلی پرتابگرها یعنی شناورها، هواگردها و سکوهای زمینی را داشته باشند، سرمایهگذاری قابل توجهی صورت دهد.یکی از موشک های کروز ضد کشتی موشک قدیر است که برد و دقت قابل توجهی را علیه شناورهای دشمن ارائه می دهد.
موشک قدیر در شهریور ۱۳۹۳ درتهران و با حضور سردار سرتیپ "حسین دهقان" وزیر وقت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح دهقان، وزیر دفاع وقت رونمایی شد. سردار دهقان درباره موشک کروز "قدیر" اظهار داشت: موشک کروز دریایی "قدیر" که توسط دانشمندان و متخصصان زبده و کارآمد سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع طراحی و ساخته شده ، برای نخستین بار در اختیار نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت. موشک "قدیر" با برد بلند و دارای ویژگی‌هایی همچون آماده سازی و واکنش سریع، ارتفاع پروازی پائین ، دقت بالای ناوبری ، انهدام دقیق اهداف مورد نظر ، قدرت تخریب بالا و ضد جنگ الکترونیک است.
موشک قدیر
در مرحله دوم رزمایش مشترک محمدرسول الله (ص) ارتش جمهوری اسلامی ایران در بهمن 1396، دو فروند موشک کروز دریایی قدیر توسط نیروی دریایی ارتش شلیک و با موفقیت توانست اهداف دریایی را منهدم کند. یکی از این موشکها از ناوشکن نقدی شلیک شده و دیگری نیز از یک پرتابگر متحرک ساحلی به سوی هدف روانه شد. بدین ترتیب یگان‌های موشکی نداجا از این پس قادر خواهند بود اهداف خود را در فاصله‌های دورتر از قبل و با دقت بالاتری، مورد هدف قرار دهند. امیر سرتیپ دوم علی وفادار فرمانده یگان موشکی نیروی دریایی ارتش با اشاره به الحاق موشک کروز دریایی قدیر به ناوگان موشکی نداجا اظهار داشت: قطعا داشتن موشکهای برد بلند موجب افزایش قدرت ما در عرصه دریا شده و همچون دست بلندی در دریا موجب ارتقای توان رزمی یگان‌های ما در دریا و ساحل خواهد شد.وی با بیان اینکه این موشک در کلاس کروز دریایی «نور» قرار دارد، افزود: این موشک نسبت به موشکهای کلاس خود از دقت نقطه‌زنی، قدرت تخریب و برد بیشتری برخوردار است؛ که می‌تواند از پرتابگرهای ثابت و متحرک ساحلی و شناوری به سوی اهداف پرتاب شود.
پرتاب موشک قدیر از کشتی
در رزمایش اقتدار نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برای دفاع مستحکم از جزایر ایرانی در خلیج فارس با حضور سرلشکر حسین سلامی فرمانده کل سپاه، سردار علیرضا تنگسیری فرمانده نیروی دریایی سپاه و جمعی از فرماندهان و مسئولان نیروهای مسلح و مقامات محلی که از بامداد روز چهارشنبه 11 مرداد 1402در جزیره بوموسی آغاز شد ، سامانه موشکی کروز قدیر و موشک بالستیک فتح ۳۶۰ مجهز به هوش مصنوعی رونمایی و به نیروی دریایی سپاه الحاق شد.
موشک کروز «سی ام 300 قدیر» در رده موشکهای ضد کشتی (Antiship Missile) قرار می‌گیرد که دارای توانمندی‌های ویژه‌ای همچون برد بلند، دقت اصابت و قدرت تخریب بالا، توانایی مقابله با جنگ الکترونیک است. این موشک از رده موشکهای کروز و میان برد بوده و زیرمجموعه «نسل جدیدی از موشکهای کروز»محسوب می شود. موشک قدیر که قابلیت پرواز در ارتفاعی کمتر 15 متر را دارد از سامانه ضد جنگ الکترونیک و دقت بالای ناوبری و مسیریابی برخوردار و قادر است اهداف را تا شعاع 300 کیلومتری شناسایی، دنبال و منهدم کند.کروز دریایی «قدیر»، قابلیت پرتاب از سامانه‌های پرتابگر ساحلی، سامانه‌های پرتابگر دریاپایه همچون انواع شناورها و سامانه‌های هواپایه چون بالگرد را داراست که این قابلیت، از مزیت‌های موشک«قدیر» در برخورد با اهداف است.این موشک در واقع نوع ارتقا یافته موشکهای «نور» و «قادر» است که به لحاظ بُرد، دقت و قدرت خود را از سایرین متمایز کرده است.
موشک کروز قدیر مشابه موشک هم خانواده و البته بزرگتر خود یعنی موشک سی ام 200قادر ، اما با برد افزایش یافته به ۳۰۰ کیلومتر، استفاده گسترده‌ای در پرتابگرهای ساحلی و شناورهای رزمی نیروی دریایی ارتش دارد. کاربرد این موشک علیه اهداف دریایی است و همانند سایر موشکهای کروز ایرانی قابلیت شلیک از سامانه‌های پرتاب از ساحل و دریا را و انواع شناور و بالگرد را داراست که این قابلیت، موجب افزایش بُرد و انعطاف بالای عملیاتی یگان‌های دریایی ارتش و سپاه می‌شود. موشک قدیر همانند سایر اعضای خانواده این موشکها از قبیل نور و قادر ، از سیستم هدایت اینرسی برای فاز ابتدایی و هدایت راداری فعال برای فاز پایانی استفاده می‌کند. به عبارت دیگر، یعنی بعد از کشف هدف دریایی توسط رادارهای کشف (چه توسط پرتابگرهای ساحلی، شناور و هوایی)، موقعیت هدف به موشک داده شده و موشک با سیستم هدایت داخلی یا همان اینرسی که مبنای آن شتاب سنج و ژیروسکوپ برای بعنوان حسگر‌های حرکت و چرخش است، به سمت هدف روانه می‌شود و پس از رسیدن به محدوده هدف و فرارسیدن زمان فعال شدن رادار موشک، موشک با استفاده از رادار روی هدف قفل کرده و در فاز پایانی هدایت آن به شکل رادار فعال انجام می‌شود. از مشخصات اعلام شده در مورد موشک سی ام 300 قدیر می‌توان به به برد حداقل تا حداکثر ۱۵ تا ۳۰۰ کیلومتر، قطر ۳۶۰ میلیمتری مشابه با قادر و طول حدودی یکسان با آن و وزن ۷۷۰ کیلوگرمی اشاره کرد که ۱۶۵ کیلوگرمی از آن را سرجنگی تشکیل داده است. استفاده از پیشران توربوجت باعث می‌شود تا این موشک به بردهای بیشتر دسترسی داشته باشد و طبیعتاً می‌تواند محدوده بیشتری را برای کشف و هدف قراردادن اهداف طی کند. موشکی با چنین ساختار به این علت که پیشران توربوجت در زمان شلیک نمی‌تواند سرعت لازم برای پرتاب و جداشدن موشک از لانچر را فراهم کند، به سرعت اولیه نیاز دارد. این نیاز با استفاده از یک بوستر سوخت جامد که موشک را به سرعت مورد نیاز برای فعالیت پیشران می‌رساند، برطرف و بوستر پس از انجام وظیفه، از موشک جدا می‌شود.
نویسنده: سید رضا میرطاهر
/ 114
