دانش طراحی و ساخت جنگنده‌ها یکی از پیچیده‌ترین و مهم‌ترین فناوری‌های نظامی در جهان است. این دانش در زمره علوم پیشرفته قرار می‌گیرد که تنها در اختیار چندین کشور قرار دارد و ایران نیز در زمره کشورهای صاحب دانش طراحی و ساخت هواپیماها به خصوص جنگنده‌ها قرار دارد.
ایران با توجه به تولید جنگنده‌هایی همچون جنگنده بومی کوثر و جت آموزشی یاسین، در زمره معدود کشورهای دارنده فناوری پیشرفته هوایی قرار گرفته است.
یکی از ثمرات این تلاش ها «جنگنده صاعقه» است که به عنوان یک جنگنده بومی در دو نوع صاعقه 1 تک نفره و صاعقه 2 دونفره تولید شده است. هواپیمای صاعقه یک جنگنده بمب‌افکن پشتیبانی نزدیک است که هم قابلیت حمل تسلیحات مختلف برای اهداف زمینی و هم قابلیت شناسایی و رهگیری اهداف هوایی را دارد.
صاعقه و قبل از آن آذرخش نخستین جنگنده‌های ساخت ایران هستند که تمام فرآیندهای طراحی و ساخت نمونه های آن ها به طور کامل در کشورمان و در مجتمع «اوج» نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران (نهاجا) انجام شد.
نگاهی کلی به جنگنده صاعقه
اوایل سال 1383، نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران از ساخت یك فروند جنگنده جدید با نام «صاعقه» توسط متخصصان ایرانی در نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران خبر داد.
شکل ظاهری جنگنده صاعقه و برخورداری از سکان عمودی V شکل و تغییر ماهیت آیرودینامیکی آن، صاعقه را از جنگنده پیش از خود یعنی آذرخش متمایز ساخت و رونمایی از آن نیز بازتاب زیادی در رسانه‌های جهان داشت.
جنگنده بمب‌افكن صاعقه در شهریور 1385 با پرواز موفق در رزمایش «ضربت ذوالفقار» رسما به ناوگان هوایی ارتش پیوست و در رژه هفته دفاع مقدس سال 1386 از آن رونمایی شد.
اولین اسکادران تخصصی صاعقه در اسفند 1388 در پایگاه دوم شکاری شهید فکوری تبریز تشکیل شد. بیشتر اسکادران های جنگنده صاعقه 1 در این پایگاه مستقر هستند.
امیر سرتیپ دوم «حسین چیت فروش» سخنگوی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در دی 1393 از تولید انبوه جنگنده صاعقه خبر داد. به گفته وی اسكادران های صاعقه تشكیل شده اند و این هواپیما مدام در حال طی كردن سیر تكاملی خود است.
وی با تاكید بر اینکه جنگنده صاعقه نیاز نیروهای مسلح به جنگنده را تامین می كند، تصریح كرد: "اگر نیازهای نیروهای مسلح تغییر كند این هواپیما را ارتقا و تغییر می دهیم."
سرهنگ خلبان «هوشنگ منفرد زاده» فرمانده مجتمع اوج نیروی هوایی ارتش نیز در بهمن 1393 اعلام کرد که پروژه ساخت جنگنده صاعقه به صورت مشترک بین نهاجا و وزارت دفاع (صنایع هوا پیما سازی ایران «هسا») پیش می‌رود و در پایگاه‌های هوایی ماموریت خود را انجام می‌دهند.
ویژگی های جنگنده صاعقه
در هواپیمای جنگنده صاعقه از بدنه هواپیمای اف- 5 استفاده شده و طرح کلی صاعقه بسیار شبیه به اف- 5 است و تفاوت اصلی آن دو سکان عمودی اریب شبیه به سکان‌های جنگنده آمریکایی اف/ای 18، دم دوتایی و پس‌سوزهای جدید است.
استفاده از دو سکان عمودی V شکل برای کاهش سطح مقطع راداری و ایجاد توانایی لازم برای مانورپذیری بهتر جنگنده صورت گرفته‌است.
ویژگی مهم این جنگنده انجام پشتیبانی نزدیك هوایی است و توانایی حمل و شلیك انواع راكت، پرتاب انواع بمب و موشك با سیستم رادار پیشرفته قابلیت مناسبی به آن داده است.
صاعقه علاوه بر داشتن دو توپ تک لول 20 میلیمتری در دماغه، توانایی حمل انواع بمب‌های سقوط آزاد و راکت را داراست. این جنگنده برای درگیری‌های هوایی نیز تکامل پیداکرده و با نصب موشک «سایندوایندر» و یا موشک بومی «فاطر» در دو سر بال‌های خود این توانایی را پیدا می‌کند.
صاعقه می تواند موشک‌های هوا به سطح ماوریک، بمب های مارک 80، بمب های خوشه ای «سی بی یو» و سایر بمب‌های بومی را می‌تواند در پنج مقر خارجی حمل سلاح حمل و پرتاب کند.
علاوه بر مقرهای زیر بال، مقر مرکزی در زیر بدنه معمولا برای حمل مخزن سوخت خارجی مورد استفاده قرار گیرد. در هنگام رونمایی قدرت پیشرانه صاعقه توسط دو دستگاه موتور «جی 85» تامین می‌شد که سرعتی معادل 1.8 برابر سرعت صوت را برای آن فراهم می کند. اما با توجه به رونمایی از موتور ملی «اوج» به احتمال زیاد نسل‌های جدید صاعقه به این موتور بومی مجهز می شوند.
وزن خالی جنگنده صاعقه هشت هزار كیلوگرم، بیشترین وزن محموله قابل حمل توسط صاعقه چهار هزار و 400 كیلوگرم و و بیشترین وزن برخاست این هواپیما پانزده هزار كیلوگرم و شعاع عمل رزمی آن حدود 600 تا 800 كیلومتر است.
قابلیت مانور هوایی صاعقه و نیز شتاب لحظه‌ای و سریع از ویژگی‌های این جت جنگی محسوب می‌شود.رادار كنترل آتش جنگنده صاعقه از نوع Phazotron-NIIR N019 ساخت فازاترون است كه به نام Baaz نیز شناخته می‌شود و قادر است 10 هدف هوایی را در حالت «رهگیری به‌هنگام جستجو» TWS از فاصله حدود 80 كیلومتری مورد شناسایی قرار دهد و هم‌زمان به دو هدف شلیك كند.
رادار N019 قابلیت دیدپائین - شلیك پائین را نیز دارد و دارای دقت و قدرت تشخیص مناسبی برای تشخیص اهداف چندگانه است.
کانوپی خلبان جنگنده صاعقه نیز به صورت ضد گلوله طراحی شده که موجب می‌شود تا امنیت خلبان تا حد زیادی در برابر گلوله‌های سامانه های پدافندی دشمن محافظت شود.
طول صاعقه 14.4 متر، پهنای بین دوبال 8.13 متر و با نصب موشک 8.53 متر، ارتفاع آن 4.20 متر، مساحت بال 18.6 مترمربع، سقف پروازی 16.800 متر، نرخ اوج گیری 252 متر بر ثانیه است.
صاعقه 2
جنگنده صاعقه 2 نمونه جدیدتری از جنگنده صاعقه است که در 20 بهمن 1393 رونمایی شد. یکی از مزیت‌های این جنگنده استفاده از سامانه الکترواویونیک جدیدتر نسبت به صاعقه 1 است که این امکان را به صاعقه 2 می‌دهد تا در هنگام استفاده از تسلیحات خود هماهنگی بیشتری با سایر سامانه‌های این جنگنده داشته باشد.
با نگاه دقیق‌تر به تصاویر نسل‌های اول و دوم صاعقه می‌توان دریافت که کابین صاعقه در نسل اول خود به صورت تک نفره طراحی شده بود که این مورد در نسل دوم آن به کابین دو نفره تکامل پیداکرده است که نشان می‌دهد قرار است این جنگنده به صورت تهاجمی - آموزشی به کارگرفته شود.
جنگنده‌های دو کابین دو کاربرد دارند، بدین ترتیب صاعقه 2 در نقش آموزشی برای تعلیم خلبانان به منظور پرواز با هواپیمای صاعقه 1 بکار می رود.
نویسنده: سیدرضا میرطاهر
117
