جنت یلن معتقد است: کشورهایی که هدف تحریم‌های آمریکا قرار می‌گیرند، انگیزه دارند تا به دنبال ابزار‌های پرداخت جایگزینِ دلار باشند.
وزیر خزانه داری آمریکا تصریح کرد: "درست است که سلاح ما در برابر کشورهای متخاصم، وضع تحریم علیه آن‌ها است، اما این تحریم‌ها، آن‌ها را وادار کرده در تکاپوی جایگزینی برای دلار باشند."
وی در عین حال مدعی شد: "اغلب کشورها راه جایگزین قابل توجهی برای دور زدن استفاده از دلار ندارند."
یک نماینده کنگره در این جلسه استماع از یلن پرسید: "آیا این واقعیت نیست که استفاده از دلار طی سال‌های اخیر در برابر ارزهای رقیب کمتر و تضعیف شده است؟"
وزیر خزانه‌داری آمریکا در پاسخ گفت: "ذخیره دیگر دارایی‌ها توسط کشورها افزایش پیدا کرده است اما این چیزی است که در یک دنیای رو به توسعه مورد انتظار است و کشورها تمایل دارند ذخایر ارزی خود را متنوع‌سازی کنند."
نماینده کنگره اظهارات یلن را قطع کرد و پرسید: "پس طبق چیزی که شما می‌گویید باید منتظر کاهش استفاده از دلار باشیم؟"
یلن در پاسخ گفت: "باید منتظر باشیم با گذشت زمان به تدریج سهم ارزهای دیگر در ذخایر ارزی کشورها افزایش پیدا کند. این یک تمایل طبیعی برای متنوع‌سازی دارایی‌های ارزی است."
وی البته تصریح کرد: دلار هنوز هم با فاصله زیاد «ارز ذخیره‌ای غالب» در دنیا است.
اعتراف مقام ارشد مالی و اقتصادی دولت بایدن بر تاثیر منفی تحریم های یکجانبه آمریکا بر موقعیت و جایگاه دلار و تضعیف آن یک بار دیگر انتقادات دیگر کشورها به ویژه کشورهای مورد تحریم واشنگتن در باره سوء استفاده آمریکا از دلار به مثابه ابزاری برای فشار بر دیگر کشورها را تایید نموده است.
به گفته تحلیلگران، سلطه دلار بر مبادلات مالی دنیا را یکی از مهم‌ترین دلایل هژمونی آمریکا بعد از فروپاشی شوروی بوده است. اما با پدیدار شدن نشانه‌هایی از فروپاشی نظم تک‌قطبی به محوریت آمریکا و حرکت جهان به سمت نظام چند قطبی، بسیاری از تحلیلگران دلارزدایی را مهم‌ترین عامل تسریع این روند می‌دانند.
دلیل کنار گذاشتن دلار از مبادلات اقتصادی برخی کشورها
در سال‌های اخیر با توجه به روند افزایشی تحریم های آمریکا به ویژه علیه ایران و سپس روسیه، بسیاری از کشورها ضرورت کنار گذاشتن دلار از مبادلات اقتصادی را مورد تایید قرار داده و گام‌هایی در راستای تحقق این امر برداشته اند.
برخی از کارشناسان هشدار داده‌اند که اتکای بیش از اندازه آمریکا به تحریم‌ها برای پیشبرد اهداف سیاست خارجی و امنیتی این کشور باعث تضعیف جایگاه دلار شده و در نتیجه تغییر سبد ذخایر ارزی جهان رویدادی دور از ذهن نیست و ممکن است در آینده‌ای نه چندان دور رخ دهد.
شاهد این مساله روند کاهشی مستمر سهم دلار در ذخایر ارزی کشورهای جهان است. طبق آمارهای صندوق بین‌المللی پول، از ابتدای سال 2000 میلادی تا پایان سال 2020، سهم دلار از ذخایر ارزی کشورهای مختلف با کاهش تقریبا 13 درصدی روبه‌رو شده است.کاهش مورد اشاره، در دوران کرونا و همچنین دوره تورم داخلی آمریکا ادامه پیدا کرد تا برای اولین‌بار در قرن جدید سهم دلار از ذخایر کشورها به کمتر از 60 درصد برسد.
در واقع یکی از مظاهر آشکار ضعف آمریکا، تضعیف روز افزون دلار به عنوان ارز اصلی جهانی است. با وجود اینکه هنوز هم دلار بزرگترین ارز ذخیره جهان محسوب می شود، اما استفاده آمریکا از آن به عنوان یک سلاح مالی، باعث تسریع حرکت بسیاری از کشورها برای تنوع بخشیدن به سرمایه گذاری ها در ارزهای جایگزین شده است.
اکنون برخی کشورها با توجه به استفاده ابزاری واشنگتن از دلار در راستای اعمال فشار بر دیگر کشورها و نیز تحریم های فزاینده ای که ایالات متحده علیه کشورهای رقیب و مخالف خود اعمال می کند به استفاده از ارزهای ملی برای تبادلات مالی و تجاری رو آورده اند.
در راس این کشورها چین، روسیه هستند و اکنون کشورهایی مانند هند، برزیل، مالزی، ترکیه، ونزوئلا و ایران نیز رویه مشابهی را در پیش گرفته اند. کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اورآسیا نیز توافق کرده اند که دلارآمریکا را از تمامی مبادلات مالی و تجاری خود کنار بگذارند.
به ویژه با تحریم‌های ایالات متحده علیه روسیه در یک سال گذشته یعنی پس از آغاز جنگ اوکراین، حرکت برخی کشورها برای کاهش اتکا به دلار شتاب گرفته است.
ضمن اینکه کشورهایی مانند چین، هند و ترکیه که مایل به مشارکت در تحریم روسیه نیستند، رویکرد استفاده از ارزهای ملی در معاملات با مسکو را در پیش گرفته اند.
نویسنده: سیدرضا میرطاهر
117
