امروزه با توجه به تغییر شیوه نبرد، پهپادها تبدیل به یکی از تسلیحات مهم، حیاتی و با ارزش در ارتش های جهان به ویژه کشورهای نظامی قدرتمند شده اند. متخصصان دفاعی ایران طی چند دهه اخیر موفق به طراحی و تولید انواع پهپادها با کاربردهای مختلف شده‌اند. با توجه به این امر و سرمایه گذاری قابل توجه در این زمینه، پیشرفت های پهپادی جمهوری اسلامی ایران در سه دهه اخیر چشمگیر بوده و پهپادهای ساخت ایران به ویژه در یک دهه اخیر با توجه به بروز درگیری های منطقه ای به خوبی ارزش بالای خود را در زمینه های نظارت و شناسایی، هدف یابی و اجرای عملیات تهاجمی در میادین نبرد منطقه نشان داده اند.
توان پهپادی ایران طی سال‌های گذشته با تمرکز بر دو عنصر کمیت و کیفیت پرنده‌های بدون سرنشین با جهش قابل توجهی همراه بوده و امروزه به قدرت پهپادی منطقه تبدیل شده و در بین کشورهای صاحب فناوری ساخت پهپاد، جایگاه ویژه ای دارد. در چند دهه اخیر در صنایع دفاع وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و در نیروهای مسلح نمونه‌های مختلفی از پهپادها با قابلیت‌های متفاوت طراحی و تولید شده و در اختیار ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار گرفته است.
یکی از مدل های ساخته شده بر اساس مهاجر 4، پهپاد شناسایی وتجسسی «شاهین» است که ویژگی‌هایی به مراتب بیشتر از دیگر نمونه‌های مشابه داشته و در اختیار نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران قرار دارد. پهپاد شاهین در رزمایش محمد رسول‌الله (ص) نیروی زمینی ارتش در دی ماه 1393 به عنوان سنگین‌ترین پهپاد نزاجا به پرواز درآمد.
سرهنگ رضا خاکی، فرمانده یگان پهپاد نیروی زمینی با اشاره به مقدورات این پهپاد گفت: تمامی پهپادها به توانمندی ارسال آنلاین تصاویر مجهز هستند و امروز یگان پهپادی در هر نقطه کشور که نیروی زمینی در آن فعالیت داشته باشد حضور دارد و در صورت نیاز خط مقدم شناسایی هوایی در این مناطق و در مناطق مرزی خواهد بود.
نگاهی به پهپاد مهاجر 4
پهپادهای مهاجر 1و مهاجر 2در دوره جنگ تحمیلی به کار گرفته شدند. ماموریت اصلی آنها شناسایی و تصویربرداری از مناطق مورد نظر فرماندهان بود. در مراحل بعد انواع تکمیل شده پهپاد مهاجر موسوم به مهاجر3 و مهاجر 4ساخته شدند. مهاجر3 برای عملیات مراقبت هوایی و شناسایی اهداف مدنظر در فاصله 100 کیلومتری طراحی و ساخته شد که می‌توانست در شرایط گوناگون جوی مأموریت خود را اجرا کند.
کاربرد این پهپاد مانند نمونه‌های قبلی، شامل مراقبت هوایی و شناسایی، جنگ الکترونیک، رله ارتباطی، دیده بانی و هدف یابی و دادن گرا، کنترل نوار مرزی جهت مبارزه با قاچاقچیان، کنترل ترافیک شهری، عکسبرداری جهت تهیه نقشه های جغرافیایی بوده و توان ارسال تصاویر گرفته شده به صورت آنلاین را دارد. با پیشرفت صنایع هوایی قدس در امر طراحی و بهسازی پهپادها و بر اساس نتایج حاصله از نمونه‌های تحویل شده به نیروهای مسلح، پهپاد مهاجر4 در ابتدا جهت عملیات مراقبت هوایی و شناسایی اهداف در فاصله 150 کیلومتری طراحی و ساخته شد.
در بدنه مهاجر4 البته تغییراتی نیز به چشم می‌خورد. برای مثال به جای استفاده از طرح بال بالا در مهاجر2 و 3، در مهاجر4 از طرح بال پایین (نصب بال در پایین بدنه) استفاده شد که دارای مزایایی نسبت به نمونه های قبلی از جمله سطح مقطع راداری کمتر، کاهش سطح هواپیما از روبرو، کمک اثر سطح به بلند شدن پرنده در صورت برخاست از باند و همچنین کاهش نیروی پسا(درگ) القایی است.
تغییرات طراحی مهاجر4 که پیشرفت طراحی پهپادهایی در این رده را نشان می‌داد، به همین جا ختم نشد بلکه شکل بال این پرنده نیز بهبودهای زیادی یافت از جمله به جای شکل پیکانی بالهای مهاجر 2 و 3 در این نمونه از بال ذوزنقه ای استفاده شده است که علاوه بر کاهش پسا، به افزایش سفتی بال نیز کمک می‌کند، ضمن اینکه مساحت بال نیز افزایش یافته که به افزایش نیروی برا و در نتیجه افزایش وزن برخاست و محموله قابل حمل می‌انجامد.
ببیشینه سرعت مهاجر4 به حدود 200 کیلومتر بر ساعت و سقف پرواز آن نیز 15000 پا(حدود 4500 متر) می‌رسد که نسبت به مهاجر 2 و 3 که تا 11هزار پا توان صعود داشتند، می‌توانست محدوده وسیعتری را پوشش دهد.یکی از مدل های ساخته شده از نسل چهارم مهاجر، پهپاد «شاهین» است که ویژگی‌هایی به مراتب بهتر برخوردار است.
مشخصات شاهین
شاهین با ۲۳۰ کیلوگرم وزن از سنگین وزن‌ترین پهپادهای نیروی زمینی ارتش محسوب می‌شود که گونه‌ای بهبود یافته از مهاجر ۴ محسوب می‌شود. این پهپاد که دارای سیستم پرتاب از ریل است، قادر است تا ۲۰۰ کیلوگرم محموله شناسایی رزمی را با خود حمل کند. ماموریت اصلی و اولیه این پهپاد جمع‌آوری اطلاعات و شناسایی است که به واسطه در اختیار داشتن مجموعه‌ای از حسگر‌های پیشرفته از جمله دوربینی با قدرت دید ۲۸ برابر می‌تواند دامنه عملیاتی خود را به ۱۵۰ کیلومتر برساند.
سیستم ارسال تصاویر این پهپاد نیز همچون مدل‌های دیگر پهپادهای ایرانی، از قابلیت ارسال آن لاین برخوردار بوده و می‌تواند فرماندهان را در کمترین زمان ممکن در جریان شناسایی مناطق مورد نظر بگذارد. سقف پروازی این پهپاد ۱۵۰۰۰ پا بوده و قادر است تصاویر دریافتی را به صورت آنلاین به ایستگاه هدایت و کنترل ارسال کند. همچنین قابلیت هدایت خودکار و نیمه خودکار نیز از دیگر قابلیت‌های این پهپاد است.
با توجه به ماموریت اصلی «شاهین» که در حوزه شناسایی و جمع‌آوری اطلاعات تعریف شده است، این پهپاد می‌تواند تا عمق 150 کیلومتری رفته، عملیات خود را انجام دهد و بازگردد و یا اینکه 300 کیلومتر به پیش رود و به پایگاه بعدی برسد که در این صورت برد عملیاتی آن دو برابر خواهد شد.از آنجایی که ذخیره اطلاعات بر روی هواپیماهای بدون سرنشین ممکن است در برخی مواقع به صلاح نباشد، معمولا ذخیره اطلاعات برروی پهپادهای ایرانی صورت نمی‌گیرد (اگرچه این توان وجود دارد) و اطلاعات به صورت مستقیم به ایستگاههای زمینی ارسال می‌گردد.
اگرچه ماموریت اصلی «شاهین» در حوزه شناسایی تعریف شده اما این پهپاد از گذشته مجهز به تسلیحات رهاشونده مانندانواع بمب‌ها بوده که به این ترتیب می توان از آن در عملیات تهاجمی علیه اهداف سطحی استفاده کرد؛ موضوعی که در برخی رزمایش‌ها نیز مورد آزمون و ارزیابی قرار گرفته است.با توجه به برد پروازی این پهپاد که کاملاً از دید کاربر خارج می شود، امکان هدایت آن به وسیله کاربر از ایستگاه کنترل زمینی به دو صورت نیمه خودکار و یا تمام خودکار وجود دارد.
در حالت نیمه خودکار، کاربر با دیدن اطلاعات پروازی هواپیما که در صفحه نمایش ایستگاه نشان داده می‌شود، آن را متناسب با مأموریت، کنترل و هدایت می‌کند.در حالت تمام خودکار، مختصات جغرافیایی نقاط از پیش تعیین شده و مسیر پرواز توسط کاربر از طریق ایستگاه کنترل زمینی در حافظه تجهیزات الکترونیکی این پهپاد ذخیره شده و با استفاده از سامانه جی پی اس و ارتفاع‌سنج می‌تواند مسیرهای از پیش تعیین شده را طی کند. البته کاربر نیز در حین پرواز می تواند در مسیر پرواز تصحیحات مورد نظر فرمانده عملیات را اعمال کند. بازیافت «شاهین» نیز از دو طریق استفاده از چتر و یا ارابه فرود صورت می‌گیرد.
نویسنده: سید رضا میرطاهر
116
