سعد حریری در نشستی مطبوعاتی که روز گذشته 24 ژانویه در بیروت برگزار شد، اعلام کرد: تصمیم گرفتم خود را برای انتخابات پیش رو نامزد نکنم و هیچ نامزدی نیز به نام جریان المستقبل وارد عرصه انتخابات نخواهد شد. رسانه‌های لبنانی خبر دادند، سعد حریری نخست وزیر اسبق لبنان بعد از اعلام تعلیق فعالیت سیاسی خود، بیروت را به مقصد ابوظبی، پایتخت امارات متحده عربی ترک کرد.
درباره دلایل اقدام سعد حریری می‌توان موارد متعددی از جمله کارنامه سیاسی وی را مطرح کرد، اما در شرایط کنونی چهار دلیل اهمیت بیشتری دارد.
حریری؛ شخصیتی وابسته به عربستان
اول؛ حریری به لحاظ شخصیتی همواره وابسته به خارج از لبنان و به خصوص به عربستان سعودی بود. در 5 سال اخیر روابط حریری و عربستان سعودی، دوستانه نبود. محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، نوامبر 2017 با فراخواندن حریری به ریاض، وی را تحت بازداشت خانگی قرار داد و مجبور کرد از سمت خود در پست نخست وزیری لبنان استعفا دهد. این رفتار نقطه آغاز اختلاف‌ها در روابط عربستان و سعد حریری بود چرا که حریری پس از بازگشت به بیروت، استعفای خود را پس گرفت و تلویحاً اعلام کرد تحت فشار ولیعهد سعودی استعفا داد.
از سوی دیگر، عربستان انتظار داشت سعد حریری با همه توان خود برای تضعیف موقعیت حزب‌الله در ساختار قدرت لبنان تلاش کند. اگرچه حریری تلاش زیادی در این خصوص انجام داد، اما موقعیت اجتماعی و سیاسی حزب‌الله سبب شد وی نتواند اهداف سعودی ضد حزب‌الله را محقق کند. بر همین اساس نیز نارضایتی ریاض از سعد حریری افزایش یافته و حتی در برهه‌ای نیز عنوان شد عربستان درصدد است برادر سعد را جایگزین وی در راس جریان المستقبل کند.
بنابراین، یک دلیل کناره‌گیری موقت حریری از صحنه سیاسی لبنان این است که وی در شرایط کنونی از حمایت عربستان سعودی برخوردار نیست و بدون حمایت خارجی نیز نمی‌تواند در مناسبات قدرت لبنان جای مناسبی برای خود تعریف کند. به همین دلیل نیز حریری پس از تعلیق فعالیت سیاسی خود، اقامت در ابوظبی را برگزید و راهی عربستان نشد.
حریری و نفوذ از دست رفته در لبنان
دوم؛ سعد حریری به واسطه رفتاری که عربستان با وی در نوامبر 2017 داشت و به دلیل استعفا در دسامبر 2019 و همچنین ناتوانی در تشکیل کابینه در سال گذشته میلادی، نفوذ خود را در صحنه سیاسی لبنان و در ساختار جریان المستقبل از دست داده است. همچنین گزارش‌ها حاکی از این است که المستقبل یکپارچگی سیاسی خود را از دست داده و دچار شکاف سیاسی درونی شده است.
علاوه بر این، موقعیت حریری در میان هم‌پیمانان المستقبل و به طور کلی جریان‌های سیاسی اهل سنت به علل مختلف از جمله انحصارگرایی سیاسی وی متزلزل شد. برخی از حامیان حریری، حزب نیروهای لبنانی و «سمیر جعجع» رئیس آن را به توطئه چینی علیه حریری متهم کرده و گفتند که این حزب بزرگترین خنجر را از پشت به حریری زد. این دیدگاه نشان می‌دهد که در اردوگاه 14 مارس درباره حریری نگاه و موضع یکسانی دیده نمی‌شود.
ناتوانی مالی حریری برای انتخابات
سوم؛ دیدگاه دیگری که درباره استعفای حریری وجود دارد، این است که وی توانایی مالی برای شرکت در انتخابات آینده پارلمانی لبنان را نداشت. عربستان سعودی و شیخ‌نشین‌های خلیج فارس از مهم‌ترین حامیان مالی حریری بودند که با توجه به نارضایتی از عملکرد وی، حاضر به شرط بندی روی این مهره تقریباً سوخته نیستند.
حریری و ناتوانی در کاستن از مشکلات اقتصادی لبنان
چهارم؛ حریری به مشکلات امروزی لبنان به خصوص در حوزه اقتصاد آگاهی کاملی دارد. نخست وزیر اسبق لبنان از یک سو می‌دانست امکان رسیدن به پست نخست وزیری را دست کم در حال حاضر ندارد و از سوی دیگر حتی چانه‌زنی پسا انتخاباتی برای رسیدن به این پست هم به صلاح وی نیست چرا که قابلیت لازم را برای کاستن از مشکلات اقتصادی کنونی لبنان در خود نمی‌دید.
با توجه به این دلایل، سعد حریری ترجیح داد فعالیت سیاسی خود در لبنان را تعلیق کند تا شاید در موقعیت دیگر و با وضعیت بهتری بتواند به کشور بازگشته و مجدداً در ساختار قدرت این کشور قرار گیرد. به همین دلیل، حریری خروج کامل از صحنه سیاسی لبنان را اعلام نکرد بلکه صرفاً فعالیت‌های سیاسی خود را تعلیق کرده است.
نویسنده: سید رضی عمادی
