اعتقاد دونالد ترامپ بر سیاست یکجانبه گرایی و تلاش برای یکه تازی آمریکا سبب شده که این کشور در سه سال گذشته خودمحوری را در مسائل دوجانبه و بین المللی در پیش بگیرد و این رویکرد، موجب افزایش بیش از پیش اختلافات کشورهای دو سوی اقیانوس اطلس شده است.
در این باره «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان گفت: "وقتی بین کشورها شراکت‌هایی به وجود آید که برای هر دو طرف سودمند باشند، بهترین موقعیت‌های برد - برد حاصل می‌شود و این نظر، اکنون تحت فشار‌های فزاینده قرار گرفته است."
سیاست چندجانبه گرایی در سال های بعد از جنگ جهانی دوم محور روابط و سیاست خارجی کشورهای اروپایی قرار گرفت و آنها در دهه های اخیر تلاش کردند در راستای کم کردن تنش و گسترش روابط، سیاست چند جانبه گرایی را محور سیاست خارجی خود قرار دهند.
در این راستا بازتعریف روابط سیاسی، توسعه مراودات اقتصادی و امضای قراردادهای مختلف تجاری مد نظر آنها قرار گرفت؛ اما با تغییر فضای سیاسی به ویژه روی کار آمدن ترامپ در آمریکا از سال 2016، سیاست چندجانبه گرایی به چالش کشیده شد.
ترامپ با شعار "اول آمریکا"، تنها تامین منافع سیاسی و اقتصادی ایالات متحده را مد نظر قرار داد و با اقدامات و تصمیمات یک جانبه ای مثل خروج از توافق برجام، لغو توافق تجاری دو سوی اقیانوس اطلس و به راه انداختن جنگ تجاری و افزایش تعرفه ها به طور رسمی و عملی به تهدیدی علیه سیاست چندجانبه گرایی تبدیل شد.
ترامپ گفت: "آینده متعلق به جهان‌گرایان نیست بلکه متعلق به میهن‌پرستان است.
آینده متعلق به ملت‌های مستقل و دارای حق حاکمیت است که از شهروندان خود دفاع کنند و به اختلافاتی که هر کشور را خاص می‌کند، افتخار کنند.
به همین دلیل است که ما در آمریکا در حال اجرای برنامه‌ای جالب به نام «احیای ملی» هستیم."
از نگاه رئیس جمهوری آمریکا آنچه ارزش و اصالت دارد، فقط منافع و اهداف آمریکا در سطح داخلی و جهانی است.
چالشهای جدی آمریکا در زمینه سیاست خارجی
به زعم وی چون آمریکا قدرتمندترین اقتصاد و ارتش جهان را در اختیار دارد باید دیگر کشورها از واشنگتن تبعیت کنند و هر آنچه را که آمریکا خواهان آن است محقق سازند؛ بنابراین هر کشوری نیز که بر خلاف منافع یا خواست آمریکا حرکت کند، باید مجازات یا طرد شود.
این باور ترامپ سبب شده است تا در چند سال اخیر ایالات متحده با چالشهای جدی در زمینه سیاست خارجی حتی با متحدانش روبه رو شود؛ به طوری که کشورهای اروپایی بارها ضمن انتقاد از این رویه واشنگتن، آن را مخل نظم نوین جهانی و عامل برهم زدن صلح و ثبات جهانی دانسته اند.
«فرانک والتر اشتاین مایر» رئیس‌جمهور آلمان ضمن انتقاد از سیاست یکجانبه گرایی ترامپ گفت: "دیوار‌های جدیدی برافراشته شده اند تا کشورمان را از وسط جدا کنند؛ دیوار‌هایی از سرخوردگی و ناامیدی، عصبانیت و نفرت؛ دیوار‌هایی نامرئی که اتفاقا خوب جدا می‌کنند و خلاصه دیوار‌هایی که در مسیر اتصال و پیوندمان قرار دارند."
اگرچه مقامات اروپایی منتقد سیاست یکجانبه گرایی ترامپ هستند؛ اما تاثیر این سیاست و حمایت ترامپ از جریان های جدایی طلب و افراطی در اروپا، ضعیف شدن نقش اروپا در تحولات جهانی و افزایش اختلافات داخلی میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا، دغدغه جدی مقامات اروپا است؛ مساله ای که مرکل به آن اشاره دارد: "اروپا دیگر کانون تحولات جهانی نیست."
نگرانی اروپا از کمرنگ شدن وزن خود در معادلات جهانی
به نظر می رسد مقامات اروپا بیش از آن که دغدغه تاثیرگذاری سیاست های یکجانبه ترامپ و رویکرد وی بر حفظ منافع و قدرت آمریکا بر کشورهای جهان را داشته باشند، نگران کمرنگ شدن وزن خود در معادلات جهانی هستند؛ دغدغه ای که مرکل «طراحی نقش ژئوپولتیک» را برای رفع آن پیشنهاد کرده است.
به نظر می رسد، اروپا باید برای برون رفت از این چالش راهبردی، ضمن مقابله با یکجانبه گرایی ترامپ و دفاع از سیاست اصولی چندجانبه گرایی، به فکر راهبرد جدید، مستقل از امریکا و مبتنی بر واقعیت های کنونی نظام بین الملل، برای ایفای نقش در این عرصه باشد.
نویسنده: آتوسا دینیاریان
133/116
