اکثریت مسلمان ایرانی بر سفره هفت سین خود کتاب مقدس «قرآن کریم» را قرار می دهند و زردشتیان ایران نیز کتاب مقدس خودشان یعنی «اوستا» را زینت بخش سفره هایشان می کنند.
در گذشته که خانه ها حالت سنتی تری داشت همیشه اتاقی برای سفره نورزی و پذیرایی از مهمان ها اختصاص داده می شد. سفره ای بزرگ که در کنار سین های هفت سین، انواع شیرینی و میوه و تنقلات گذاشته می شد و مهمان ها، گرد آن جمع می شدند و با یکدیگر معاشرت می کردند.
امروزه نیز در بسیاری از مناطق ایران سفره نوروزی بر روی زمین پهن می شود، اما سبک مدرن زندگی ها، سفره های هفت سین را به روی میز منتقل کرده است.
سفره هفت سین چه بر روی میز باشد چه بر روی زمین همچنان «هفت سین» نوروزی را در خود جای داده است که عبارتند از «سیب»، «سماغ»، «سمنو»، «سیر»، «سکه»، «سنجد» و سبزه. که البته ممکن است برخی «سرکه» و «سنبل» را جایگزین یکی از موارد کنند.
عنصرهای مختلف شکل دهنده آیین های نوروزی در کنار هم ساختار فرهنگی، زندگی مردم و هویت آنها را شکل می دهد. یکی از این عناصر پهن کردن «سفره هفت سین» است. سفره ای که در کنار هفت خوراکی با شمع و آینه، ماهی قرمز و برگ های بزرگ شمشاد و نارنج، شاخه های نرگس و سنبل و سبزه تزئین می شود.
در سرزمین ایران به مناسبت های مختلف سفره انداختن و بر روی آن انواع خوراکی و عناصر ویژه قرار دادن ریشه در دوران کهن دارد. از دوره باستان تا دوره اسلامی به عنوان واقعیتی فرهنگی و دینی در زندگی مردم ایران نقش داشته است.
گستردن سفره عقد، سفره هفت سین، سفره های نذری به نام ائمه (ع) و سفره یلدا و... نمونه هایی از سفره هایی هستند که در خانه های ایرانیان پهن می شود.
جالب است بدانید هفت نوع خوراکی که بر روی سفره نوروزی چیده می شود بنا بر مقتضیات اجتماعی، فرهنگی و اقلیمی در مناطق مختلف ایران در دوره های و زمان های مختلف متفاوت بوده است.
در بیشتر مناطق ایران بر سفره نوروزی هفت نوع خوراکی که نخستین حرف کلمه آن با «سین» شروع می شود را قرار می دهند که برخی محققان معتقدند که حرف «سین» مخفف سینی و کوتاه شده این واژه است و در گذشته خوراکی های تازه و خشک زمینی و درختی را در هفت سینی یا هفت خوان مسی می چیدند و در نوروز به دربار و حضور شاه می بردند. در واقع هر یک از این مائده ها نمونه یکی از محصولاتی بود که در سرزمین ایران به دست می آمده است.
اندیشمندان و محققان در حوزه فرهنگ باستانی ایران همچنین معتقدند اگر دقیق تر به عناصر باستانی و اعتقادی گذشته مردم ایران نگاه بی اندازیم خواهیم فهمید که عناصر هفتگانه سفره هفت سین با هفت فرشته مقدس باستانی مطابقت دارد. در واقع برخی معتقدند که زردشتیان این سفره را برای هفت فرشته (امشاسپندان) پهن می کردند.
سفره هفت میم
در پاره ای مناطق مثلاً در برخی روستاها و شهرهای خراسان، فارس و خوزستان و جاهای دیگر «سفره هفت میم» می چیدند. سفره هفت میم را با خوراکی هایی مانند مرغ، ماهی، میگو، مسقطی، مویز، مدنی (لیمو شیرین) ماست، ماش و هفت نوع گیاه و میوه و نوشیدنی می آرایند.
هر یک از این خوراکی ها معنا و مفهومی نمادین و رمز گونه دارند که بیانگر نوع بینش ایرانیان گذشته و حال به جهان و کائنات و تلقی شان از جهان و آرمان ها و آرزوهایی است که در ذهن می پرورانده اند.
سفره هفت سین که محور اصلی همه خانه هاست هم از اعتقادات و آیین های گذشته ایرانیان سرچشمه می گیرد و هم مرکزی است برای گردآوردن اعضای خانواده به دور هم و نشاندن آنها بر سر یک سفره دوستی و محبت است. بر گرد سفره همه کدورت ها را از یاد می برند و همبستگی را تمرین می کنند.
در واقع خوان و سفره نوروزی از گذشته در استوار نگه داشتن بنیان خانواده و تداوم بخشیدن به انسجام آن در جامعه نقشی بسیار موثر داشته و هنوز هم چنین نقش تاثیر گذاری را دارد. اگر همنشین ایرانیان باشید قطعاً توجه به خانواده و محور بودن آن در زندگی افراد را متوجه خواهید شد.
احترام به بزرگان خانواده و قدردانی از آنها در میان اکثر ایرانیان وجود دارد که قطعاً یکی از دلایل آن برگزاری آیین های زیبایی مانند نوروز است.
ایرانیان هر جا که باشند از راه دور یا نزدیک به هر طریقی که بتوانند پیش از تحویل سال به خانه هایشان بر می گردند و با پدر و مادر و همسر و فرزندان و خواهران و برادران و افراد دیگر خانواده بر سر سفره نوروزی می نشینند و تحول سال نو را با هم جشن می گیرند.
بنا بر باورهای عامیانه اگر کسی در ابتدای سال تحویل در خانه و بر سر سفره نورزی حضور نداشته باشد تا آخر سال از خانه و خانواده دور و آواره و از یاری خداوند و دعای خیر درگذشتگان محروم خواهد ماند
هفت سین نوروزی در کنار فلسفه عمیقش پیامی دیگر برای بشر دارد و آن این است باید از کل کره زمین و هر چه بر روی آن از قبیل آب و گیاه و جاندار و فلز و... است به خوبی پاسداری کرد و از آنها به درستی بهره بردای کرد.
به هر حال آمدن بهار و نوروز و جشن و سرور مربوط به آن رویدادی فرخنده است و به ما یادآوری می کند که همانند طبیعت که شب و روزش مساوی می شود و خورشید در اعتدال بهاری قرار دارد، ما نیز دراعتدال باید زندگی کنیم.
حال که زمستان و روزهای سرد و طاقت فرسایش سپری شده است ما نیز که بخشی از این طبیعت خدادادی هستیم، زمستان افکارمان را به فراموشی بسپاریم و روح و اندیشه و نگرشمان را نسبت به همه کس و همه چیز نو کنیم.
در درونمان هم پای طبیعت شکوفه های دوستی، آرامش و امید را جوانه بزنیم و این آغاز را در درون روح و جسم مان جشن بگیریم و همراه دعای تحویل سال بر سر سفره هفت سین برای صلح پایدار و آرامش و دوستی و همدلی و همزیستی مسالمت آمیز همه مردم جهان دعا کنیم.
مهدیس حسینی لاریجانی
117
