چه اضطرابی دامن زمین را فرا می گیرد، آنگاه که دلش مزار امامی می شود. گویی در آن هنگام، دست و پایش می لرزد! زمین از اینکه باید گوهری را در میان بگیرد، بسیار ناخشنود است. اکنون، زمین چه شرمسار است که تنها بیست و پنج بهار، او را مهمان خوانش دیده بود؛ او که جواد بود و جود، قطره ای از پیشانی بلندش؛ و تقی بود و پرهیزکاری، سطری از صحیفه وجودش.
امام جواد (ع) پسر امام رضا (ع)، امام مهربانی هاست. ایشان نهمین حجت خدا در زمین است که در سال 195 هجری قمری در مدینه متولد شد و هنگام شهادت پدر هشت سال بیشتر نداشت.
آن حضرت (ع) در طول عمر مبارکش که 25 سال بیشتر طول نکشید، 17 سال امامت کرد و با آن سن کم، حیرت علمای زمانش را برانگیخت. امام جواد (ع) در سال 220 هجری قمری به دست مدهوشان قدرت و ثروت به شهادت رسید و در کنار جدش امام موسی کاظم (ع) دفن گردید.
حالا پس از گذشت بیش از 1200 سال، حتی یک قطعه سنگ از قاتلان ایشان نمی یابی و زبانی را پیدا نمی کنی که برایشان فاتحه ای بخواند، اما گرداگرد جواد الائمه و جدش در شمال بغداد (کاظمین) هر روز هزاران نفر حرم و گنبد طلایی اش را در میان می گیرند و منش و روش او را را ه و شیوه زندگی خود می سازند.
امامان معصوم (ع) چشمه های جوشان معرفت و گنجینه های دانش الهی اند و چون چراغی پر فروغ و زوال ناپذیر، چهارسوی علم را با پرتو افشانی خود، روشن می کنند. امام جواد (ع) نسخه اصلی معاشرت انسان را برای بشر تجویز می کند و نتایج و عواقبی را که در پی این معاشرت به وجود می آید گوشزد می کند.
آن بزرگوار در حدیثی می فرمایند: "معاشرت و هم‌نشینى با بى‌خردان و افراد لااُبالى سبب فساد و تباهى اخلاق خواهد شد و معاشرت و رفاقت با خردمندان هوشیار، موجب رشد و کمال اخلاق است."
دین مقدس اسلام، سفارش های بسیاری برای برقراری ارتباط با دیگران برای ما انسان ها داشته و برای ویژگی های یک دوست خوب نکاتی را تصریح نموده است. اسلام توصیه می کند که با انسان های دیندار دوستی کنیم؛ یعنی با افرادی که تعهد دینی اخلاقی و الهی دارند، چراکه افرادی که با خدا تعهدی ندارند، با دوست خود نیز تعهدی نخواهد داشت و فردی که پایبند به اجرای فرامین و دستورات خداوند نباشد، نسبت به دوست خودش هم پایبند به تعهداتش نیست.
دیدن انسان های متدین ما را به یاد خدا می اندازد و ما با همنشینی با آنان بیشتر به یاد خدا می افتیم. این افراد به علت ارتباط خالصانه ای که با محبوب واقعی خود، یعنی خداوند متعال و ائمه (ع) دارند، بسیار شیفته پروردگار هستند و این اشتیاق در تمامی رفتار و کردار آنان به وضوح دیده می شود.
مصاحبت با چنین افرادی ناخودآگاه انسان را به یاد امور معنوی می اندازد، به طوری که انسان در همه حال متذکر خدا می شود و این گونه است که از شیطان و کارهای شیطانی فاصله می گیرد. از همین رو، امام جواد (ع) به دیدار با دوستان خوب سفارش می کند و می فرماید: "ملاقات و دیدار با دوستان و برادران [خوب]، سبب صفاى دل و نورانیّت آن مى‌گردد و موجب شکوفایى عقل و درایت خواهد گشت؛ گرچه در مدّت زمانى کوتاه انجام پذیرد."
ویژگی دیگر یک دوست خوب، عاقل بودن است. در مکتب تربیتی اسلام، دوست عاقل به قدری ارزشمند بوده که مایه خوشبختی و کامیابی انسان دانسته شده است. کسی که دوست عاقل دارد، از نعمت بسیار بزرگی در زندگی برخوردار است و باید قدر آن نعمت ارزشمند را بداند و از وجود چنین دوست لایقی به نحو نیکو استفاده کند.
دوست عاقل موجب نشاط روحی، ایمنی و آرامش می شود، چراکه همنشینی با عاقل بهره مندی از عقل اوست. دوست عاقل داروی دردهای زندگی و رافع مشکلات اجتماعی است، او می تواند در مواقع حساس و خطرناک زندگی، بزرگترین خدمت را به دوست خود کند و با عقل خویش او را از سقوط و بدبختی نجات دهد.
به همین سبب، نهمین امام شیعیان، امام جواد (ع) در این راستا می فرماید: "سه ویژگی در هر انسانی باشد از کار خود پشیمان نمی شود: عجله نکردن، مشورت کردن و توکل بر خدا هنگامی که تصمیم به انجام کاری می گیرد."
بنابراین، مشورت با دوستان عاقل، هم باعث بهره بردن از نظرات سودمند آنان می شود و هم در تحکیم دوستی مؤثر خواهد بود، چراکه انسان با مشورت، برای دوستان خود شخصیت و احترام قائل می شود و یقیناً احترام به دیگران افزایش محبت آنان را در پی خواهد داشت.
روح جمع گرای انسان، او را به مهرورزی و دوستی می کشاند. روح انسان، در سایه دوستی، شکوفا می شود و باعث می شود انسان طعم شیرین حیات را بهتر بچشد و احساس غربت و تنهایی نکند. علاوه براین، بهره گیری از یاری و ارشاد دوستان در زندگی، میزان تحمل مشکلات و توفیق دست یابی فرد به اهداف را بیشتر می کند و برای انسان پشتوانه ای ارزشمند به شمار می آید.
اینکه گفته اند: «هزار دوست، کم است و یک دشمن، بسیار»، سخن درستی است؛ زیرا دوستی هم نیاز روحی انسان است، هم ضروت اجتماعی و هم عامل هم بستگی افراد در جامعه.
بنابراین، شایسته است که فرد مسلمان روابط اجتماعی خود را با دیگران تقویت کند و با برادران دینی و دوستان خود دیدار و همدردی داشته باشد، زیرا گوشه گیری از مردم و فاصله گرفتن از آنان عواقب زیان‌باری را به دنبال دارد. این درحالی است که ارتباط و تعامل با دیگران سبب جذب دوستان می شود. از همین رو، امام جواد (ع) می فرماید: "با سه چیز محبت دوستان جلب می شود: انصاف داشتن در برخوردها و دیدارها، همدردی با آنان در سختی ها و راحتی ها و داشتن قلب سلیم."
انتخاب دوست خوب باعث خوشبختی در این دنیا و سعادت در آخرت می شود. انتخاب دوست خوب اساسی ترین نقش را در موفقیت انسان در عرصه های مختلف زندگی ایفا می کند و کم توجهی یا بی توجهی نسبت به این انتخاب، مایه بدبختی و هلاکت فرد می شود. به همان اندازه که دوستان صالح و نیکو آدمی را در رسیدن به آرمان های واقعی زندگی یاری می دهند، دوستان ناشایست انسان را از موفقیت دور می کنند و زمینه هلاکت و نابودی وی را فراهم می آورند.
امام محمد تقی، جواد الائمه (ع) با الهام از آموزه های وحیانی در سیره خود می فرماید: "از رفاقت و دوستی با انسان های بد به شدت پرهیز کن، زیرا انسان شرور مانند شمشیر برهنه است که ظاهر زیبا و آثار زننده دارد."
آن امام بزرگوار در این کلام گهربار خاطر نشان می کند که فرد مسلمان و مؤمن، باید از همنشینی و تعامل با افراد ناشایست و نالایق جداً اجتناب نماید، زیرا معاشرت و مصاحبت با این گونه افراد بذر رذایل اخلاقی را در نهاد انسان می پاشد و مایه قساوت قلب می شود و ممکن است انسان را به قهر و عذاب الهی دچار کند.
میانه روی در هر کاری، نیک و لازم است، حتی در دوستی و مهرورزی. افراط در دوستی و دشمنی، مایه پشیمانی است. گاهی دو دوست به حدی از ویژگی های اخلاقی و اسرار و کارهای محرمانه زندگی شخصی یکدیگر باخبر می شوند که اگر روزی دوستی آنان به هم بخورد، زیان های جبران ناپذیری متوجه آنان می شود. در دشمنی با افراد نیز نباید افراط کرد، که اگر روزی دشمنی ها به دوستی تبدیل شد، رفتار ناپسند گذشته، مایه شرمساری شود و مانع دوستی دوباره گردد.
پریسا عسکرسمنانی
117
