با راه‌یابی مکرون به کاخ‌الیزه در مه 2017 وی اجرای طرح‌های اصلاحی خود در زمینه مالی و اقتصادی را آغاز کرد که از جمله موارد مهم آن اصلاح قانون کار با هدف افزایش سرمایه‌گذاری و در نتیجه افزایش اشتغال بود که البته به دلیل اینکه این اقدام منجر به تضعیف وضعیت شغلی کارگران و کارمندان در برابر کارفرمایان می‌شد با اعتراض گسترده اتحادیه‌های کارگری و کارمندی مواجه شد.
ازسوی دیگر، مکرون در راستای کاهش کسری بودجه، افزایش درآمد مالیاتی دولت فرانسه و نیز تشویق مردم این کشور به استفاده از انرژی‌های پاک به جای سوخت‌های فسیلی، اقدام به وضع مالیات جدیدی بر سوخت کرد که این مساله واکنش شدیدی را در جامعه فرانسه برانگیخت و به اعتراضاتی گسترده و دامنه‌دار منجر شد که پایانی فوری بر آن متصور نیست. برخی تحلیلگران معتقدند که افزایش مالیات بر سوخت، تنها بهانه‌ای برای به راه افتادن اعتراضات گسترده مردمی در واکنش به وضعیت بد اقتصادی فرانسه و درواقع حاکمیت سرمایه‌داری در این کشور است. ناآرامی‌های اخیر در فرانسه روز به روز نه فقط در این کشور، بلکه در دیگر کشورهای اروپایی ازجمله هلند و بلژیک نیز درحال گسترش است.
جنبش جلیقه‌زردها
اعتراضات گسترده در فرانسه از 17 نوامبر 2018 آغاز شد وبه سرعت ابعاد بی‌سابقه‌ای پیدا کرد. در هفته نخست بیش از 280 هزار نفر در صدها نقطه فرانسه اقدام به تظاهرات کردند. اکنون هزاران شهروند فرانسوی فراتر از مطالبات اقتصادی با حضور در خیابان‌های پاریس خواهان کناره‌گیری مکرون شده‌اند. این اعتراضات به اعتراض "جلیقه‌زردها" معروف شده است. این جنبش ابتدا در اعتراض به سیاست‌های دولت مکرون به ویژه علیه افزایش مالیات سوخت، شکل گرفت و شهروندان معترض با بر تن کردن جلیقه‌های شبرنگی که طبق قوانین راهنمایی و رانندگی در فرانسه هر خودرو باید به آن مجهز باشد، اعتراض سراسری خود را اعلام کردند، اما با ادامه این حرکت اعتراضی که در آغاز به شیوه مسالمت‌آمیز شکل گرفت و گسترش یافت، به خشونت کشید.
ازویژگی‌های این اعتراضات، خودجوش بودن آن و بی‌توجهی به سندیکاهای کاری و کارگری است. این حرکت اعتراضی هر چند رهبر مشخصی ندارد، اما برخی تحلیلگران از آن به عنوان یکی از بزرگترین تحرکات ضد سرمایه‌داری در فرانسه نام برده‌اند. طبق نظرسنجی‌ها 84 درصد از فرانسوی‌ها از جنبش جلیقه‌زردها حمایت می‌کنند. بر اساس نتایج نظرسنجی مؤسسه "ادوکسا" هشتاد و چهار درصد از پرسش شوندگان فرانسوی این اعتراضات را "توجیه‌پذیر و قانونی" می‌خوانند.
مکرون که از مه 2017 با شعارهای توده‌پسند روی کار آمد، در دو سال اخیر بیشتر تلاش خود را صرف ارائه و اجرای طرح‌ها و قوانینی کرد که به ادعای وی درچارچوب بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی فرانسه است. با این حال، واکنش جامعه فرانسه درقبال اقدامات ماکرون، واکنشی منفی و با اعتراضات گسترده بوده است. از جمله مظاهر این مساله، شکست حزب مکرون یعنی «جمهوری به پیش» در انتخابات پارلمانی میاندوره‌ای 4 فوریه 2018 بود که بدین‌ترتیب وی ناکامی در اولین تجربه انتخاباتی‌اش را پس از پیروزی چشمگیر ژوئن 2017 تجربه کرد.
با این حال، مکرون بر ادامه اجرای اصلاحات مد نظر خود اصرار داشت که از جمله موارد آن، افزایش نرخ حامل‌های انرژی به ویژه گازوئیل و نیز افزایش مالیات‌ها بود. در اوایل سال 2018، دولت فرانسه اعلام کرد که به منظور افزایش تمایل مردم به خرید خودروهای سبز یا استفاده کمتر از خودروهای شخصی، مالیات سوخت، شامل مالیات بنزین و گازوئیل را افزایش می‌دهد. قیمت این حامل انرژی در طول 12 ماه گذشته، 23 درصد افزایش داشته است و به بالاترین قیمت از اواخر دهه 2000 رسیده است.
تصمیم دولت فرانسه برای اعمال مالیات بیشتر بر سوخت از ابتدای سال 2019 باعث خشمگین‌تر شدن شهروندان فرانسوی شد. مکرون مدعی است که مالیات بیشتر بر سوخت‌های فسیلی برای سرمایه‌گذاری در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر ضروری است. با این حال، افزایش بهای سوخت به ویژه گازوئیل فشار زیادی را بر بودجه خانوارهای فرانسوی وارد کرده است. وخامت اوضاع کنونی که باعث آسیب‌های زیاد به صنعت گردشگری فرانسه شده است، باعث شده تا سیاستمداران، سران احزاب و مقامات بلندپایه فرانسه با هشدار به مکرون، خروج فوری این کشور از بحران اقتصادی کنونی و آرام کردن معترضان را خواستار شوند.
طبقه کارگر و متوسط جامعه در فرانسه احساس سرخوردگی می‌کنند و به خشم آمده‌اند تا جایی که روز به‌روز امیدشان را به آینده از دست می‌دهند. آنها مکرون را رئیس جمهور ثروتمندان می‌خوانند. در عین حال، جنبش جلیقه‌زردها تاثیرات سهمگینی بر اقتصاد فرانسه نهاده و در آینده آثار آن بیش از پیش نمایان خواهد شد.
عقب‌نشینی مکرون
ادامه جنبش جلیقه‌زردها، سبب عقب‌نشینی حاکمیت فرانسه در برابر معترضان و پذیرش برخی خواسته‌های آنها شد. در این راستا، اکثریت سنای فرانسه که در دست راستگرایان است به توقف افزایش مالیات سوخت رای داد، افزایشی که قرار بود از ابتدای ژانویه 2019 به اجرا گذاشته شود. همچنین دولت فرانسه در نهایت مجبور شد طرح افزایش مالیات را به‌طور کامل کنار بگذارد. "ادوار فیلیپ" نخست وزیر فرانسه 5 دسامبر 2018 اعلام کرد که دولت این کشور طرح افزایش مالیات سوخت را که پیشتر به مدت 6 ماه تعلیق کرده بود، به طور کامل کنار گذاشت.
فقط یکی از پیامدهای اعتراضات گسترده اخیر کاهش 50 درصدی ورود گردشگران به فرانسه است. سیاست‌های اقتصادی امانوئل مکرون رئیس جمهوری فرانسه به ویژه در حوزه سوخت و مسائل زیست محیطی که به شکل‌گیری جنبش جلیقه‌زردها منجر شد، اکنون ماهیتی تظاهرات ضد سرمایه‌داری پیدا کرده و همچنان در شهرهای مختلف فرانسه ادامه دارد. ازجمله خواسته‌های این جنبش، استعفای دولت فرانسه اعلام شده است.
اعتراضات جلیقه‌زردها هر چند به بهانه افزایش مالیات بر سوخت آغاز شده اما اکنون ابعاد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به خود گرفته است. در بعد سیاسی، معترضان با توجه به سیاست‌های اقتصادی مکرون خواهان استعفای دولت مکرون شده‌اند. در بعد اجتماعی، این اعتراضات را می‌توان نمادی از اعتراض مردم فرانسه به گسترش فقر در این کشور اروپایی دانست که به ویژه حاشیه‌نشینان قربانیان اصلی آن هستند. فقیرتر شدن فرانسوی‌ها به ویژه در دوره ریاست جمهوری مکرون سبب شکل‌گیری قشری شد که این قشر، جنبش جلیقه‌زردها را به وجود آورده‌اند. افزایش قیمت مسکن، قشر ضعیف‌تر جامعه فرانسه را به ترک خانه‌های خود در شهرهای بزرگ و زندگی در شهرک‌های کوچک حاشیه شهرها وادار کرده است.
مخالفت با سرمایه‌داری
این اقشار که با فقر روزافزون روبه‌رو هستند، سیاست‌های مالیاتی جدید مکرون به ویژه مالیات بر سوخت را ضربه‌ای بزرگ به اقتصاد خانوارهای خود می‌دانند. در عین حال، جنبش جلیقه‌زردها را می‌توان جنبشی ضد یورو دانست. با توجه به اینکه افزایش حداقل دستمزدها یکی از مطالبات جلیقه‌زردها است، اما دولت فرانسه کنترلی بر ارزش یورو ندارد و به دلیل رقابت با سایر کشورها قادر نیست به این خواسته معترضان پاسخ مثبت بدهد. می‌توان پیش بینی کرد که جنبش جلیقه‌زردها همچنان به حیات خود ادامه دهد. این چشم‌انداز باعث شده تاسران احزاب اپوزیسیون فرانسه به مکرون هشدار دهند که در برابر این شرایط که بسیاری آن را چون شرایط انقلابی توصیف کرده‌اند، واکنشی مناسب و به موقع نشان دهد. "مارین لوپن" رهبر حزب راست افراطی "جبهه ملی" و "ژان-لوک ملانشون" رهبر حزب چپ‌گرای "فرانسه نافرمان" خواستار انحلال پارلمان و انتخابات زودهنگام شده‌اند.
این بیم وجود دارد که اصلاحات اقتصادی و اجتماعی مدنظر مکرون باعث وخامت بیش از پیش وضعیت اشتغال و اقتصادی این کشور بزرگ اروپا شود. چشم‌انداز فراروی فرانسه اکنون افزایش قابل توجه اعتراضات اجتماعی و گسترش نارضایی از سیاست‌ها و اقدامات مکرون است. "دومینیک موئیزی" Dominique Moïsi کارشناس سیاسی و استاد دانشگاه در فرانسه با اشاره به جنبش ضدسرمایه‌داری در این کشور گفت، این جنبش نماد شرایط اضطراری و وحدت مردم فرانسه است. معترضان می‌گویند شما (دولتمردان فرانسه) ما را نادیده گرفتید؛ شما نخبگان اینگونه فرض کردید که ما (مردم) وجود خارجی نداریم؛ ما هیچ چیز نیستیم؛ اما اکنون ما را می‌بینید؛ همه ما در خیابان هستیم».
برخورد خشونت‌بار پلیس فرانسه با معترضان خشمگین و پافشاری اولیه مکرون بر اجرای برنامه‌های اصلاحی خود نیز سبب شده است به‌رغم کوتاه آمدن دولت و درخواست مذاکره با نماینده جنبش اعتراضی، مذاکره‌ای صورت نگیرد. به طوری که جنبش "جلیقه‌زردها" با رد درخواست دولت، آن را اصطلاحا "خرده نان پاشیده شده" دولت جلوی معترضان به نظام سرمایه‌داری دانسته و اقدامات و سیاست‌های جدی‌تر دولت را خواستار شد. شواهد حاکی از آن است که عمق و دامنه اعتراضات بسیار فراتر از آن چیزی است که مکرون تصور می‌کند.
فراگیر شدن جنبش جلیقه‌زردها
نگاهی به زمینه و خواسته‌های معترضان نشان می‌دهد که بدون توجه به خواسته‌ها و یا مصالحه با آنها امکان کاهش دامنه اعتراضات گسترده کنونی اندک خواهد بود، به ویژه اینکه جنبش "جلیقه‌زردها" از حمایت گسترده مردمی برخوردار شده است. در عین حال، اعتراضات فرانسه تبدل به الگویی برای مردم دیگر کشورهای اروپایی شده که از وخامت روزافزون اوضاع مالی و اقتصادی خود خشمگین هستند و امیدی به طرح‌ها و اصلاحات مد نظر دولت‌های اروپایی برای بهبود اوضاع ندارند.
نماد این نارضایتی گرانی سوخت و اعمال مالیات‌های جدید بر حامل‌های انرژی است که باعث نارضایتی شهروندان چند کشور اروپایی شده است. معترضان بلژیکی نیز جلیقه‌های زرد شبیه به جلیقه معترضان فرانسوی به تن دارند. در هلند نیز "جلیقه‌زردها" در شهرهای مختلف این کشور علیه دولت تظاهرات کردند. این مساله نشان می‌دهد که نوعی جنبش سیاسی و اجتماعی با مظاهر و نمادهای یکسان در کشورهای اروپایی در حال ظهور است که می‌تواند تاثیرات زیادی بر عرصه سیاسی و نیز سیاست‌های اقتصادی این کشورها بگذارد.
این جنبش اعتراضی که ماهیت ضد سرمایه‌داری دارد اگرچه به بهانه‌گران شدن سوخت و از طریق فراخوان در شبکه‌های مجازی در فرانسه آغاز شد، اما گسترش و تداوم این اعتراضات نشان دهنده عمیق بودن خواسته‌های مردم و ناکارآمدی سیاست‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی دولت مکرون و سیستم سرمایه‌داری در اروپا است. اعتراضات گسترده "جلیقه‌زردها" تجلی اعتراض و خشم مردمی است که طی سال‌های اخیر بیشترین فشارهای اقتصادی را بر خود لمس کرده و اکنون معترض به نظام سرمایه‌داری و خواهان برقراری عدالت در همه ابعاد از جمله عدالت اقتصادی هستند.
نویسنده: سید رضا میرطاهر
بیشتر بخوانید:
فرانسه چهره امنیتی تری به خود می گیرد
جنبش اعتراضی فرانسه؛ حرکتی در برابر سرمایه‌داری/ تحلیل
مکرون به‌طور کامل تسلیم معترضان شد
