این روز یادآور حرکتی خودجوش از جنس استکبارستیزی است که با اعتراض جمعی از دانشجویان دانشگاه تهران به سیاست‌های مداخله‌جویانه آمریکا در ایران شکل گرفت. اعترضی که از سوی نیروهای سرکوبگر رژیم پهلوی با گلوله پاسخ داده شود تا به‌‌رعم رژیم فریاد اعترضات قشرهای مختلف ایران علیه آمریکا برای همیشه خاموش شود.
آنچه اما در 16 آذر رخ داد به جریان استکبار ستیزی ملت ایران شتاب بخشید و این سرکوب خونین خشم ونفرت ملت ایران از آمریکا را مضاعف ساخت. واقعه 16 آذر را از این دیدگاه می‌بایست حرکتی ضد استکباری ضد نظام سلطه و به‌عنوان نمادی از مخالفت با اقدامات مداخله‌جویانه آمریکا در ایران دانست.
در واقعه 16 آذر 1332 سه تن از دانشجویان دانشگاه تهران به ضرب گلوله نیروهای گارد رژیم سرکوبگر شاه در خون خود غلطیدند. این واقعه تقریباً چهارماه بعد از کودتای آمریکایی- انگلیسی علیه دولت قانونی وقت ایران اتفاق افتاد.
ماهیت این اعتراض شناخت واقعی از عمق سیاست‌های خصمانه آمریکا در قبال ملت ایران بود، که در حرکتی اعتراضی ازسوی جمعی ازدانشجویان به سفر نیکسون، معاون رییس جمهور وقت آمریکا به تهران آشکار شد.
این حرکت با ادامه جریان استکبار ستیزی ملت ایران به نمادی از فریاد تاریخی ملت ایران علیه سیاست‌های خصمانه آمریکا تبدیل شد و روز دانشجو نام گرفت.
خصومت‌ورزی آمریکا؛ نگاهی به گذشته
مداخلات آمریکا درایران با کودتاى 28 مرداد 1332 وارد جریانی علنی شد. این رویداد در تحولات سیاسی ایران و سلسله وقایع مرتبط با آن نقشی مستقیم داشت.
آیزنهاور، رئیس جمهور وقت آمریکا پس از کودتای آمریکایی- انگیسی 28 مرداد علیه دولت قانونی ایران، طی سخنانی درکنگره آمریکا ازسفرمعاون خود، ریچارد نیکسون به ایران خبرداد وگفت: نیکسون به ایران می‌رود تا نتایج پیروزی سیاسی امیدبخشی را که در ایران، نصیب طرفداران تثبیت اوضاع ونیروهای آزادیخواه شده است، از نزدیک بررسی کند.
این اظهارات نشان داد که تحولات سیاسی ایران پس ازکودتای 28مرداد می‌بایست درجهتی تنظیم شود که زمینه افزایش نفوذ آمریکا را درعرصه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و نظامی ایران فراهم سازد. همین مسئله سبب خشم مردم و به‌ویژه دانشجویان ایران شد.
در حالی که آمریکا خود را طلایه‌دار دموکراسی و حقوق بشر می‌داند، سابقه حمایت از مجموعه‌ای از دیکتاتورها و رژیم‌های فاسد در منطقه را دارد؛ از شاه درایران گرفته تا بن علی در تونس، حسنی مبارک در مصر و حکومت‌های ستمگر عربی. این رویکرد، ماهیت ریاکارانه آمریکا را برای مردم ایران و کشورهای عربی روشن کرده است.
طی سال‌های پس از کودتای 28 مرداد مستشاران نظامی آمریکا باهدف حفظ منافع زیاده‌خواهانه و نامشروع آمریکا و اجرای سیاست‌های واشنگتن راهی تهران شدند.
شاه پس از کودتا طی نامه‌ای برای کاخ‌سفید برای آن چه «نجات ایران از هرج و مرج اقتصادى و مالى» مینامید از آمریکا تقاضاى کمک فورى کرده بود و آیزنهاور، رئیس جمهور وقت آمریکا نیز در پاسخ به این درخواست 45 میلیون دلار کمک بلاعوض به ایران داد.
درحالیکه که هدف نهایی آمریکا تسلط کامل و همه جانبه بر ایران بود که در عین حال با استبداد سیاسی درجامعه ایران همراه شد. درواقع روابط رژیم شاه با آمریکا بعد از این مقطع تاریخی توسعه یافت وزمینه نفوذ آمریکا درایران را فراهم کرد.
آمریکا و انگلیس کودتایی را هماهنگ کردند که به کنار رفتن "محمد مصدق" نخست وزیری که به صورت دموکراتیک انتخاب شده بود، انجامید و شاه را که دیکتاتوری مطلق بود به قدرت خود بازگرداند. این اقدام، نهال دموکراسی را برای ده‌ها سال در ایران، ریشه‌کن کرد.
16 آذر؛ تغییر محاسبات آمریکا
یک روز بعد از واقعه 16 آذر، دنیس رایت کاردارموقت بریتانیا برای از سرگیری روابط با ایران وارد تهران شد، خشم و نارضایتى افکار عمومى را برانگیخت. پس از این رویداد خونین، در 17 آذر همزمان با ورود نیکسون به تهران تمام دانشگاههاى پایتخت دراعتصاب کامل به سر مىبردند و وقتى که نیکسون براى دریافت دکتراى افتخارى حقوق در دانشکده حقوق و علوم سیاسى دانشگاه تهران حاضر شد یکى از مطبوعات در سر مقاله خود با عنوان «سه قطره خون» در قالب نامه سرگشادهاى خطاب به نیکسون، ضمن اشاره به سنت مهمان‌نوازى ایرانیان و رسم سر بریدن یک قربانى در پیش قدم مهمان، نوشته بود: «آقاى نیکسون! وجود شما آن قدر گرامى و عزیز بود که در قدوم شما سه نفر از بهترین جوانان این کشور یعنى دانشجویان دانشگاه را قربانى کردند.»
اکنون سال‌ها از آن واقعه می‌گذرد اما این روز هرگز ازصفحات بیش از نیم قرن تاریخ استکبارستیزی وایستادگی ملت ایران در برابر سیاست‌های خصمانه آمریکا پاک نخواهد شد و به‌عنوان یک شاخص محسوب می‌شود. این حرکت انقلابی روند مبارزات ایران علیه استکبار جهانی را شتاب بخشید. با اوج‌گیری مبارزات ملت ایران ضد رژیم شاه در ایران که به پیروزی انقلاب در سال 1357 منجر شد؛خون‌های به زمین ریخته شده در وقایعی همچون 16 آذر به بار نشست و فصل جدیدی در مبارزات انقلابی ملت ایران علیه استکبار آغاز شد.
این حرکت‌های انقلابی در جریان تسخیر لانه جاسوسی آمریکا پس از پیروزی انقلاب اسلامی استمرار یافت و نشان داد که ملت ایران از جمله قشرهای دانشجویی مقابل آمریکا ایستاده‌اند و اجازه نخواهند داد که آمریکا به دوران گذشته تسلط بر ملت ایران بازگردد.
نویسنده: جمشید امین‌زاده
بیشتر بخوانید:
اینفوگرافی 16 آذر/ بایدها و نبایدهای تشکلهای دانشجویی
اینفوگرافی: بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار دانشجویان
