عراق روزهای حساسی را پشت سر می‌گذارد. انتخابات پارلمانی عراق که قرار بود به عاملی برای ثبات این کشور تبدیل شود، به عاملی برای افزایش اختلاف‌ها و شکاف‌های سیاسی تبدیل شده است.
چهار موضوع سبب شد انتخابات به عاملی بی‌ثبات کننده و تهدیدکننده در عراق تبدیل شود:
نخستین موضوع، بی‌اعتمادی حاکم بر ساخت قدرت و همچنین بر جامعه عراقی است. اعتماد لازم میان شخصیت‌ها و نهادهای قدرت، میان گروههای سیاسی با هم و گروههای سیاسی با حاکمیت عراق و همچنین میان مردم و حاکمیت عراق وجود ندارد.
این بی‌اعتمادی در صحنه انتخابات اخیر پارلمانی به نمایش گذاشته شد و 59 درصد از مردم عراق ترجیح دادند پای صندوق‌های رأی حاضر نشوند. این بی‌اعتمادی در روزهای اخیر نیز پس از ترور نافرجام مصطفی الکاظمی، نخست وزیر اثبات شد و هر شخصی یا گروهی، دیگری را به این عملیات نافرجام ترور متهم می‌کند و حتی برخی بر این باور هستند که این عملیات توسط نزدیکان نخست وزیر و با اطلاع وی انجام شده است.
دومین موضوع، قدرت‌طلبی است. قدرت‌طلبی شخصیت‌ها و گروههای عراقی عاملی است که این کشور در جهت همگرایی سیاسی به خصوص میان گروههای دارای هویت نزدیک به هم حرکت نکند. همین موضوع نیز سبب می‌شود انتخابات به عاملی با کارکرد منفی برای این کشور تبدیل شود.
سومین موضوع نیز غلیه هویت‌های خرده ملی بر هویت ملی در گرایشات سیاسی گروه‌ها و شخصیت‌های عراقی است. به عبارت دیگر، گروههای عراقی منافع فرقه‌ای خود را بر منافع ملی ارجحیت می‌دهند و همین نیز سبب می‌شود فرآیند چینش قدرت با چالش‌های جدی در این کشور مواجه شود.
چهارمین موضوع نیز ضعف فرهنگ دموکراتیک در عراق است. با گذشت حدود دو دهه از سقوط رژیم بعثی و برگزاری 5 انتخابات پارلمانی، اما، هنوز در این کشور اعتماد به فرآیند برگزاری انتخابات شکل نگرفته و گروههای عراقی نیز از آمادگی لازم برای پذیرش نتایج انتخابات پارلمانی برخوردار نیستند.
بنابراین، در برهه‌ای در اکتبر 2019 تظاهرات مردمی با مداخله برخی جریان‌های داخلی و بازیگران خارجی به سقوط دولت یک ساله عادل عبدالمهدی که ماحصل انتخابات چهارم پارلمانی بود، می‌انجامد. اکنون نیز برخی از گروههای سیاسی عراق به نتیجه انتخابات معترض هستند و هواداران خود را به حضور در خیابان‌ها فرا می خوانند.
مجموع این عوامل سبب شد انتخابات به عاملی تهدیدکننده و نه ثبات بخش در عراق تبدیل شود. از یک سو نیروهای امنیتی که باید حافظ امنیت باشند با معترضان درگیر می‌شوند، درگیری‌ای که به کشته و زخمی شدن دهها شهروند عراقی منجر شده است و از سوی دیگر، نخست وزیر عراق با ترور نافرجامی مواجه می‌شود که البته هنوز مشخص نیست عاملان این ترور چه کسانی بودند.
با شدت گرفتن این وضعیت ناامن، نمایندگان هیأت هماهنگی گروههای شیعه عراق، «برهم صالح» رئیس‌جمهور، «مصطفی الکاظمی» نخست‌وزیر و «فائق زیدان» رئیس شورای عالی قضایی نشست مشترکی را برگزار کردند که در این نشست در خصوص سه موضوع «هدف قرار دادن تظاهرکنندگان»، «حمله به منزل مصطفی الکاظمی» و «اعتراض به نتایج انتخابات» رایزنی و پنج توافق حاصل شد.
محکوم کردن جنایت هدف قرار دادن تظاهرکنندگان مسالمت‌جو و لزوم تکمیل تحقیقات قضایی مربوطه و مجازات عاملان این جنایت، شناسایی عاملان جنایت هدف قرار دادن منزل نخست وزیر و لزوم تکمیل تحقیق در این خصوص، کاهش تنش‌ها، توقف فشارهای رسانه‌ای از سوی همه طرف‌ها و حذف همه نشانه‌های تحریک‌آمیز در خیابان‌ها و حرکت به سمت کاهش نگرانی‌های مردم، جستجوی راهکارهای قانونی برای حل بحران مربوط به نتایج انتخابات به منظور بازگرداندن اعتماد به همه طرف‌ها در روند انتخاباتی که به شدت متزلزل شد و تاکید همه طرف‌ها بر تمایل خود به صلح مدنی پنج توافق نشست هیات هماهنگی گروههای شیعه عراق با رئیس جمهور، نخست وزیر و رئیس شورای عالی قضایی است.
این توافق گامی مهم برای عبور عراق از تنش‌های درونی کنونی است، اما در عین حال برای موثر واقع شدن، نیاز به این است که دیگر گروههای عراقی نیز منافع ملی را بر منافع حزبی و همچنین همگرایی را بر واگرایی سیاسی ارجحیت دهند.
نویسنده: سيدرضی عمادی
117
