بادگیرهای فراموش شده یزد

یزد دومین شهر تاریخی جهان

یزد اولین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی جهان بعد از شهر ونیز ایتالیاست. همین دو ویژگی کافی است تا ایرانیان بدانند کشوری به وسعت تاریخ جهان دارند و شهری کویری که می توانند خشت به خشت، ریگ به ریگ و لحظه به لحظه تاریخ آن را به رخ جهانیان بکشند.

دومین شهر تاریخی جهان “برترین” جاذبه های گردشگری، تاریخی و میراث فرهنگی زیادی دارد که هر کدام از آن ها می تواند به تنهایی جاذبه ای منحصر به فرد برای بازدید گردشگران و دوستداران میراث فرهنگی و تاریخ ایران و جهان باشد. این شهر به شهر بادگیرها معروف است. به دارالعباده، شهر دوچرخه‌ها، شهر شیرینی، شهر قنات و قنوت و قناعت و شهر آتش و آفتاب.

تاریخ نویسان معتقدند که قدمت یزد به پیش از اسلام می رسد. عده ای هم می گویند که شاید شهر تاریخی یزد را باید در نقطه دیگری غیر از مکان کنونی آن جستجو کرد. اما با این حال قدمت بسیاری از آثار تاریخی کشف شده در شهر یزد به قرن پنجم هجری باز می گردد. در عین حال کشف بناهای دیگری متعلق به قرن های دوم و سوم هجری، تردیدها را در تخمین قدمت شهر یزد بیشتر می کند. در هر صورت تاریخ سکونت انسان در این خطه از هزاره سوم پیش از میلاد فراتر رفته است، به طوری که در عهد پیشدادیان طایفه های در حال کوچ از بلخ به پارس، این سرزمین را یزدان نامیدند و از آن زمان به بعد یزد محل عبادت شد. یزد را از آن جهت امن ترین شهر می دانند که جنگ و بلایای طبیعی تاکنون نتوانسته به آن صدمه ای وارد کند. به همین دلیل است که تاریخ نویسان از آن به عنوان امن ترین شهر ایران یاد کرده اند. مارکوپولو جهانگرد ایتالیایی نیز درباره یزد می گوید که تجار جاده ابریشم این شهر را به لحاظ امنیت مالی و جانی آن دوست دارند.

گسترده ترین بافت تاریخی ایران

بافت تاریخی شهر یزد با مساحتی در حدود ۸۰۰ هکتار را می توان گسترده ترین و اصولی ترین بافت تاریخ ایران دانست که تجربه های متفاوتی در زمینه مداخله متولیان امر در شبکه معابر را در خود جای داده است. بافت تاریخی یزد به عنوان دومین بافت خشتی دنیا و دست نخورده ترین بافت تاریخی کشور به شماره ۱۵۰۰۰ در فهرست ملی ثبت شده است.

یزد را از دیرباز شهر بادگیرها نامیده اند زیرا بر فراز هر خانه ای در این شهر بادگیری بود که گرمای سوزان تابستانهای یزد را به نسیمی دل انگیز در اتاق موسوم به اتاق زیر بادگیر تبدیل می کرد اما این بادگیرها این روزها یکی یکی به باد می روند.

زندگی ماشینی در روزمرگی انسانها تا جایی پیش رفت که امروز حتی نمادهای شهرها نیز دستخوش این نوع از زندگی شده اند و بر فراز بام خانه های یزد دیگر اثری از

بادگیر نیست.

بادگیرها در واقع برج هایی هستند که برای تهویه بر بام خانه ها ساخته می شد و علاوه بر خانه ها در بالای آب انبارها و دهانه معدن ها نیز کاربرد داشت.

در خانه ها هوای خنک از بادگیر که نوع ابتدایی تهویه مطبوع به شمار می رود، به اتاق های طبقه هم کف یا زیرزمین ها فرستاده می شود.

اولین بادگیرها که نماد معماری ایرانی به شمار می روند در یزد و کرمان خودنمایی کردند و پس از آن شهرهایی که آب و هوای مشابه کرمان و یزد داشتند به تدریج از بادگیر برای تهویه هوا استفاده کردند و امروز زیباترین، بلندترین و قدیمی ترین بادگیرها در باغ دولت آباد یزد، بازار بزرگ کرمان، سیرجان و بندرعباس، لارستان، قشم و چابهار قابل مشاهده هستند.

شهر تاریخی یزد به شهر بادگیرها معروف است و به تحقیق، نسبت به سایر شهرهای مرکزی ایران دارای بیشترین تعداد بادگیر است.

در این شهر، مرتفع ‌ترین بادگیر جهان یعنی بادگیر باغ دولت آباد به ارتفاع ۳۳٫۸ متر وجود دارد که این بادگیر شهرتی جهانی دارد.

گرچه بادگیرها به دست استاد بناهای قدیمی ساخته شده اند اما تحقیقات یک گروه دانشگاهی در یزد نشان داده که ساخت بادگیرهای یزد کاملا مهندسی است و مساحت زیربنای خانه، مساحت حیاط، اندازه حوض درون حیاط، عمق قنات و زیر زمین خانه، پشت یا رو به آفتاب بودن ساختمان و موقعیت جغرافیایی ساختمان در اندازه، ارتفاع و پهنی بادگیر ساخته شده اهمیت داشته و هیچ بادگیری بدون توجه به این عوامل ساخته نمی شد.

این سازه های مهندسی و مفید که زمانی پناهگاه ظهرهای گرم تابستان و بهانه ای برای دور هم جمع شدن اهالی خانه های سنتی یزد بود، این روزها به دلایل مختلفی در حال تخریب هستند و حتی در بافت تاریخی یزد بادگیرها هر روز به تلی از خاک تبدیل می شوند.

بادگیرها قربانی معماری وارداتی می شوند

سازندگان بناهای امروزی بنا به درخواست مالکان به ساخت بناهای رومی روی آورده اند که البته این نوع از بناها نیز سالهاست که به گذر زمان سپرده شده و به اصطلاح عوام "دمده" شده اما معلوم نیست چرا اغلب صاحبان خانه های تاریخی یزد به ساخت این نوع از نماها اقبال نشان می دهند و یک به یک سر بادگیرها را می برند و قربانی معماری وارداتی می کنند.

بادگیر‌های یزد لوگوی کشور دبی ......تمدن غارت شده

چندین سال است که اعراب حوزه خلیج فارس و به خصوص کشور امارات عربی متحده، چشم طمع به آب و خاک سرزمین ایران دوخته اند این رفتار نابجا از تغییر نام خلیج فارس آغاز شد و سپس نوبت به جزایر سه گانه رسید. اما این زیاده خواهی به همین جا ختم نشد و این بار، اعراب، یکی از قدیمی ترین و بوَمی ترین دانش ایرانی را به یغما برده اند. . .