بروز اختلافات گسترده بین آمریکا و اتحادیه‌اروپا پس از روی کار آمدن دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا، به‌ویژه بر سر مسائل دفاعی و نقش و اهمیت ناتو و نیز خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا (برگزیت)، باعث شده تا کشورهای عضو این اتحادیه، تقویت تدابیر و سازو کارهای مستقل اروپایی را در زمینه دفاعی و امنیتی مد نظر قرار دهند.
در این راستا؛ تلاش‌ها برای ایجاد نیروی نظامی مستقل اروپا، تدوین راهبرد جهانی اتحادیه‌اروپا و نیز ایجاد نهادهای نظامی، امنیتی اروپایی روندی فزاینده به خود گرفته است.
آلمان و فرانسه به‌عنوان مهمترین کشورهای عضو اتحادیه اروپا در این روند نقش پیشرو را ایفا می‌کنند و خواهان کسب هر چه سریعتر توانمندی‌های دفاعی مستقل اروپایی و تقویت همگرایی دفاعی در اروپا هستند.
در ژوئن 2018 فرانسه و آلمان خواستار تاسیس یک نهاد جدید برای اقدام مشترک جهت رسیدگی به مسائل امنیتی و خارجی شدند. 9 کشور اروپایی در ژوئن 2018 از این طرح که مبتنی بر تشکیل یک نیروی واکنش سریع است، حمایت کردند.
به گفته امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه که خواستار پایان اتکای اروپایی‌ها به حمایت نظامی آمریکا شده است، «اروپا باید در حوزه دفاعی به استقلال‌راهبردی دست یابد.»
از سوی دیگر؛ «هایکو ماس» وزیر خارجه آلمان اواخر اوت 2018 بر تقویت همکاری‌های نظامی و "ایجاد وزنه‌ای" مقابل آمریکا تاکید کرد، اما این آخرین پیشنهاد آلمانی‌ها نیست. ماس در آخرین اظهارات خود در 8 اکتبر 2018 خواهان تشکیل یک نهاد جدید اروپایی یعنی "شورای امنیت اتحادیه اروپا" شده است.
به گفته ماس، تاسیس شورای امنیت اتحادیه اروپا می‌تواند باعث پاسخ بهتر و به موقع به بحران‌های بین‌المللی شود. در این چارچوب گروه کوچکی از اعضا به نمایندگی از تمام اتحادیه اروپا می‌توانند در پاسخ به بحران‌های کنونی سریعتر و موثرتر اقدام کنند.
برلین بر این باور است که اعضای اتحادیه‌اروپا باید رویکرد جدیدی برای تصمیم‌گیری در زمینه مسائل سیاست خارجی اتخاذ کنند که به جای اصل اتفاق آرا و تاکید بر اجماع بین اعضا، به دنبال رای اکثریت باشند، زیرا این روند می‌تواند سرعت و کارآیی را در تصمیم‌گیری افزایش دهد. ضمن اینکه وضعیت کنونی که مبتنی بر اجماع آراء است، در بسیاری موارد بدون نتیجه بوده است.
ژان کلود یونکر، رییس کمیسیون اروپا نیز خواهان تسهیل روند تصمیم‌گیری در سیاست‌های امنیتی و دفاعی اتحادیه اروپا شده است. با توجه به اختلافات روزافزون بین اروپا و آمریکا، اکنون حوزه دفاعی و سیاست خارجی برای اتحادیه‌اروپا و کسب استقلال در این موارد از اهمیتی زیادی برخوردار شده است.
استقلال دفاعی به معنای کاهش وابستگی به آمریکا در حفاظت از اروپاست. در این راستا؛ در دسامبر ۲۰۱۷ توافق "همکاری ساختاری دفاعی اتحادیه اروپا" (پسکو) به تصویب 25 کشور اتحادیه اروپا رسید که به آنها امکان همکاری‌های بیشتر را در حوزه امنیتی و دفاعی می‌دهد.
مواضع منفی دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا به‌عنوان مهمترین عضو ناتو درقبال این سازمان نظامی، سبب افزایش بدبینی اروپایی‌ها درباره آینده ناتو شده است. اتحادیه اروپا در مه 2018 اعلام کرد که از سال 2021 تا 2027 حدود 20 میلیارد یورو به مسائل دفاعی اختصاص می‌دهد. این بودجه صرف توسعه فناوری‌های جدید نظامی می‌شود.
دولت‌های اروپایی به این جمع‌بندی رسیده‌اند که اکنون باید به خود متکی باشند و دوره اتکاء صرف به آمریکا برای حفظ امنیت اروپا گذشته است. ترامپ صراحتا تاکید کرده که آمریکا دیگر حاضر به اصطلاح "سواری ریگان" به متحدان خود نیست و خواهان آن است تا آنها نه فقط هزینه‌های دفاع از خود را برعهده بگیرند، بلکه واشنگتن باید از بابت رابطه با آنها، سود ببرد.
اقدامات اروپا برای کسب استقلال دفاعی و نظامی که از جمله اهداف آن ایجاد توانایی اروپایی برای برخورد با بحران‌های امنیتی داخل اروپاست، سبب نارضایی هر چه بیشتر آمریکا شده است، زیرا تحقق این امر به معنای کاهش ظرفیت واشنگتن برای مداخله و نقش‌آفرینی در بحران‌های امنیتی اروپا خواهد شد.
نویسنده: سيدرضا مير طاهر
بیشتر بخوانید:
اروپای بدون آمریکا؛ نتیجه سیاست ترامپی/ تحلیل
تحریم ایران و سازوکار اروپا؛ شکاف در دولت ترامپ/ تحلیل
