به رغم فشار همه جانبه واشنگتن، اروپایی‌ها حفظ برجام را در راستای منافع امنیتی، سیاسی و اقتصادی خود می دانند و به همین دلیل پس از خروج دولت ترامپ از برجام وعده دادند تا با اجرای تدابیری مانند سازو کار ویژه مالی با ایران (اینستکس) در حفظ برجام بکوشند.
این رویکرد اروپایی ها بارها واکنش منفی مقامات آمریکایی را برانگیخته است. در آخرین موضع گیری در این زمینه «لیندسی گراهام» سناتور ارشد آمریکایی که ریاست کمیته قضایی مجلس سنا را برعهده دارد، در اظهاراتی که دوشنبه منتشر شد، کشورهای اروپایی را تهدید کرد که اگر به تجارت با ایران ادامه دهند، آمریکا آنها را با تحریم «له» خواهد کرد.
گراهام تصریح کرد که برای همراه کردن کشورهای اروپایی با راهبرد دولت «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا در خصوص ایران، آماده است کاری کند که اروپا مجبور به انتخاب میان ایران و آمریکا شود.
اظهارات تهدیدآمیز و بی سابقه این سناتور ارشد آمریکایی که از اعضای بلند پایه حزب جمهوری خواه نیز محسوب می شود، نشانه ناامیدی واشنگتن از همراهی اروپا با آمریکا در ضدیت و تشدید فشار علیه ایران است.
دولت ترامپ تصور می کرد که با خروج آمریکا از برجام در مه 2018، اروپایی ها به سرعت تغییر موضع می دهند و همانند آمریکا نه فقط علیه برجام بلکه علیه ایران جبهه واحدی را تشکیل می دهند. با این حال همان گونه که مقامات اتحادیه اروپا و نیز سران کشورهای بزرگ اروپایی بارها تاکید کرده اند، برجام نماد دستاورد بزرگ دیپلماسی اروپایی در برهه پسا جنگ سرد است و موفقیت بزرگی در راستای ایجاد امنیت و ثبات منطقه ای و بین المللی محسوب می شود.
از دیدگاه تروئیکای اروپایی (آلمان، فرانسه و بریتانیا) و اتحادیه اروپا برهم خوردن برجام و لغو این توافق، تاثیرات امنیتی منفی به دنبال خواهد داشت. از این رو اروپایی ها کاملا با رویکرد ضد برجامی دولت ترامپ مخالفت دارند.
ترامپ بهانه خروج از این توافق را ادعای ملتزم نبودن ایران به رعایت کامل مفاد برجام و نیز تحقق اهداف مد نظر آمریکا از برجام عنوان کرده بود. این در حالی است که اروپایی ها با توجه به گزارش های 15 گانه آژانس بین المللی انرژی اتمی بر پایبندی کامل ایران به تعهدات برجامی خود صحه نهاده اند.
واشنگتن اقدامات اخیر ایران را در کاهش تعهدات برجامی خود در واکنش به بدعهدی اروپایی ها، به مثابه نقض این توافق قلمداد کرده است؛ در حالی که اروپا نظری برخلاف آن دارد.
فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز دوشنبه 15 ژوئیه در پایان نشست وزرای خارجه این اتحادیه در بروکسل با اشاره به اقدامات برجامی اخیر ایران گفت: در حال حاضر هیچ‌یک از طرف‌های برجام اقدامات اخیر ایران را مصداق نقض جدی برجام نمی‌دانند.
موگرینی به نکته مهم دیگری نیز اشاره و تاکید کرد که اکنون بسیاری از کشورها خواهان پایبندی ایران به برجام هستند؛ حتی کشورهایی که با برجام مخالف بودند و آن را توافقی مؤثر نمی‌دانستند.
موگرینی گفت: امروز همه متوجه شده‌اند که برجام جایگزینی ندارد و همه ما می‌خواهیم که برجام حفظ شود. اتحادیه اروپا در حال حاضر قصد رایزنی و حل و فصل اختلاف در قالب گفتگو را دارد و به دنبال گزینه معروف به «مکانیسم ماشه» نیست.
نکته مهم این است که هرچند طرف های اروپایی برجام یعنی تروئیکای اروپایی و اتحادیه اروپا خواهان حفظ برجام هستند، اما این امر به خودی خود کافی نیست. اروپایی ها تاکنون گام موثری درباره عملیاتی کردن کامل اینستکس برنداشته‌اند؛ هرچند موگرینی مدعی شده که اولین تراکنش مالی در اینستکس در حال انجام است.
نکته مهم دیگر این که اگر اروپایی ها واقعا خواهان حفظ برجام هستند باید در مقابل رویکرد قلدرمآبانه واشنگتن ایستادگی و از حقوق قانونی ایران دفاع کنند؛ به ویژه این که تهران تاکید کرده است که تا زمانی به اجرای برجام متعهد میماند که منافع مد نظرش به ویژه کاهش تاثیر تحریم های غیرقانونی آمریکا حاصل شود.
نویسنده: سید رضا میرطاهر
141/118
بیشتر بخوانید:
بیانیه تروئیکای اروپایی و ابراز نگرانی از فروپاشی برجام/ تحلیل
برجام و شورای حکام؛ تکاپوی اروپا در سایه دوگانگی آمریکا/ تحلیل
