اندیشکده آمریکایی چتم هاوس در پایگاه اینترنتی خود در یادداشتی به قلم «کریستین اولریچسن» Kristian Coates Ulrichsen، با عنوان «آیا شورای همکاری خلیج فارس ارزش عضویت دارد؟» را درباره بحران اخیر به وجود آمده در بین اعضای این شورا و تنش بین قطر و عربستان سعودی منتشر کرده است که در ادامه می خوانیم:
هر چقدر که بحران سیاسی در میان کشورهای حاشیه خلیج فارس طول بکشد، برای قطر و دیگر کشورهای عضو این سازمان این سوال عمیق تر پیش می آید که اصلا عضویت در چنین سازمانی که شکاف های ناامیدی در آن پدیدار شده و قادر به حفظ اعضایش نیست، چه فایده ای دارد؟
سی و شش سال پیش، شورای همکاری خلیج فارس به سرعت در اقدامی منفعلانه در مواجهه با تغییرات و ناپایداری های منطقه ای پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و شروع جنگ ایران و عراق شکل گرفت.
به همین دلیل بسیاری از مسائل ساختاری و اساسی از همان زمان تاکنون مورد توجه قرار نگرفت.
بحران اخیر و شکاف به وجود آمده بین قطر و عربستان و امارات و بحرین که قطر را متهم می کنند با ایران رابطه دارد و در پی آن روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود را قطع کردند، اکنون یک آزمایش واقعی برای این سازمان منطقه ای است.
هر چقدر این بحران طولانی تر شود، بیشتر برای قطری ها این سوال پیش می آید که آیا اصلا این سازمان ارزش عضویت دارد یا خیر.
شورای همکاری خلیج فارس نه یک اتحادیه سیاسی است و نه نظامی. این شورا حتی فاقد یک نهاد یکپارچه تصمیم گیری فرا ملیتی برای تقسیم قدرت همانند آن چیزی است که در اتحادیه اروپایی وجود دارد.
این سازمان همچنین فاقد یک قدرت تصمیم گیری روشن در سیاست خارجی مبتنی بر یک پیمان است و دولت های عضو آن مسئولیت تقریبا تمام جوانب سیاست های اقتصادی و سیاسی را برعهده می گیرند و بر معیارهایی پافشاری می کنند که می تواند حق حاکمیت آنها را محدود کند.
سال ها است که شورای همکاری خلیج فارس برای حرکت رو به جلو و ایجاد ساختارهای مشترک از جمله اتحاد پولی و داشتن واحد پول مشترک یا ایجاد یک ائتلاف سیاسی نزدیک به هم با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می کند.
دینار خلیج (فارس) که قرار بود در سال 2010 رونمایی شود، از سال 2009 و پس از خروج ناگهانی امارات از این اتحادیه پولی متوقف مانده است.
امارات از این ناراحت شده بود که بانک مرکزی شورای همکاری خلیج فارس به جای ابوظبی قرار بود در ریاض تاسیس شود.
در نتیجه تحولات شگرفی که به دنبال بیداری اسلامی ایجاد شد، پیشنهاد عربستان برای تبدیل شورای همکاری خلیج فارس به یک اتحادیه سیاسی نیز شکست خورد.
کشورهای کوچک عضو شورای همکاری خلیج به دلیل اینکه تصور می کردند، وزن عربستان در این اتحادیه بسیار سنگین خواهد شد، چندان تمایلی به تشکیل آن نداشتند.
در عوض، پیشرفت های زیادی در دیگر مسائل تکنیکی و همکاری های کارشناسی و استانداردسازی تمرین های عملیاتی که فواید و مزایای مشهود و عینی داشته به دست آمده است، اما با تمام این احوال منجر به یک پیمان سیاسی مستحکم نشده است.
یک نمونه از این موارد «پیمان امنیتی داخلی» بود که در دسامبر 2012 در نشست سالیانه شورای همکاری خلیج فارس در بحرین امضاء شد.
این پیمان بستری را برای همکاری های نزدیک تر در زمینه های امنیت داخلی و سیاست های نظارتی در میان شش عضو شورای همکاری خلیج فارس به وجود آورد تا اشتراک بیشتری در زمینه اطلاعاتی صورت گرفته و برای اقدامات مشترک طرح واحدی ترسیم گردد.
اما با توجه به بحران کنونی، قطر اولین عضو شورای همکاری خلیج فارس است که پیمان امنیت داخلی را نقض کرده است.
پیمانی که آن را در 28 آگوست 2013 و دو ماه پس از به روی کار آمدن تمیم، امیر جدید قطر امضاء شد.
قلمرو نامشخص
شورای همکاری خلیج فارس قبلا نیز یک ضربه سیاسی دیگر را تجربه کرده بود.
در سال 2014 باز هم سه کشور عربستان، امارات و بحرین به اتهام دخالت قطر در مسائل داخلی کشورهای منطقه، به مدت 8 ماه سفیرانشان را از دوحه فراخوانده بودند.
از آن موقع تاکنون، امیر 88 ساله کویت که مسن ترین حاکم کشورهای حاشیه خلیج فارس است تلاش های گسترده ای برای حل این مشکل انجام داده بود.
سه سال قبل، این شکاف در اجلاسی در ریاض در نوامبر 2014 ایجاد شده بود.
قطر اقدامات تنش آفرین بسیاری انجام داده بود که از جمله آنها بستن دفتر شبکه الجزیره در مصر و جابجایی اعضای اخوان المسلمین و دیگر مخالفان اسلامی به استانبول و لندن بود.
بسیار دشوار به نظر می رسد که این بار شورای همکاری خلیج فارس بتواند شکاف های داخلی خود را برطرف کند؛ زیرا که تقابل جدید از نظر مقیاس بسیار بزرگتر از بحران 2014 است و تحریم هایی که این بار علیه قطر وضع شده نیز به نظر می رسد که به طور همه جانبه تمام اعضای شورای همکاری خلیج فارس را درگیر کرده است.
در حالی که سه عضو شورای همکاری خلیج فارس علیه عضو دیگری از این شورا موضع گرفته اند، اما تاکنون دبیر کل شورا سکوت کرده است و اقداماتی چون ایجاد محدودیت در جابجایی اتباع قطری توسط برخی اعضاء دیگر اقدامی یک جانبه خوانده شده است.
فهرست شکایات و مطالبات از قطر برای تغییر شرایط نیز از پایتخت کشورها صادر شده و دبیرخانه شورا مداخله ای نداشته است.
همچنین تلاش های میانجی گرانه نیز توسط امیر کویت انجام شده و دبیر کل این شورا تاکنون اقدامی انجام نداده است.
هر چه قدر که این بحران بیشتر طول بکشد، برای قطری ها این سوال بیشتر مطرح می شود که اصلا فایده عضویت در چنین سازمانی که قادر نیست اعمال فشار دو جانبه در میان اعضاء خود را برطرف و یا کنترل کند چیست.
سرانجام اینکه امرای کویت و عمان می دانند که جانشینان پس از آنها، ممکن است دفعه بعد آنها را در وضعیت آسیب پذیر مشابهی قرار دهند و اکنون ممکن است به دقت مواظب این هستند که ببینند آیا تلاش برای ایجاد تغییر در رفتار قطر، شورای همکاری خلیج فارس را به یک سازمان شبه جنگی اسرارآمیز با محوریت عربستان و امارات تغییر شکل می دهد.116/112
بیشتر بخوانید:
رزمایش کشورهای شورای همکاری خلیج فارس با همکاری و نظارت آمریکا؛ اهداف پنهان/ تحلیل
درگیری هیات سعودی و قطری در نشست شورای همکاری خلیج فارس+ ویدئو
