شب یلدا از غروب 30 آذر شروع می شود و تا طلوع آفتاب در اول دی ادامه پیدا میکند و همه مردم سرزمین هایی که در قلمرو فرهنگ ایرانی زندگی می کنند، هزاران سال است که این شب باستانی را جشن می گیرند.
ریشه کلمه «یلدا»، در زبان ایران ِ باستان به معنای «تولد خورشید» است، پس شب یلدا فقط طولانی ترین شب سال نیست، بلکه تولد دوباره روشنایی پس از تاریکی است. نیاکان ما درباره یلدا این باور را داشتند که از دل همین شب سیاه، خورشید دوباره زاده می شود و ما هم هر سال در دل این شب، با دورهمی اقوام و آشنایان، امید را دوباره متولد می کنیم. پس این شب برای قلمرو ایران فرهنگی، شب تولدِ نور، تولد مهربانی و تولد باهم بودن است.
رسم است که در این شب به یاد ماندنی همه در خانه مادربزرگها و پدربزرگها جمع می شوند؛ آنها هم با عشق منتظر ورود فرزندان و نوه های خود هستند و از قبل سفره یلدا را چیده اند؛ در خانه پدربزرگ همه چیز طعم و بوی بهتر و شیرینتری دارد. در شب یلدا، خوراکیهایی همچون آجیل ساده، انار، هندوانه، خرمالو، لبوی پخته و گاهی آش رشته، سرو می شود.
بعضی خانواده ها در فصل سرما کرسی راه می اندازند تا از سرما در امان باشند. آنها سفره یلدا را روی کرسی پهن می کنند و در سفره یک سینی بزرگ مسی قرار می دهند و خوراکی های یلدا را به زیبایی روی آن می چینند.
از مراسم شبهای یلدا بیان قصه های قدیمی و حکایات جذاب است. بعضی این شب را با خاطره گویی و بیان تجربه های مفید خود سپری می کنند، اما یکی از رسم های کهن شب یلدا، شاهنامه خوانی است. خواندن شعرهای حماسی شاهنامه، زمزمه شعرهای عارفانه حافظ شیرازی و پندهای آموزنده سعدی، از رسوم زیبای شب یلدا است. این شعرهای ناب محفل خانوادگی را گرم و پررونق می کند.
همچنین تفال به دیوان حافظ همچنان یکی از سرگرمی های جالب این شب است. اعضای خانواده با شور و شوق پس از قرائت فاتحه ای برای حضرت حافظ، به دیوان اشعار او تفال می زنند. هرکس فالش را برای جمع می خواند و آنکس که بر ادبیات مسلط تر است، شعر را برای همه تفسیر می کند.
یکی از مزایای بزرگ شب یلدا جمع شدن اعضای فامیل کنار یکدیگر است. در زمانه ای که فضای مجازی جای دورهمی های خانوادگی را تنگ کرده و هرکس را در یک دنیای شخصی فرو برده، شب یلدا از فرصتهای ناب است.
این شب فرصتی است تا اعضای خانواده دور هم جمع شوند و از لحظات با هم بودن بهترین استفاده و بهره را ببرند، اما امسال تقارن شب یلدا با اولین شب ماه رجب، حال و هوای معنوی به این شب بخشیده است.
مومنین این شب را نه تنها فرصتی برای دورهمی خانوادگی می دانند بلکه از این شب طولانی تر، برای انجام عبادت دسته جمعی بهره می برند. خواندن دعای شب اول ماه رجب به صورت دسته جمعی و نیز نماز وارد شده برای این شب گرامی، یلدا را به معنویتی زلال و نورانی پیوند می دهد.
بیشتر بخوانید:
بشنوید درباره شب یلدا(شب چله)؛ نمادی از فرهنگ و تمدن ایران
شب یلدا؛ شبی بهبلندای تمدن ایرانزمین
جشن یلدا؛ میراث مشترک و ماندگار فارسیزبانها
سیما مشتاقان
