این دیوان سال گذشته اعلام کرد که تحقیقات درباره جنایات جنگی در افغانستان را از سر می‌گیرد، اما جنایات نظامیان آمریکایی در طی 20 سال حضور در افغانستان مورد بررسی قرار نخواهد گرفت. «کریم‌خان» دادستان‌کل دیوان کیفری بین‌المللی در دسامبر 2021 در توجیه عدم بررسی جنایات جنگی آمریکا در افغانستان گفت: این تصمیم را براساس شواهدی گرفته‌ام که بدترین جنایات از نظر وخامت، مقیاس و گستردگی توسط نظامیان آمریکایی انجام نشده است.کریم‌خان قبل ازآن گفته بود که در تحقیقات جنایات جنگی و بشری در افغانستان، عملکردهای طالبان و داعش در مرکز توجه قرار دارد.
دادگاه بین‌المللی لاهه تحقیقات اولیه را در مورد ارتکاب جرایم جنگی در افغانستان در سال 2006 آغاز کرد و فاتو بنسودا دادستان کل وقت دیوان در سال 2017 از قضات این دادگاه خواست اجازه تحقیقات کامل در این زمینه از جمله عملکرد نظامیان آمریکایی و ناتو در افغانستان را صادر کنند.
انتقاد گروه‌های حقوق بشری از جنایات نظامیان آمریکایی در افغانستان
این در حالی است که گروه‌های حقوق بشری از اینکه به جنایات نظامیان آمریکایی در این تحقیقات اولویت داده نشده است، بارها انتقاد کرده‌اند.دیدبان حقوق بشر نیز تصمیم دادگاه لاهه برای معافیت آمریکا از تحقیقات را به دلیل تهدید کاخ سفید برای اعمال تحریم علیه این دادگاه دانست و خواستار تحقیق و رسیدگی به جنایات همه طرف‌ها از جمله نظامیان آمریکایی علیه مردم افغانستان شد.
دیدبان حقوق بشر تصریح کرد این نهاد موارد بیشماری از نقض قوانین بین‌المللی توسط نظامیان آمریکایی، نیروهای افغان تحت حمایت سازمان سیا و نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان و معافیت آنها از پاسخگو قرار گرفتن برای این جنایات را مستند کرده است.
این نهاد درباره چرایی معافیت آمریکا توسط دادگاه لاهه از تحقیقات خاطرنشان کرد دولت آمریکا در زمان ریاست جمهوری ترامپ این دادگاه را به اقدامات تلافی‌جویانه در مورد تحقیقات احتمالی در مورد افغانستان تهدید کرد و تحریم‌هایی را نیز علیه «فاتو بنسودا» دادستان وقت دیوان کیفری بین‌المللی و یکی دیگر از مقامات ارشد دادگاه اعمال کرد.
اعمال تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های مسافرتی علیه کارکنان دادگاه لاهه
دونالد ترامپ رئیس جمهور وقت آمریکا در واکنش به این مساله، دستور اعمال تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های مسافرتی علیه کارکنان دادگاه لاهه صادر کرد که در تحقیقات جنایات جنگی آمریکا در افغانستان دخیل بودند. اقدامی که دولت بایدن بعداً آن را لغو کرد.
آمریکا عضو دیوان بین‌المللی کیفری نشده و از زمان تأسیس این دیوان به انتقاد از آن پرداخته و صلاحیت آن برای انجام تحقیق در مورد شهروندان آمریکایی را به این بهانه که "حاکمیت ملی آمریکا" را تهدید می‌کند، به رسمیت نمی‌شناسد. «مایک پامپئو» وزیر خارجه پیشین آمریکا این دیوان را به "تلاش‌های نامشروع برای اعمال حوزه قضایی خود بر شهروندان آمریکا" متهم کرده بود. واشنگتن بهانه های مختلفی را برای توجیه مخالفت با تحقیقات در باره جنایات نظامیان آمریکایی در افغانستان توسط دیوان بین المللی کیفری از جمله عدم عضویت آمریکا در اساسنامه رم مطرح کرده است. بهانه دیگری که از سوی آمریکا مطرح شده عدم انطباق اقدامات دیوان با قوانین بین المللی است.
مقامات آمریکایی مدعی صلاحیت نداشتن دیوان کیفری بین‌المللی
مساله تعجب برانگیز اینجاست که دیوان بین المللی کیفری عالی ترین مرجع تشخیص دهنده و رسیدگی کننده به مساله جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت است ،پس چگونه مقامات آمریکایی مدعی صلاحیت نداشتن دیوان در مساله رسیدگی به جنایات نظامیان آمریکایی درافغانستان شده اند؟«مهدی ذاکریان»استاد حقوق بین‌الملل با اشاره به صلاحیت‌های دیوان کیفری بین‌المللی می گوید: ورود دیوان به وضعیت افغانستان به هیچ وجه غیرقانونی یا آنگونه که آمریکا می‌گوید، سیاسی نبوده است بلکه بر اساس صلاحیت‌های این نهاد، فرآیند اجرای عدالت در دستور کار قرار گرفته است.
با این حال این اقدام آمریکا علواه بر مخالفات سازمان های حقوق بشری با واکنش منفی جهانی نیز مواجه شده و گروهی متشکل از ۶۷ کشوردر اواخر ژوئن 2020با صدور بیانیه مشترکی در واکنش به تهدیدهای آمریکا علیه دیوان کیفری بین‌المللی، بر حمایت‌شان از این نهاد قضایی بین‌المللی تاکید کردند. این موضع بین المللی علیه رویکرد زورمدارانه و غیر قانونی ایالات متحده نشانگر انزوای آمریکا و مقبولیت نداشتن اقدامات یکجانبه وتحکم آمیز آن است.
نویسنده: سيدرضا مير طاهر
113
