بی شک شما هم درباره سخت‌بودن کار معدن و مشقات کارگرانی که در تونل‌های تاریک اعماق زمین کار می‌کنند، چیزهایی شنیده، خوانده و دیده اید. عموماً وقتی صحبت از کار کردن در معدن می‌شود فیزیک‌های مردانه کارگرانش را تجسم می‌کنیم. غالباً هم عکس‌هایی که از کارگران معدن وجود دارد، این موضوع را تائید می‌کنند که کار در معدن یک شغل مردانه به حساب می‌آید و این واقعیت ربطی به منطقه جغرافیایی ندارد، هر چند گام‌های مثبتی برای ورود زنان به این صنعت برداشته شده، اما همچنان حضور زنان در این بخش کمرنگ است.
پژوهش‌ها در این زمینه نیز نشان می‌دهد صنعت معدن کمترین تعداد زنان را در اعضای هیات مدیره شرکت‌های صنعتی سراسر جهان دارد.
بانوانی که حضورشان در آن فضاهای تاریک و عمیق ناباورانه است، آنها خود را عضوی از جمعیت بزرگ بانوان توانمند ایرانی می دانند که در صورت هموار شدن راه، می توانند نقش موثری در پویایی اقتصاد کشور داشته باشند. یکی از آنان می گوید، «رسیدن به یک کشور توسعه یافته و ترسیم آینده روشن برای آن در صورتی محقق خواهد شد که جمعیت بزرگ زنان کشور را در آن شریک کنیم.»
مهندس «مهناز میرزایی»، نخستین زنی است که در ایران پایش را در تونل‌های عمیق معدن گذاشت و در میان صدها کارگر مرد، پای کار ایستاد.
وی به مدت ١۴سال است که در معدن کار می‌کند و اکنون رئیس معدن زغال‌سنگ سراپرده در استان کرمان شده است. او متولد ١٣۵٩ در "زرند" کرمان است و علاقه‌اش به موضوع معادن باعث شد تا سخت‌ترین کار دنیا را انتخاب کند. مهندس «میرزایی» درباره فعالیت خود در این زمینه گفت، « من از نوجوانی به این کار علاقه داشتم، به همین دلیل تصمیم گرفتم در دانشگاه رشته مهندسی معدن بخوانم. کنکور دادم و رشته مهندسی معدن با گرایش استخراج دانشگاه شهید باهنر کرمان قبول شدم و درنهایت هم مرتبط با رشته تحصیلی‌ام کارشناس معدن شدم.»
کار کردن به عنوان مهندس ایمنی یک معدن زغال سنگ و رفتن به داخل تونلی که چند هزار متر طول و حدود صد متر عمق در دل زمین دارد برای یک مهندس خانم جوان شغل بسیار سختی محسوب می شود، اما برای مهناز میرزایی مهندس جوان که مسئولیت ایمنی معدن زغال سنگ سراپرده در استان کرمان را عهده دار است، به بخشی از زندگی و کار او تبدیل شده است.
مهندس «میرزایی» در ادامه اظهاراتش افزود، روز اول که برای دیدن کار به اینجا آمدم همه کارگران و مسوولانی که اینجا بودند از دیدن من حیرت کردند.برایشان عجیب بود که یک زن برای کار به اینجا آمده است، کسی که قرار بود قسمت‌های مختلف معدن را به من نشان دهد گفت باید داخل تونل‌ها را هم ببینی، من گفتم مشکلی ندارم، وقتی وارد شدیم من را به سخت‌ترین نقاط تونل برد، یعنی حتی در جاهایی مجبور بودیم سینه خیز جلو برویم، شاید تصور می‌کرد با نشان‌دادن سختی‌های کار من منصرف می‌شوم، ولی وقتی از تونل بیرون آمدیم و نظرم را پرسید ، گفتم برای شروع کار آماده‌ام. او با ناباوری نگاهم کرد.
معدنکاری برای زنان حرفه‌ای دلربا نیست، اما می‌تواند جذاب باشد. معادن با تصور حضور زنان در آنها طراحی نشده‌اند و شرایط کاری آنها چندان رغبت زنان را تحریک نمی‌کند، اما این نقاط ضعف به این معنا نیست که امکان پیشروی برای زنان در این زمینه وجود ندارد.
هنگامی که خانم میرزایی این شغل را انتخاب کرد، این معدن، مهندس معدن و زمین‌شناس نداشت به همین دلیل فشار کار روی او خیلی زیاد بود. این مهندس جوان هر روز مجبور بود داخل تونل‌ها برود و از کارگاه‌های استخراج دیدن کند.
مهندس «میرزایی» درباره پذیرش زن در این شغل سخت خاطرنشان کرد، «از روز اولی که وارد فضای کار در معدن شدم، همه همکارانم مرد بودند، این موضوع برای من پیچیدگی خاصی نداشت، اما به هرحال، عده‌ای از همکاران خیلی با این موضوع کنار نمی‌آمدند و دوست نداشتند یک زن آنها را مدیریت کند. می‌گفتند یک خانم نباید به ما دستور دهد یا اصلاً یک زن چطور می‌تواند برود داخل تونل‌ها. ولی بعد از مدتی که پیشرفت مرا در کار دیدند و بعد هم رئیس معدن زغال‌سنگ سراپرده شدم، دریافتند که من عضوی موثر و مفید هستم و با من کنار آمدند. اکنون آنها حامی و پشتیبان من هستند. در واقع، زمانی که تو نشان بدهی که توانمند هستی، دیگر تو را فقط یک زن نمی بینند و به عنوان یک مدیر مورد احترام و تحسین قرار می گیری.»
اینک، حضور مهندس میرزایی در معدن زغال سنگ راه را برای حضور زنانی دیگر به عرصه کارهای معدنی باز کرده است. خودش می‌گوید تا حالا چندین خانم برای مشغول به کار شدن به اینجا آمده‌اند، بعضی از آنها البته در همان روز اول با دیدن شرایط و محیط کار، جا زده و منصرف شده‌اند، برخی هم ماندند و حالا در معادنی دیگر مشغول به کار شده‌اند.
بزرگترین چالش یک مهندس زن معدنکار، ایجاد تعادل بین نقش‌های حرفه‌ای و خانوادگی است. اما وی اکنون دارای همسری است که به گفته خودش همیشه جرأت و جسارتش را تحسین می‌کند. و یک دختر کوچک دارد که او درباره اش می گوید، خیلی دوست دارم مثل من مهندس معدن شود، تا تقدیرش چه باشد. اگر او به این شغل علاقه داشته باشد، من هم تشویقش می‌کنم که در رشته مهندسی معدن ادامه تحصیل دهد، من چون خودم در کارم موفق بوده و از شغلی که انتخاب کرده ام راضی هستم، دوست دارم دخترم نیز همانند من مهندس معدن شود.»
علی‌رغم اینکه معدنکاری جزو مشاغل سخت و دشوار در جهان به شمار می‌رود، در حال حاضر حدود 27 درصد از اعضای سازمان صنعت و معدن و 14 درصد از کل دارندگان پروانه اشتغال در حوزه معدن را زنان تشکیل می‌دهند.
اگر چه این تعداد زنان شاغل در معادن کشور به نسبت مردان بسیار کمتر است اما بانوان حاضر در این حوزه دارای نام و نشان و موقعیت بوده و البته بیشتر نیز، در حوزه های مدیریت معدن و تشکلها حضور دارند.
به واقع، زنان در جمهوری اسلامی با جدیت و توانمندی خود نشان داده اند که برای تحقق توسعه اجتماعی، تسریع فرایند توسعه اقتصادی و محقق شدن عدالت اجتماعی، چنان چه به زن به عنوان نیروی فعال و سازنده نگریسته شود، قطعاً تأثیر بسیاری در روند توسعه و افزایش کمّی و کیفی نیروی انسانی آن جامعه خواهد داشت.
در سخنان رهبری انقلاب اسلامی نیز همواره بر فعالیت بانوان و استفاده از این عامل بنیادی تاکید شده است که «از نظر اسلام، میدان فعّالیت و تلاش علمی و اقتصادی و سیاسی برای زنان، کاملاً باز است. اگر کسی با استناد به بینش اسلامی بخواهد زن را از کار علمی محروم کند، از تلاش اقتصادی باز دارد، یا از تلاش سیاسی و اجتماعی بی نصیب سازد، به خلاف حکم خدا عمل کرده است. زنان به قدری که توان جسمی و نیازها و ضرورتهایشان اجازه می دهد، میتوانند در فعّالیتها شرکت کنند... نظر اسلام این است که در میدان فعّالیت علمی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، نباید بر زن تحمیل و اجبار کرد؛ چنان که به سد کردن راه او هم نباید پرداخت.»
118
