هفدهمین نشست کمیته بین‌الدولی پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس در شهر رباط مراکش از 6 تا 12 آذرماه 1401 در حال برگزاری است.
به گزارش خبرگزاری ایران پرس، در سومین روز از هفدهمین نشست کمیته بین‌الدولی پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس هنر ساختن و نواختن عود به‌عنوان هجدهمین عنصر میراث‌فرهنگی ناملموس مشترک ایران با سوریه به ثبت جهانی رسید.
نگاهی به ساز عود
عود یک ساز زهی زخمه‌ای با قدمت دیرین در ایران و خاورمیانه و یکی از مهم‌ترین سازهای بم مضرابی ایرانی است که هم در گروه‌نوازی‌های موسیقی کلاسیک ایرانی و هم در تک‌نوازی بسیار کارآمد است.
این ساز مانند بسیاری از دیگر سازهای زخمه‌ای، روی پای نوازنده قرار می‌گیرد و نوازنده با یک دست به انگشت‌گذاری روی وترها و با دست دیگر با مضراب به ساز نواختن می‌پردازد. بیشتر انواع این ساز دارای ده زه است که به‌صورت جفت بسته می‌شوند.
حضور ساز عود از روزگاران باستان تا دوران معاصر در نقش‌برجسته‌ها، دیوان شاعران و نگاره‌ها برای یادآوری همگرایی و وفاق میان اقوام و ملیت‌هایی است که بیش از دو هزار سال در کنار یکدیگر می‌زیستند.
کاسه صدای این ساز، گلابی‌شکل، نسبتاً بزرگ و دسته آن معمولاً کوتاه است (در مناطق مختلف با ابعادی متفاوت) به‌طوری‌که وترها بیشتر روی کاسه طنینی امتداد دارند.
توانایی‌های ساز عود شامل حجم صوتی قابل توجه به‌ویژه در محدوده صدای بم، اجرای نت‌های همزمان، استفاده از امکان رنگ‌آمیزی صوتی گوناگون و اجرای تکنیک‌های مختلف است. همچنین در ایران، قابلیت اجرای ردیف موسیقی دستگاهی را نیز دارد.
این ساز بخصوص در مناطق جنوب ایران در طیف گسترده ای از رویدادها و آیین‌ها از جمله عروسی‌ها، رویدادهای فرهنگی، جشن‌ها، جشنواره‌ها، گردهمایی‌های خانوادگی و ... مورد استفاده قرار می‌گیرد و در استان‌های خوزستان، بوشهر و هرمزگان یکی از عناصر هویتی محسوب می‌شود که در ایجاد همدلی بین بختیاری‌ها و عرب‌های ایرانی نقش مهمی ایفا می‌کند.
این عنصر توسط همه جوامع با هر پیشینه و طبقه اجتماعی صرف نظر از سن، جنسیت، اعتقاد مذهبی یا منشا قومی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از ایران شش پرونده برای ثبت جهانی در هفدهمین نشست کمیته بین‌الدولی پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس بررسی می‌َشود که شامل پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی (مشترک با افغانستان، آذربایجان، ترکیه، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان)، هنر سوزن‌دوزی ترکمن (ترکمن‌دوزی) (مشترک با ترکمنستان)، هنر ساختن و نواختن عود (مشترک با سوریه)، یلدا/چله (مشترک با افغانستان)، هنر ساختن و نواختن رباب (مشترک با تاجیکستان و ازبکستان) و مراسم مهرگان (مشترک با تاجیکستان) است.
آثار ثبت شده از ایران در فهرست میراث ناملموس یونسکو
آیین باستانی و کهن نوروز و ردیف‌های موسیقی سنتی ایران در سال 2009 (1388)، آئین پهلوانی و زورخانه‌ای، هنر نمایشی آئینی تعزیه، مهارت فرش‌بافی کاشان، مهارت فرش‌بافی فارس و موسیقی بخشی‌های خراسان شمالی در سال 2010 (1389)، دانش سنتی لنج‌سازی و دریانوردی در خلیج فارس و نقالی، قصه‌گویی اجرایی ایرانی در سال 2011 (1390)، آئین قالی‌شویان مشهد اردهال در سال 2012 (1391)، فرهنگ پخت نان لواش و آئین نوروز (با تکمیل پرونده) برای دومین بار در سال 2016 (1395)، هنر ساختن و نواختن کمانچه، چوگان، بازی سوار بر اسب همراه با روایت‌گری و موسیقی در سال 2017 (1396) و ساختن و نواختن دو تار ایرانی در سال 2019 (1398) و هنر نگارگری (مینیاتور) و آیین زیارت کلیسای تادئوس مقدس 2020 (1399) شانزده اثری هستند که تاکنون در فهرست میراث ناملموس یونسکو به ثبت رسیده‌اند.
اکنون با ثبت برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی ایران 2021 (1400)، ایران در این فهرست جهانی دارای هفده اثر ثبت شده است.
میراث‌فرهنگی ناملموس یونسکو چیست؟
میراث‌فرهنگی ناملموس به تولیدات و فرایندهای فرهنگی مانند: آیین‌ها، هنرها، ترانه‌ها، آواها و نواها، موسیقی‌ها، رویدادها، مهارت‌ها و توانمندی‌هایی گفته می‌شود که در میان مردم و یا یک قوم در یک منطقه خاص جغرافیایی مرسوم بوده و با گذشت زمان، نسل‌به‌نسل و سینه‌به‌سینه به عنوان گنجینه‌ای ارزشمند به دوران معاصر یک ملت به ارث می‌رسد و همچنان به عنوان یک عنصر و ارزش فرهنگی توسط مردم ترویج، حفاظت و پاسداری می‌شود.
میراث فرهنگی ملموس یونکسو چیست؟
آثار و بناهای تاریخی و باستانی، تولیدات هنرهای سنتی، چشم‌اندازهای طبیعی، بخشی از دارایی‌های فرهنگی، در گروه آثار و محصولات فرهنگی ملموس قرار دارند، که یا در قالب یک محوطه باستانی ثبت و حفاظت می شوند، یا برای نگهداری به عنوان اموال فرهنگی در موزه ها قرار دارند.
اما آثار فرهنگی ناملموس شکل‌هایی از فرهنگ به‌شمار می‌روند که اگر چه قابلیت ثبت و ضبط دارند، اما قابلیت ذخیره در یک محل فیزیکی مانند موزه را ندارند و به واسطه ویژگی‌های ذاتی و خاص خود، قابل انتقال، تکرار و تجربه‌کردن هستند.
117
