پرنده هدایت‌پذیر از دور (پَهپاد) که به آن هواپیمای بدون سرنشین نیز می‌گویند؛ امروزه به طور گسترده در عرصه های مختلف به کار گرفته می‌شوند. پهپادهای نظامی نیز انواع مختلفی دارند که می توان از پهپادهای تهاجمی با امکان حمله به اهداف زمینی یا هوایی، پهپادهای تجسسی و جاسوسی و پهپادهای پشتیبانی و لجستیکی یاد کرد. در رده پهپادهای تهاجمی می توان به پهپادهای ویژه پدافند هوایی اشاره کرد که ماموریت انهدام هواگردهای دشمن را برعهده دارند. به طور کلی دفاع هوایی در برابر تهاجم‌های هواپایه را می‌توان مهم‌ترین عامل برتری در صحنه رزم برشمرد چراکه نیروهای رزمی اعم از زمینی و دریایی و ... زیر چتر دفاع هوایی قادر به اقدامات عملیاتی هستند و به همین دلیل است که طراحان عملیات نظامی، وجود برتری هوایی ولو نسبی را یک ضرورت می‌دانند.
طی سالهای گذشته در ایران، دو حوزه پدافند هوایی و توسعه ناوگان پهپادی به طور ویژه‌ای مورد توجه قرار گرفته‌اند که این امر منجر به طراحی و ساخت طیف متنوع و وسیعی از سامانه‌های پدافند هوایی و همچنین پهپادها در پیکربندی‌های متنوع شده است. یکی از حوزه‌های مشترکی که میان پدافند هوایی و پهپاد تعریف شده، استفاده از پهپادهای رهگیر به منظور اجرای عملیات رهگیری هوایی است که در گونه‌های انتحاری و مسلح به موشک‌های هوا به هوا تاکنون چند نمونه در ایران ساخته شده است. پهپاد سریر (اچ 110) اولین تجربه نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در زمینه ساخت پهپاد پدافند هوایی مجهز به موشک های هوا به هوا است.
رونمایی
پهپاد سریر (اچ 110) یکی از انواع پهپادهای ساخت قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء ارتش جمهوری اسلامی ایران است که در رژه روز ارتش در تاریخ ۲۹ فروردین 1392رونمایی شد و از آن می‌توان به عنوان نخستین پهپاد پدافند هوایی ارتش یاد کرد. امیر فرزاد اسماعیلی فرمانده وقت قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا درباره پهپاد سریر گفته بود که این پهپاد رادارگریز بوده و کشف نمی‌شود و دارای برد بالا و طول عمر زیاد است. اسماعیلی تاکید کرده بود: پهپاد سریر قابلیت حمل و نصب دوربین و موشک هوا به هوا دارد و تاکنون ده‌ها فروند از آن تولید و بکارگیری شده است. این پهپاد قابلیت پرواز از هر طرف از دماغه اش را دارد یعنی زمانی که این هواپیما برای مثال به سمت غرب پرواز می کند، می تواند با به کارگیری موتور دیگری که در مقابل آن است، تغییر جهت داده و به سمت شرق حرکت کند. اسماعیلی همچنین قابلیت سرعت گیری و پنهان کاری را از جمله ویژگی های پهپاد سریر دانست و افزود: این هواپیمای بدون سرنشین توانایی بالایی در کشف و استفاده علیه اهداف مورد نظر و نیز تصویربرداری از مواضع (دشمن را) دارد. او با بیان اینکه «سریر» هواپیمایی برای همه ماموریت هاست، گفت: سامانه موشکی آن نیز طراحی همین قرارگاه بوده و به دست متخصصان داخلی ساخته شده است. وی با بیان این که این پهپاد یکی از لایه های پنهانی پدافند هوایی را تشکیل می دهد به موشک های مورد استفاده در آن اشاره و خاطرنشان کرده بود: این موشک ها قابلیت درگیری با اهداف متعددی از جمله پهپادهای مهاجم را به پهپاد سریر می دهد.
ویژگی ها
طول بدنه پهپاد سریر حدود ۷ متر، دهانه بال ۹ متر و ارتفاع کمتر از ۲ متر بوده و می‌تواند با مداومت پروازی ۸ تا ۱۲ ساعت خود به سقف پروازی ۳۵۰۰ تا ۵۵۰۰ متر برسد. میزان محموله‌ای که این پهپاد توانایی حمل آن را دارد در حدود ۱۰۰ کیلوگرم تخمین زده می‌شود. پنهان بودن از دید رادار، برد بلند، طول عمر بالا، قابلیت حمل سلاح و دوربین، مداومت پروازی بالاتر نسبت به هواگردهای سرنشین دار از جمله ویژگی‌های این پهپاد است. این پرنده بدون سرنشین توانایی بالایی در کشف و استفاده علیه اهداف مورد نظر و نیز تصویربرداری از مواضع دشمن دارد.
سریر دارای دو موتور پیستونی و ملخی است که یک موتور در قسمت جلوی بدنه و موتور دیگر در انتهای بدنه قرار دارد و از این نظر اولین و در حال حاضر تنها پهپاد رزمی کشورمان است که از دو موتور پیستونی برخوردار است. در این پهپاد یک موتور ملخی پیستونی کشنده در جلو بدنه و یک موتور فشار دهنده در انتهای آن است. مزیت‌های اصلی استفاده از دو موتور شامل افزایش قابلیت اطمینان پرنده، افزایش سرعت قابل دستیابی، افزایش سقف پرواز و سرعت اوجگیری و افزایش میزان بار قابل حمل است. استفاده از دو موتور در این پهپاد احتمالا برای افزایش نیروی لیفت (برا) لازم برای حمل موشک‌های هوابه‌هوا است چراکه حمل دو موشک در زیر بالها برای پهپادی در این ابعاد می‌تواند نیروی مقاومت هوا (درگ) را افزایش دهد. قرارگیری دو موتور به صورت کشنده و فشار دهنده در پهپاد سریر منجر به افزایش بقاپذیری و قابلیت اطمینان آن به ویژه برای پروازهای طولانی و یا در مسیرهای پرخطر و نیز کاهش نیروی مقاوم هوا و وزن پهپاد در مقایسه با حالت نصب دو موتور در اطراف بال و بدنه می شود. هر چند که به طور معمول میزان مصرف کلی سوخت با استفاده از دو موتور در مقایسه با یک موتور با سطح مشابه فناوری بیشتر است.
سایر بخش‌های بدنه این پهپاد شامل بال‌های ذوزنقه‌ای و دم دوتایی H شکل است که سطوح کنترلی دم نیز به صورت ۲ سکان عمودی جدا از هم و یک سکان افقی است. بدین ترتیب این پهپاد دارای بال ذوزنقه‌ای بدون زاویه پسگرایی در لبه حمله و اندکی زاویه پیشگرایی در لبه فرار، محل نصب بال در بالای بدنه، سطوح کنترلی جداگانه روی بال، دم H شکل یا همان دم دوگانه جدا از هم (twin boom)، سطح دم عمودی دارای زاویه به داخل، سطوح کنترلی مشابه روی دم عمودی و افقی و یک جایگاه حمل جنگ افزار زیر هر بال است.
موشک میثاق محمول سریر
پهپاد سریر برای مقابله با اهداف هوایی، دو جایگاه حمل سلاح در زیر بالها برای حمل موشک‌های هوا به هوا دارد. موشک استفاده شده در این پهپاد برای مقابله با اهداف هوایی، در حقیقت همان موشک دوش پرتاب میثاق-۱ است که از سیستم جستجوگر حرارتی برخوردار است.هنگامی که این پهپاد در رژه روز ارتش در ۲۹ فروردین 1392 شد، سلاحی که زیر بال‌های آن به چشم می‌خورد موشک دوش پرتاب میثاق - ۱ بود. این موشک با طول 1.65 متر در حالت شلیک از روی زمین می‌تواند به برداز 500 متر تا ۵ کیلومتر، سقف پرواز ۴ کیلومتر و سرعت دو برابر سرعت صوت (در حدود ۶۰۰ متر بر ثانیه در ارتفاع متوسط) دست یابد که با نصب و شلیک از یک پهپاد این قابلیت‌های عملکردی افزایش خواهند یافت.با توجه به برد و سقف ارتفاع این موشک در نسخه دوش پرتاب اگر این برد را برای نسخه هواپایه آن نیز در نظر بگیریم، قابلیت رزمی خوبی برای مقابله با اهداف هوایی برای پهپاد سریر فراهم می‌کند.
نویسنده: سید رضا میرطاهر
/ 114
