پس از کودتای 15 ژوئیه گذشته در ترکیه، درخواست بازگرداندن فتح الله گولن از آمریکا به ترکیه وتعطیلی همه نهادهای آموزشی و تبلیغاتی وابسته به گولن درکشورهای مختلف جهان، از جمله رویکردهای دولت آنکارا درعرصه دیپلماسی است.
جمهوری های آسیای مرکزی و در راس آنها قرقیزستان، پیشگام پذیرش این خواست ترکیه بودند. پس از آن نیز یکی پس از دیگری جمهورهای منطقه و حتی پاکستان در منطقه جنوب آسیا به درخواست دولت آنکارا مبنی بر منع فعالیتهای جنبش کولن و مدارس وابسته آن پاسخ مثبت دادند.
تعطیلی این مدارس به دلیل تحمیل بار مالی ناشی از حذف آموزشگاههای گولن بر اقتصاد کشورهای میزبان، انتقاد برخی محافل این کشورها را برانگیخت. علاوه بر این، پذیرش این خواست ترکیه به معنای نقض استقلال کشورهای میزبان مدارس گولن ارزیابی شد.
اکنون که کمتر از شش ماه از تعطیلی فعالیت مدارس گولن در قرقیزستان وبرخی دیگر ازکشورهای منطقه می گذرد، زمزمه احیای این مدارس درمحافل مختلف این کشورها از جمله قرقیزستان شنیده می شود.
درحالی که آموزش در مدارس گولن بر اساس تعریف خاص شخص گولن از دین و درچارچوب آموزشگاهی است. در اینکه گولن در پوشش احیای به اصطلاح آموزش دینی بر اساس اصول نوین آموزشگاهی ، درپی نفوذ در کشورهای هدف است، تردیدی وجود ندارد.
گولن به عنوان فارغ التحصیل مدارس امام خطیب و دانشکده الهیات ترکیه، به بهانه ایجاد همبستگی بین ملّت ها اما با هدف اشاعه و تبلیغ مذهب حنفی، بنیادهای اقتصادی، آموزشی و فرهنگی مختلفی را در داخل و خارج ترکیه تأسیس کرده است.
گولن معتقد است معلّمانی که از ترکیه برای تعلیم به کشورهای مختلف می روند، می توانند مانند دیپلمات عمل کنند، پلی میان ترکیه و کشور محل مأموریت خود باشند و زمینه را برای همکاری فرهنگی و اقتصادی نیز فراهم آورند.
به عبارت دیگر معلمان اعزامی موسسات گولن به کشورهای هدف همچون میسیونرهای مذهبی اروپایی در قرون گذشته، فعالیت مذهبی وآموزشی را در دستور کار خود قراردادند.
هدف این است که کادرهای رهبری آینده را در این کشورها تربیت کنند و بستر نفوذ مذهبی، سیاسی و اقتصادی ترکیه را در این کشورها فراهم آورند. در بعد داخلی نیز فرزندان مقام های ارشد ترکیه و کشورهای منطقه و به ویژه فرزندان سفرا و نمایندگان کشورهای خارجی مقیم منطقه نیز دراین مدارس به تحصیل مشغول هستند.
شمار بالای افرادی که از فردای کودتای ژوئیه گذشته در ترکیه، هدف پاکسازی رجب طیب اردوغان قرارگرفتند، میزان نفوذ و کادر سازی مدارس و نهادهای آموزشی گولن را درجامعه ترکیه نشان می دهد. این وضعیت درکشورهای هدف سرمایه گذاری به اصطلاح علمی و آموزشی گولن نیزبه چشم می خورد.
با وجود این، ضعف اقتصادی کشورهایی نظیر قرقیزستان در بخش آموزشی، سبب احتمال تجدید نظر مقامات این کشور در احیای فعالیت مدارس گولن در این کشور شده است.
این رویکرد می تواند به تجدید نظر ترکیه در مناسبات آنکارا و بیشکک منجر شود. اتخاذ چنین سیاستی حتی می تواند به همان سرعتی که به درخواست ترکیه، مدارس گولن در قرقیزستان تعظیل شد، به آغازی برای شکل گیری دومینوی احیای فعالیت جنبش گولن در آسیای مرکزی منتهی شود.118/111
