انسان در وجود خود خانه خالى زیادی دارد. هریک از این نیازها اگر درست پر و برآورده نشود، روح انسان را مضطرب و نامتعادل مى کند. مثلا اگر انسان بخواهد در تمام عمر به عبادت بپردازد و نیازهای دیگر خود را بر نیاورد، همان حاجتها او را ناراحت مى کند.
عکس مطلب هم این است که اگر انسان همیشه دنبال مادیات برود و وقتى براى معنویات نگذارد، باز همیشه روح و روان او ناراحت است. نکته ظریفی که باید به آن توجه داشت این است که خداوند عاری از این نیاز است. خدای متعال کمال و بی نیاز مطلق است و این انسان است که نیاز به کمال، او را به بندگی خداوند، نیازمند ساخته است.
قرآن کریم می‌فرماید: "اى مردم! شما همگى نیازمند به خدایید. تنها خداوند است که بى نیاز و شایسته هر گونه حمد و ستایش است." (سوره فاطر آیه 15)
تجربیات و مطالعات تاریخ بشر نشان داده است کسانی که همواره حلقه رابطه خویش را با خدای خود حفظ کرده اند و در همه حال با دعا و نیایش و نماز در ارتباط بوده اند، از نظر سلامتی روح و روان از شرایط بهتری برخوردار بوده اند.
سلامت روح انسانها بر سلامت جسم آنان مؤثر خواهد بود و همچنین، روح و جسم سالم به افراد کمک می کند که در عرصه های فردی، اجتماعی و خانوادگی خود توفیق بیشتری یابند. از طرفی، عبادت و دعا روح محبت، صمیمیت و برادری را تقویت می کند، سبب تقویت ارتباط مؤمنان با یکدیگر می شود و در همین راستا جامعه در شرایط بهتر و مطلوبتری قرار می گیرد.
البته زندگی روزمره و دل‌مشغولی های دنیا فرصت این بهره وری را کمتر می سازد. با این حال گاه نسیم هایی می وزد و ما را در معرض نوازش خود قرار می‌دهد و به خود می آورد.
ماه رجب از جمله این زمانها و فرصتهاست. در پی روزها و شبهای زندگی، آوایی دلنشین، آمدن ماه بزرگ و با کرامت رجب را نوید می دهد. رسیدن ماه رجب، مثل بارش باران لطیف بهاری بر کویری خشک و تفتیده است. بیائید کویر جان را از این باران زندگی بخش سیراب کنیم. حال که دغدغه ها و گرفتاری‌های زندگی، ما را خسته و آزرده خاطر ساخته است، رجب فرصتی استثنایی است تا از پیله تنیده به دور خویش، برون آئیم.
اگرچه اوقات نورانی این ماه، شتابان می گذرد، اما این لحظه های ناب، مقدمه حضور در مهمانی بزرگ الهی را فراهم می آورد. مؤمنان سالک پس از شستن تن و جان در زمزم روح بخش دعاهای ماه رجب، بار دیگر در ماه شعبان، روح و روان از غبار ناخالصی ها می شویند و به سوی ضیافت دوست در ماه رمضان ره می سپارند.
رجب، هفتمین ماه سال قمری است که در اسلام به آن اهمیت ویژه ای داده شده و در شمار ماههای پرفضیلت است. پیامبر رحمت (ص) با دیدن هلال ماه مبارک رجب، دست به دعا بر می داشت و پس از حمد و ثنای الهی، تکبیر می گفت و می فرمود: "ماه رجب، ماه استغفار امت من است. در این ماه بسیار طلب آمرزش کنید که خداوند آمرزنده مهربان است."
همچنین ایشان می فرمود: "در ماه رجب فرشته ای تا صبح اینگونه ندا می دهد: خوشا به حال رجبیّون، خوشا به حال تسبیح کنندگان و ذاکران خدا، خوشا به حال مطیعان و فرمانبرداران از خدا."
شاید فضیلت ماه رجب خیلی برای ما روشن نباشد حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است که اگر به مضمون آن دقت کنیم به راحتی لحظات نورانی این ماه شریف را از دست نخواهیم داد.
رسول خدا (ص) می فرماید: "خداوند در آسمان هفتم فرشته‌ای را قرار داده که به او «داعی» گویند.چون ماه رجب فرا رسد، آن فرشته از سر شب تا صبح ندا سر می‌دهد! خوشا به حال ذاکران و یادآوران خدا، خوشا به حال مطیعان." و خداوند تعالی می‌فرماید: "من همنشین کسی هستم که همنشین من است، من مطیع کسی هستم که مطیع من است، من بخشنده کسی هستم که تقاضای بخشش کند. ماه، ماه من، بنده، بنده من، رحمت، رحمت من. هر کس مرا در این ماه بخواند اجابتش می‌کنم، و هر کس از من چیزی طلب کند به او عطا کنم و هر کس از من طلب هدایت کند، او را هدایت می‌کنم. این ماه را ریسمانی بین خود و بین بندگانم قرار دادم، هر کس بدان چنگ زند به من می رسد."
شب اول این ماه شب شریفی است. در روایت از امیر المومنین آمده است که چهار شب از ایام سال را باید بیدار بود و به عبادت خدا پرداخت، که این شبها اختصاص به دعا و اجابت دعا دارد.
آن چهار شب عبارت اند از شب اول ماه رجب، شب نیمه شعبان، شب عید فطر و شب عید قربان.
بنابراین اهل ایمان شب اول ماه رجب را با شب زنده داری و روزش را با روزه می گذرانند. یکی از اعمال این شب دعایی است که در هنگام دیدن ماه، در شب اول، می خوانند.
از معروف ترین این دعاها، دعایی است که امام سجاد (ع) برای این شب ذکر کرده اند: "خدایا! شروع این ماه را بر ما با ایمنى و ایمان و سلامت و اسلام قرار ده ... خدایا براى ما در ماه رجب و شعبان برکت قرار ده و ما را به ماه رمضان برسان"
ماه رجب، ماه آمادگی برای حضور در مهمانی خداوند است و برنامه های پیشنهادی اسلام در این ماه، همگی ترغیب انسان به نوعی تمرین و کسب آمادگی است. یکی از این برنامه ها روزه است. تأکید بزرگان دینی بر گرفتن روزه در این ماه و ذکر پاداشهای بسیار برای آن، به منظور تشویق مسلمانان برای کسب آمادگی جهت ورود به ضیافت الهی در ماه رمضان است.
در روایتی از یکی از یاران امام صادق علیه السلام می خوانیم: در روزهای پایانی ماه رجب، به محضر امام صادق (ع) مشرّف شدم. حضرت با دیدن من، فرمودند: آیا در این ماه روزه گرفته ای، عرض کردم: خیر. حضرت فرمود: آن قدر ثواب از دست داده ای که اندازه اش را جز خداوند نمی داند، همانا این ماهی است که خداوند آن را بر دیگر ایام برتری داده و حرمت آن را بزرگ شمرده است و برای روزه داران آن، کرامت خویش را واجب کرده است.
استادی در درس اخلاقش می گفت: خدا به دنبال بهانه ای است که ببخشاید، چرا که بخشیدن، گذشت کردن، چشم پوشی از خطا و دستگیری و لطف و عطا با ذات کبریایش عجین شده است.
در ماه رجب این فضل الهی در شب «لیله الرغائب» فراهم می آید. اولین شب جمعه ماه رجب را لیله الرغایب می گویند. یعنی شب بخشش های بزرگ که در آن عطاها و مواهب فراوان بدست می آید، شبی که ملائکه الهی نیز چشم امید به فضل و بخشش کرم الهی دارند، این شب فرصت خوبی است برای بدست آوردن خوبی ها.
لیله الرغائب امسال با اولین روزها از ماه رجب یکی شده است. در این شب بندگان خدا با رو آوردن به بارگاه خدا و خشوع در برابر بزرگی او، شایستهٔ دریافت پاداش و عطا و بخشش بی کرانهٔ خدا می‌شوند.
اعمال مخصوصی در این شب ذکر شده که به واسطه راز و نیاز با خدا و اعمال نیکو، برکات و پاداش فراوان بر انسان سرازیر میشود. در حقیقت «لیله الرغائب» ضیافتی برای خواستن بهترین ها است و او که بخشنده ترین بخشندگان است، کرمش هیچ گاه توقف پذیر نبوده و نخواهد بود.
این شب، شبی است که میل، خواسته، نیاز و راز با عبادت و بندگی خدای متعال عجین شده و در این وقت عزیز، بندگان خدا، گرد شمع وجود او در محفل دلشان گرد می‌آیند و به مناسکی معنوی و اعمالی ربانی دست می‌یازند تا اوج گیرند و به آسمان بپیوندند.
در حدیث است که رسول خدا (ص) فرمود: از اولین شب جمعه ماه رجب غافل نشوید که فرشتگان آن را «لیلة الرغائب» نامیدند و آن چنان است که چون ثلث شب بگذرد، در آسمان ها و زمین ملکی باقی نمی ماند، مگر اینکه در کعبه و اطراف آن گرد می آیند و خداوند به آنها خطاب فرموده، گوید: "ای ملائکة من! هر چه می خواهید از من بخواهید. آنها گویند: پروردگارا! حاجت ما این است که روزه داران ماه رجب را بیامرزی. خدای تبارک و تعالی می فرماید: چنین کردم." و مناسب است که هر کس که این خبر را می شنود، در این شب بر ملائکه درود بسیار فرستد تا در حد مقدور به تحیت آنان پاسخ داده باشد.
سلام بر ماه رجب که با خرمنى انبوه از برکت و سرور و نور و روشـنایى، بـه مـا روى مى آورد. بر لبهایمان تبسم مى نشاند و از دلهایمان غـم و انـدوه را مـى زدایـد. روزه هایش صفابخش، نمازهایش شوق برانگیز و سـحرگاهانش مسـت کننـده اسـت. دعاهاى این ماه چه گره گشایى ها مى کند و مناجاتهایش، چه پلکانها براى قـرب بـه معشوق حقیقى فراهم مى آورد.
غلامرضا ابراهیم آبادی
117
