نفربرهای زرهی رزمی یکی از انواع خودروهای تاکتیکی هستند که استفاده از آن‌ها در میدان‌های نبرد بسیار اهمیت داشته و برای نقل و انتقال سربازان در میدان جنگ به کار می‌رود. جابجایی نیروهای پیاده در سطح میدان نبرد و سرعت در این کار، موضوعی است که می‌تواند سرنوشت نبردها در جنگ را تعیین کند.
انتقال سریع و مطمئن نیروها در محیطی که انواع گلوله ها، راکت ها و خمپاره ها در حال اصابت به اطراف هستند موضوع حائز اهمیتی است که سبب ساخت نفربرها و خودروهای زرهی شد. نفربر زرهی با استفاده از پوشش مقاوم در برابر انواع گلوله ها و بعضا استفاده از زره های واکنشی انفجاری، از آسیب دیدن نیروهایی که درون آن هستند جلوگیری می کند و هم چنین با استفاده از قابلیت های حرکتی و تاکتیکی خود، سرعت جابجایی در میدان نبرد را بالا می برد.
نفربرهای زرهی معمولاً به مسلسل و یا توپ مسلح هستند، اما ممکن است به سلاح‌هایی همانند موشک هدایت‌شونده ضدتانک و یا خمپاره‌انداز هم مجهز باشند. در واقع نفربرهای زرهی برخلاف تانک‌ها و خودروهای جنگی پیاده‌نظام برای جنگ مستقیم طراحی نشده‌اند، بلکه برای حمل ایمن نیروهای نظامی به خط مقدم نبرد و نیز جابجایی نیروها ساخته شده‌اند و سلاح آن‌ها برای دفاع از خود است. همچنین باید گفت که زره نفربرها با لایه ای از فولاد ساخته می‌شوند که در مقابل آتش سلاح‌های سبک و بیشتر ترکش‌ها مقاومت کامل دارند. ایران و ساخت نفربرهای زرهی صنایع دفاعی ایران در عرصه ساخت انواع نفربرهای زرهی همانند سایر عرصه‌های تسلیحاتی اقدامات مهمی را از اواخر جنگ تحمیلی آغاز کرده و انواع مختلف از آن را طراحی و تولید کرده است.
در واقع از سال ۱۳۶۵ فعالیت در زمینه نفربرهای زرهی با تعمیر تعدادی از نفربرهای موجود در نیروهای مسلح آغاز شد که این فعالیت رفته رفته به تولید و آزمایش نخستین نفربرزرهی ایرانی در سال ۱۳۶۷ و تحویل آن به نیروهای مسلح در سال 1369 منجر شد. بدین ترتیب پس از پایان جنگ تحمیلی و تجربیات انبوه کسب‌شده در زمینه زرهی، صنایع دفاعی ایران به‌دنبال تأمین نیازهای این بخش با توجه به مقدورات حرکت کردند. انواع نفربرهای زرهی ساخت ایران دررده های وزنی و مأموریتی مختلف که توانایی ترکیب شدن انواع سلاح های نیمه سنگین مانند تیربار، خمپاره انداز و همچنین موشک های ضد زره را دارا بوده و علاوه بر تأمین نیازهای داخلی، امکان صادرات به کشورهای مختلف را نیز دارند. در زمینه نفربرها خط تولید نفربر رزمی شنی‌دار روسی بی ام پی 2 در کشور راه‌اندازی و بعداً نمونه بومی آن به‌نام براق در چند نمونه با مأموریت‌های مختلف توسعه داده شد.
نفربر توسن
قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و بین خریدهای رژیم شاه، نفربرهای شنی‌دار ام 113 آمریکایی و بی تی آر 50 شوروی و همچنین نفربر بی تی آر 60 چرخدار وجود داشتند.
شاید به‌علت تعداد مناسب بی تی آر 60 در خدمت، برآورد نیاز عملیاتی چندانی از سوی نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران برای این دسته از ادوات زرهی در دهه‌های قبل وجود نداشت به‌خلاف نفربرهای رزمی شنی‌دار که توسط هر دو نهاد ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مورد توجه واقع شد.اما در هر صورت نیاز به نفربرهای چرخدار برای تکمیل ادوات زرهی در مجموعه کشور وجود داشت.
نیاز به نفربرهای زرهی چرخدار از رده نیروهای مرزبانی شروع و به رده نظامی ختم می‌شود یکی از محصولات صنایع دفاع در این زمینه نفربر زرهی چرخدار توسن است. رونمایینفربر زرهی چرخدار 8*8 توسن که با ظاهری متفاوت در رده عملیات‌های نظامی قرار دارد و به‌طور محدود در واحدهایی از نیروی زمینی سپاه پاسداران دیده شده است. این نفربر را می توان اولین محصول وزارت دفاع در حوضه نفربر های 8*8 به حساب آورد.
برای اولین بار تصویر ناکاملی از این نفربر در جریان رونمایی و تحویل چند دستاورد نیروی زمینی ارتش در مهر 1394 کنار نفربر طلائیه مشاهده شد. به‌نظر می‌رسد که هدف از حضور این دو نفربر از سوی وزارت دفاع در آن مراسم با هدف نمایش و ارائه آن به فرماندهان ارتش بوده است. از تصویر مذکور چند نکته برای این نفربر جدید مشخص شد از جمله 8*8 بودن که به معنای توان حرکت هر 8 چرخ این خودروی زرهی در جهات مختلف و مجهز شدن به برجک سلاح نفربر بی ام پی 2 که مجهز به توپ قدرتمند 30میلی‌متری 2-ای 42 و پرتابگر موشک ضدزره و نارنجک‌های دودزا است.
همچنین مشخص شد که این نفربر همانند نمونه‌های جدید روسی مجهز به درب کناری بزرگ برای ورود و خروج سربازان است. در آن برهه زمانی برخی تصور کردند که این نفربر با اعمال تغییر روی نمونه‌های در خدمت از بی تی آر 60 حاصل شده است.در حالی که تفاوت های چشمگیری بین این دو خودروی زرهی وجود دارد. پس از آن خبری از نفربر زرهی توسن نبود تا در رژه‌های 29 فروردین و 31 شهریور 1397 در اختیار یکی از واحدهای سپاه در شاهرود مشاهده شد.
نفربر توسن
در تصاویر این رژه‌ها مشخص شد که این نفربر به احتمال زیاد صرفاً زمینی است و قابلیت حرکت در آب همانند دیگر نفربر چرخدار هم‌رده موجود در ایران یعنی بی تی آر 60 را ندارد، هرچند همانند نفربر بی تی آر 90 روسی محل نصب دو پروانه محصور برای حرکت در آب در نفربر ایرانی هم دیده می‌شد. همچنین در رژه مذکور این نفربر ایرانی به‌جای برجک و توپ 30 میلی‌متری به برجک ساده مجهز به تیربار 12.7میلی‌متری مجهز شده بود.
در نهایت در نمایشگاه مهر 1399 در باغ‌موزه دفاع مقدس تهران،این نفربر زرهی چرخدار در کنار سایر محصولات تولیدی وزارت دفاع در معرض دید عموم قرار گرفت. این نفربر با نام توسن معرفی شده و به‌وضوح الگوبرداری از نفربر پیشرفته چرخدار روسی بی تی آر 90 در آن مشهود است.
نفربر چرخدار 8*8 توسن وزارت دفاع که در مسیر بازار یابی است .مشخصات توسن امکان حمل 8 سرنشین را با احتساب راننده دارد. این نفربر 18تنی به موتوری با توان 430 اسب بخار مجهز شده است که نسبت توان به جرم 23.9 و امکان رسیدن به سرعت 100 کیلومتر بر ساعت را به آن می‌دهد.
برد این نفربر به 500 کیلومتر می‌رسد که نسبت به نمونه مشابه روسی کمتر است.امکان شیب روی طولی 60 درصد و عرضی 30 درصد، ارتفاع مانع قابل عبور 70سانتی‌متری و عمق شیار قابل عبور 1.4متری از دیگر مشخصات نفربر چرخدار توسن است.
نفربر توسن
سامانه تعلیق دوتایی V شکل، فرمان هیدرولیکی و سامانه ترمز نیوماتیکی ـ هیدرولیکی در این نفربر به‌کار گرفته شده است. مشخصات ابعادی نفربر توسن شامل طول 7.64، عرض 3.2 و ارتفاع 2.9 متر است. برجک سلاح نصب‌شده روی توسن شامل توپ 30 میلی‌متری2- ای 42 با برد مؤثر 4000 متر و امکان درگیری با اهداف هوایی و ظرفیت 500 گلوله است. سلاح جانبی تیربار 7.62 متری با برد 2000 متر و ذخیره 2000 گلوله است.
همچنین امکان شلیک موشک ضدزره با ذخیره 4 تیر در این نفربر ایجاد شده است. این نفربر از برجک بی ام پی ۲ با سیستم کنترل آتش بروزتر و موشک ضد زره دهلاویه و ۴ ذخیره برای آن استفاده می کند.
در این نفربر موتور در قسمت عقب نصب شده و درب‌های جانبی بزرگ برای ورود و خروج سربازان تعبیه شده است. گفته می‌شود از این دربها برای بیرون پریدن نفرات حتی در حال حرکت نیز می‌توان استفاده کرد. چشم اندازعملیاتی تقویت توانمندی هجومی نیروهای مسلح که عملیات‌های آبی ـ خاکی هم در زمره آن است و در رزمایش‌های سال‌های اخیر مشاهده شده است نیازمند تقویت مجموعه ابزارهای در اختیار رزمندگان از رده سبک تا سنگین است.
در صورت تجهیز نفربر زرهی چرخدار توسن به سامانه‌های رانش متناسب با حرکت در آب این نفربر با در نظر گرفتن سایر بهبودها نسبت به نسل قبلی یعنی بی تی آر 60 امکان تأمین نیاز به نفربرهای آبی ـ خاکی را برای نیروهای مسلح ایران و مشتریان خارجی دارد. نفربر زرهی توسن جایگزینی خوب و مناسب برای بی تی آر ۶۰ های موجود در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و مخصوصا ارتش جمهوری اسلامی ایران است.
نویسنده: سید رضا میرطاهر
116
بیشتر بخوانید:
ویژگی دستاوردهای جدید نیروی زمینی سپاه چیست؟
گزارش: رونمایی از دستاوردهای جدید ارتش
