«آلنا دوهان»، گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد با انتشار رسمی گزارش خود درباره تأثیر تحریم‌های آمریکا بر مردم ایران، اعلام کرد این تحریم‌ها از زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران وضع شده و همچنان ادامه دارد.
آلنا دوهان از 17 تا 28 می 2022 با حضور در ایران، تأثیرات تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه مردم ایران را بررسی و اخیراً به طور رسمی، گزارش خود را منتشر کرده است. این گزارش ابعاد مختلفی دارد که یکی از این ابعاد، استفاده از تحریم به عنوان یک ابزار سیاست خارجی است.
تحریم یکی از اصلی‌ترین ابزارهای مقابله آمریکا با جمهوری اسلامی ایران در 44 سال گذشته بود. آمریکایی‌ها بهانه‌های مختلفی را برای وضع تحریم علیه جمهوری اسلامی ایران مطرح کردند، اما وضع تحریم از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی در ایران نشان می‌دهد که آمریکا از این ابزار به دلیل تضاد هویتی با انقلاب اسلامی ایران بهره گرفته است.
ایران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، بازیگری در مدار و همسو با غرب و یکی از دو ستون سیاست آمریکا در منطقه غرب آسیا بود که نه داعیه استقلال داشت و نه توان به چالش کشیدن قدرت‌های غربی. مذهب نقش چندانی در سیاست‌های ایران نداشت و حکومت وقت نیز تضادی با رژیم صهیونیستی نداشت. با پیروزی انقلاب اسلامی، این وضعیت دچار دگردیسی آشکاری شد. جمهوری اسلامی ایران استقلال و عزت را سرلوحه و اصل اساسی سیاست خارجی خود قرار داد، نقش مذهب در سیاست داخلی و خارجی پررنگ است، سیاست‌های مداخله‌گرایانه غرب را به چالش می‌کشد و اساساً منتقد سیاست قدرت‌های غربی است و رژیم صهیونیستی را نیز به رسمیت نمی‌شناسد.
دولت آمریکا که انتظار نداشت ایران را با پیروزی انقلاب اسلامی از دست دهد، رویکرد خصمانه‌ای را در قالب‌های مختلف از جمله تحریم در پیش گرفت. آلنا دوهان در گزارش خود اعلام کرد تحریم‌ها علیه ایران از زمان پیروزی انقلاب اسلامی اعمال شد. این اذعان گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد ثابت می‌کند مسائلی نظیر حقوق بشر، انرژی هسته‌ای و موشک بهانه وضع تحریم علیه ایران است و موضوع اصلی تعارض هویتی جمهوری اسلامی ایران با اصول و سیاست‌های غرب است که سبب بهره‌گیری همه‌جانبه از تحریم اقتصادی علیه ایران شد.
نکته مهم دیگر در گزارش خانم دوهان این است که ابزار تحریم ابتدا به شکل محدودی علیه ایران به کار گرفته شد، اما با گذر زمان شکل همه‌جانبه و گسترده‌ای گرفته است. در گزارش خانم دوهان آمده است که تحریم ابتدا صرفاً بخش نفت ایران را شامل شد، اما از سال 2010 به بعد به دیگر بخش‌های اقتصادی ایران سرایت پیدا کرد. علت اصلی این گسترده شدن تحریم‌ها علیه ایران نیز پیشرفت روزافزون جمهوری اسلامی و تقویت موقعیت آن به خصوص در سطح منطقه غرب آسیا است.
بعد دیگر گزارش خانم دوهان در خصوص تحریم‌ها این است که از سال 2010 همزمان با آمریکا، اتحادیه اروپا نیز سیاست تحریمی شدیدی را علیه ایران اتخاذ کرد. به عبارت دیگر، از سال 2010 همسویی آمریکا و اتحادیه اروپا برای اعمال سیاست فشار حداکثری علیه ایران بیشتر شده است.
به کارگیری ابزار تحریم علیه اقتصاد ایران به حدی قوی بود که شرکت‌های بین‌المللی و مؤسسات مالی خارجی از همکاری با جمهوری اسلامی ایران حتی پس از امضای توافق هسته‌ای موسوم به برجام نیز خودداری کردند زیرا این شرکت‌ها و مؤسسات از تبعات تحریم ایران علیه خود نگران نبودند.
نکته مهم دیگر این است که هدف آمریکا از وضع تحریم‌ها از دید گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد، منزوی کردن ایران در سیستم مالی و تجاری بین‌المللی بود. در واقع برداشت آمریکا این بود که با جلوگیری از ادغام ایران در نظام مالی و تجاری جهانی، می‌تواند زمینه تغییر سیاست‌های ایران را فراهم کند. با این حال، همان‌گونه که در بخش‌های دیگر گزارش خانم دوهان آمده است مردم ایران قربانی اصلی سیاست تحریم آمریکا بودند.
119
نویسنده: سید رضی عمادی
