پهپادهای خانواده مهاجر از جمله پر تیراژترین نمونه‌های پرنده‌های بدون سرنشین ساخت ایران محسوب می‌شوند که از دوران دفاع مقدس تا به امروز، درحال خدمت هستند.
موفقیت پهپاد مهاجر آغازی درخشان برای برای صنایع پهپادی ایران محسوب می شود و امروزه نیز حجم قابل توجهی از ناوگان پهپادهای نیرو‌های مسلح، متعلق به محصولات نسل جدید از سری مهاجر است. این پهپادها در مدل‌های مختلف در نقش‌های مختلفی از شناسایی تا تهاجم هوا پایه و حتی ماموریت های نقشه برداری وارد خدمت شده اند.
نگاهی کلی
پهپاد مهاجر4 در اوایل دهه 1380 وارد خدمت شد. از مهاجر4 که مرصاد نیز نامیده شده است، نمونه‌هایی با کاربردها و تجهیزات متفاوت نیز ساخته‌شده که می توان به پهپادهای «شاهین» برای نیروی زمینی ارتش و «صادق» برای نیروی دریایی سپاه پاسداران اشاره کرد.
مهاجر4 یکی از بهترین پهپادهای ایرانی است که به دلیل توانایی بالای حمل تجهیزات می‌تواند کاربردهای متنوعی داشته باشد. کما اینکه پلیس راهور نیروی انتظامی نیز برای کنترل ترافیک به این نوع پهپادها مجهز شده است.
مهاجر 4 برای نقشه‌برداری نیز مورد استفاده قرار گرفته است. پهپاد مهاجر4 تا سال‌ها یکی از پرشمار‌ترین پهپادهای ایرانی برای ایفای ماموریت های شناسایی بود.
مهاجر4 باحداکثر سرعت گشت‌زنی 180 کیلومتر بر ساعت دارای مداومت پروازی 5 تا 7 ساعت بوده و می‌تواند در شرایط جوی گوناگون مأموریت خود را به بهترین صورت اجرا کند.
این پهپاد برای آغاز مأموریت امکان پرتاب از روی پرتابگر با گاز فشرده را دارد و بازیافت این هواپیما متناسب با سفارش مشتری به وسیله چتر و یا ارابه فرود صورت می‌گیرد.بیشینه سرعت مهاجر4 به حدود 200 کیلومتر بر ساعت رسیده سقف پرواز آن 15 هزار پا (حدود چهار هزار و 500 متر) عنوان شده است که نسبت به مهاجر2 و 3 که تا 11 هزار پا توان صعود داشتند حدود 36 درصد بهبود را بیان می‌کند، بنابراین مهاجر4 محدوده وسیع‌تری را می‌تواند پوشش دهد.
طول این پهپاد 3.64 متر و دهانه بال 5.30 متر است که در قیاس با مهاجر2 حدود 70 سانتیمتر کشیده‌تر و 1.5 متر دهانه بال بیشتری دارد. جنس بدنه این پهپاد از مواد مرکب است که علاوه بر کاهش وزن پرنده موجب کاستن از سطح مقطع راداری آن نیز می‌شود.
ارابه فرود این پرنده فاقد چرخ بوده و در واقع چیزی بین اسکید و ارابه فرود معمولی است که ضمن داشتن برخی مزایای نمونه چرخ‌دار، از وزن کمتری برخوردار است.پهپاد مهاجر4 جهت عملیات مراقبت هوایی و شناسایی اهداف در فاصله 150 کیلومتری طراحی و ساخته شده است.
ویژگی ها
در این پهپاد ضمن استفاده از طرح مرسوم دُم دوگانه (Twin Boom) و نزدیک به طرح H شکل که در مهاجر2 و 3 نیز مشاهده شده، اقدام به تغییر مجدد طراحی بال و بدنه نیز شد که به افزایش کارایی عملیاتی آن منجر شده به طوری که مهاجر4 بیش از مهاجر3 مورد توجه قرار گرفته و هم در یگان‌های ارتش و هم در سپاه به طور کامل و به تعداد بالا عملیاتی شده است.
بدنه مهاجر4 در قیاس با نمونه‌های قبلی از حالت مدور به حالت مکعبی نزدیکتر شده است. همچنین به جای استفاده از طرح بال بالا در مهاجر2 و 3 در مهاجر4 از طرح بال پایین (نصب بال در پایین بدنه) استفاده شده است که دارای مزایایی نسبت به نمونه‌های قبلی از جمله سطح مقطع راداری کمتر، کاهش سطح هواپیما از روبرو، کمک «اثر سطحی» به بلند شدن پرنده در صورت برخاست از باند و همچنین کاهش نیروی مقاوم (درگ) القایی است.
در مهاجر4 از بالچه‌های نوک بال نیز که باعث کاهش درگ القایی می‌شود استفاده می‌شود که کاهش مصرف سوخت و افزایش برد پروازی را نتیجه می‌دهد.
شکل بال مهاجر4 نیز بهبود قابل توجهی پیدا کرده، ضمن اینکه مساحت بال نیز افزایش یافته است.
از این رو بیشینه وزن مهاجر4 به 175 کیلوگرم می‌رسد که در مقایسه با 85 کیلوگرم برای مهاجر2 به حدود 2 برابر افزایش یافته است. با توجه به بُرد پروازی این هواپیما که کاملاً از دید اپراتور خارج می‌شود امکان هدایت آن به وسیله آن از ایستگاه کنترل زمینی به دو صورت نیمه خودکار و یا تمام خودکار وجود دارد.
این پهپاد توانایی فیلمبرداری و عکسبردای هوایی، ارسال تصاویر ویدئویی به صورت زنده (و امکان ضبط تصاویر در ایستگاه کنترل زمینی)، توانایی برنامه‌ریزی رفت و برگشت و اجرای مأموریت به صورت رایانه‌ای و خلبان خودکار و ارسال دائم اطلاعات پروازی را دارد.
از مهاجر4 می‌توان در عملیات مراقبت هوایی و شناسایی در قالب عکسبرداری و فیلمبرداری هوایی از عمق مواضع دشمن، جنگ الکترونیکی، رله ارتباطی، دیده‌بانی، هدف‌یابی و گرا دادن به واحدهای توپخانه، کنترل ترافیک، کنترل نوار مرزی به منظور مبارزه با قاچاق، مطالعات هواشناسی، عکسبرداری جهت تهیه نقشه‌های جغرافیایی و یا دیگر مأموریت‌های مورد نیاز استفاده کرد.
محموله مراقبت و شناسایی مهاجر4 شامل دوربین جلونگر (FLTV)، دوربین پایین‌نگر (DLTV)، پلتفرم دو درجه آزادی و دوربین عکسبرداری است.
مهاجر4 و ماموریت جدید
پهپاد مهاجر4 که در بازدید «سیدابراهیم رئیسی» رئیس جمهوری اسلامی ایران در 23 دی 1400 از پایگاه نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (ندسا) در بندر عباس مشاهده شده و در خدمت آن قرار دارد، در بخش زیر دماغه و با حذف سیستم اپتیکی دارای پوشش مخروط شکل بوده و در زیر بال نیز یک حامل با پوشش نیمه کره‌ای دیده می‌شود.
چند گزینه را برای آنچه زیر این پوشش‌ها قرار دارد می‌توان مطرح کرد؛ نوعی سیستم راداری برای جستجوی سطحی، سامانه اقدامات پشتیبانی الکترونیک ESM و سامانه جنگ الکترونیک ECM محتمل‌ترین گزینه‌ها به حساب می‌آیند.
در خصوص سیستم‌های جنگ الکترونیک باید گفت که برای ایجاد اخلال موثر، خصوصا با نگاهی به وضعیت منطقه خلیج فارس و نوع تهدیدات موجود در آن نیازمند یک پاد بزرگتر و در عین حال منبع تامین انرژی توانمندتر است و به همین دلیل احتمال، بحث جنگال ضعیف تر جلوه می‌کند.
گزینه دیگر، خصوصا برای سامانه نصب شده زیر دماغه، یک رادار جستجوگر دریایی است. بحث جستجو و کشف اهداف یکی از اولویت‌های مهم برای نیروی دریایی سپاه به حساب می‌آید.
راهبرد اصلی سپاه در حوزه خلیج فارس و تنگه هرمز راهبرد دفاعی ضد دسترسی است. بخش مهمی از این راهبرد بر دوش موشک‌های ضد کشتی است و هدف گیری و درگیری شدن با شناورهای دشمن درابتدا نیازمند کشف این اهداف است.در فرایند کشف اهداف، سامانه‌های مختلفی از جمله رادار‌های زمین پایه و هواپایه وجود دارند. با استفاده از رادار محمول در این پهپاد و با توجه به قابلیت نگاه از بالا می‌توان مسافت بیشتری را پوشش داد.
برد و ارتفاع پروازی مهاجر4 بعلاوه سیستم راداری برای پوشش دادن مناطقی مثل خلیج فارس یا تنگه هرمز یک گزینه مناسب به حساب می‌آید.
اما درباره آنچه در زیر بال این پهپاد دیده می‌شود، یک گزینه محتمل دیگر، نوعی سامانه پشتیبانی الکترونیک ESM است. درباره سامانه ESM باید این توضیح را داد که به زبان ساده، کار این سامانه این است که با جستجو در فضای نبرد، هرگونه سیگنال مخابراتی، امواج ماهواره‌ای یا راداری دشمن را شناسایی کرده و اقداماتی مثل کشف و رهگیری، ضبط و آنالیز و کشف منبع تشعشع را انجام دهد و در صورتی که این امواج به عنوان متخاصم شناسایی شده و قرار به نابودی آن‌ها باشد، اطلاعات مورد نظر به سرعت در اختیار سامانه‌های سلاح قرار گرفته و به سمت منبع امواج، اجرای آتش می‌شود.
این توانایی در حقیقت شبیه به نوعی رادار غیر فعال توانایی جستجو و کشف هدف را برای واحدهای نیروی دریایی سپاه ایجاد خواهد کرد. به نظر می‌رسد با انجام ارتقاء‌های مذکور، پهپاد مهاجر4 همچنان تا سال‌های آینده هم چنان به خدمت در نیرو‌های مسلح کشور ادامه دهد.
نویسنده: سیدرضا میرطاهر
117
