نوروز اقوام؛ لرستان

ساکنان این خطه از سرزمین ایران نیز دارای آداب و رسومی خاص در برپایی نوروز هستند. 

در زمان‌های گذشته آیین‌های نوروزی مناطق لر نشین از اوایل اسفند شروع می شد. از آنجا که مردم این مناطق برای آب حرمت و ارزش زیادی قائل بودند، پنجمین روز از آخرین ماه سال شمسی یعنی پنجم اسفند ماه قبل از دست زدن به هر کاری کنار رود، چشمه و جویباری می‌رفتند تا یکسری آیین خاص استقبال از سال نو را انجام دهند. آنها در ادامه با گذاشتن کاسه‌ای آب، چراغ و قرآن کریم در خانه به استقبال خانه‌تکانی یا گردیله گیری (گرد گیری) می‌رفتند و همزمان با آن به کشت سبزه نوروز اقدام می کردند.

نوروزخوانی

یکی دیگر از آداب و رسوم کهن ایرانیان در استقبال از نوروز که در میان بعضی از اقوام ایرانی نیز مشترک  می باشد مراسم نوروزخوانی است. در زمان های گذشته و البته بیشتر در مناطق روستایی به دلیل نبودن رادیو و تلویزیون و دیگر وسایل رسانه‌ای که مردم از تاریخ عید بی‌اطلاع بودند، در مناطق لر نشین ایران، افرادی با سواد و فرهیخته به نام جارچی یا نوروز خوان، سوار بر اسب به روستاها و آبادی‌ها می رفتند و با صدای بلند شعر های نوروزی می‌خواندند و فرا رسیدن بهار و نوروز رابه مردم نوید داده ومردم هم به رسم هدیه به جارچی ها تخم مرغ، گندم و پول عیدی می دادند.

چهارشنبه سوری

سنت کهن چهارشنبه سوری در میان قوم لر نیز همچون دیگر اقوام ایرانی، به عنوان یک یاز رسوم استقبال از جشن نوروز از قدیم تا امروز پابرجا بوده و مردم با روشن کردن آتش در جلوی درب خانه های خود و یا پشت بام خانه، اطراف آن جمع می شوند و همه اعضای خانواده، زن، مرد وکودکان با پریدن از روی آتش و گفتن «زردی مَه سیتو، سوری تو سی مَه» (زردی من از تو، سرخی تو از من)، زردی را که منظور از آن رنج و بیماری است به دست آتش سپرده و سرخی وتندرستی و زیبای آتش را برای خود آرزو می کنند.

مردم استان چهارمحال و بختیاری برای برگزاری جشن چهارشنبه سوری، آیین قاشق  زنی و تهیه گندم برشته نیز دارند.

در آئین قاشق زنی، دختران دم بخت کاسه و قاشقی را در دست گرفته و همراه با کودکان و نوجوانان چادر به سر نموده و به در خانه همسایگان خود می روند و از آنها هدیه و آجیل می گیرند. همچنین در شب چهارشنبه سوری، لرها گندم برشته شده را با شاهدانه مخلوط می کردند. در این روش ابتدا گندم را شسته و سپس در شیر می جوشانند و بعد از آن بر روی ساج یا تاوه برشته کرده و میل می کردند.

شب علفه 

 یکی دیگر از سنت‌های پسندیده که در میان قوم لر هر ساله با شور خاصی برگزار می شود سنت قدردانی از درگذشتگان و اموات است که از آن به عنوان شب علفه یاد می کنند.  مردم لر ایران، یک شب قبل از شب عید را شب علفه می‌گویند. در این شب  بر سر مزار عزیزان خود می روند و باگذاشتن سبزه بر سر مزار آنها و توزیع خرما، شیرینی های محلی و غذای گرم محلی مانند شیر برنج میان مردم، برای رفتگان خود فاتحه می خوانند.

پند شکنی

یکی دیگر از آیین های سنتی مناطق لر نشین ایران بخصوص لرهای استان کهگیلویه و بویراحمد، در استقبال از نوروز رسم پند شکنی است.(پند به معنی غم وغصه است) در این رسم، مردم شب عید به خانه کسانی که سوگوار هستند و عزیزی را از دست داده اند می‌روند و سعی می کنند که لباس سیاه آنها را تعویض کرده و جای آن لباس سفید یا رنگی به تن آنها بپوشانند و آنها را از حالت عزا در آورند. به این سنت در اصطلاح محلی پند شکنی می گویند.

چاله گرمی

یکی دیگر از رسوم  قدیمی و بسیار پسندیده  مختص به ایام نوروز در میان لرها، رسم زیبای "چاله گرمی" است که نشانه ای روشن از خردورزی و نوع دوستی اهالی کهگیلویه و بویراحمد است. مردم این استان دریک روز مانده به عید نوروز رسم زیبای «چاله گرم کِنون» یا سفره پر کنون رابه جای می آورند وبا گرم نگه داشتن اجاق خانه و استفاده از غذاهای گرم و شاهنامه خوانی و نی زدن، سرمای زمستان را فراموش کرده و بهار را زیباتر حس می کنند. معمولا در چاله گرمی هر خانواده علاوه بر پخت غذای گرم، سفره خود را از نان پر می کند به این امید که سال پرخیر و برکتی داشته باشد.

آشتی کنون

سال نو بنا بر باور مردم ایران، سرآغازی برای از بین بردن کینه و گرایش به صلح و آشتی است. یکی از سنت‌هایی پسندیده میان عشایر و روستاییان لر زبان سرزمین ایران، در استقبال از جشن کهن نوروز، سنت زیبایی آشتی کنون است. در این مراسم بزرگان و ریش سفیدان پادرمیانی می کنند و افراد و طوایفی را که مدت ها با هم قهر بوده و از هم کینه داشتند آشتی می دادند. جالب است که زنان در این راستا نقش ویژه‌ای داشتند، گاهی آشتی دادن به سامان نمی‌رسید در این موقع زنی از میان زنان موجه و متشخص ایل و طایفه که به او شاهزن می‌گفتند میانجی‌گری کرده و در صورت لزوم چارقد یا سربند خود را در دامان طرفین دعوا می انداخت، که آنها نیز به احترام این خانم، میانجیگری او را پذیرفته و آشتی می کردند.

دید و بازدید نوروزی

در گذشته مردم مناطق لر نشین ایران، اعتقاد داشتند که لحظه تحویل سال درب خانه باید باز باشد چون  باو نوروز می آید،( باو به معنی بزرگ) و اگر در خانه بسته باشد وارد خانه نمی‌شود و خیر و برکت و سال نو را به خانه نمی آورد. همچنین باور داشتن همه افراد خانواده لحظه سال تحویل باید دور سفره هفت‌سین جمع شوند چون باو نوروز، سلامت و برکت سفره را به تعداد افراد دور آن سفره می دهد.

مردم مهمان نواز لر زبان به مانند دیگر  ایرانیان در ایام نوروز به صله رحم دید و بازدید بسیار اهمیت می دهند، این سنت در گویش لری به عید مارکی، یعنی مبارک باد گفتن عید مرسوم است.مردم این مناطق از ایران در شب عید با رفتن به خانه بزرگ خانواده و خواندن حکایت های قدیمی این شب زیبا را صبح می کنند.

شنبه گردی

یکی دیگر از آداب کهن  لرنشینان در نوروز، شنبه گردی یا شنبه گردش در اولین شنبه سال است. در این روز که نخستین شنبه سال نو به شمار می آید وبه صورت خانوادگی نبوده، زنان و کودکان مناطق لر نشین استان چهار محال بختیاری  از خانه بیرون رفته و با چیدن گیاهان خوراکی تازه روئیده شده در مزارع و باغ ها ، نحسی و پلیدی و بدی این روز را دور می کنند.

ذبح قربانی

یکی دیگر ازباورهای  مردم لر زبان سرزمین ایران که هنوز هم  در بسیاری از روستاهای استان کهگیلویه و بویراحمد پیش از روز سیزدهم فروردین نوروز برگزار می شود ذبح قربانی به منظور دفع بلا در سال نو است. زنان روستایی معمولاً سنگ‌های اطراف اجاق خود را بیرون می‌انداختند و مرغ یا گوسفندی را ذبح می‌کردند و خونش را در اجاق می‌ریختند و سپس گوشت قربانی را بین خانواده‌ها تقسیم می‌کردند. این مراسم برای دفع بلا در طول یک سال آینده صورت می‌گرفت.

سیزده بدر

مراسم سیزدهمین روز از بهار همانند دیگر ایرانیان در بین  مردم لر دارای اهمیت ویژه‌ای است. در این روز خانواده‌ها به دامن طبیعت می روند و خود را برای تلاش تازه به منظور خودسازی، عمران و آبادانی منطقه و استان در سال جدید آماده می‌کنند.

 

در لرستان قدیم نیز بویژه خرم آباد بجای روز سیزده به در معمولا آیین چهارده به در مرسوم بود و روز اول سال (روز نوروز و عید) را به حساب نمی آورند و آن را «سیزه غریو» (یعنی سیزده به در غیربومی) می نامیدند. امروزه برخی از اهالی لرستان هر دو روز سیزده و چهارده فروردین را به دامن طبیعت می روند.

ایران سرزمینی با گوناگونی فرهنگی متنوع است. از این تنوع منحصر به فرد و بسیار غنی، به عنوان یکی از نقاط قوت در طول تاریخ کهن این سرزمین یاد شده است.

در تمامی ادوار در سرزمین کهن ایران اقوام مختلف، زندگی مسالمت آمیزی در کنار یکدیگر داشته‌اند که حاصل  این ارتباط تنگاتنگ، امنیت، پیشرفت و استقلال فرهنگی و اجتماعی این سرزمین و مردمانش بوده است.

قوم غیور و با صلابت لر نیز  از دیرباز خاستگاه مشاهیر و نام آورانی بوده که نقشهای بی بدیلی را در تاریخ ایران ایفا کرده اند و در کنار دیگر اقوام  ایرانی با پای بندی به سنتهای اجدادو نیکان خود در حفظ  تمدن اصیل سرزمین ایران تاثیرگذار بوده اند.