فرهنگ و معارف- عرفات، بیابانی عاری از امتیازات کاذب دنیایی و جایی مناسب برای تفکر و تأمل است. فرصتی است تا به فلسفه آفرینش و به جایگاه خویش در عالم بیندیشیم و حقیقت خود را درک کنیم.
روز نهم ذیحجه، روز عرفه است. روزی که زائران، راهی سرزمین عرفات می شوند تا در فضا و مکانی دیگر، در جایی که بهترین مردان خدا توقف کرده، اشک ها ریخته و به درگاه خدا تضرع کرده اند، اظهار خشوع و بندگی نمایند.
آورده اند که جبرئیل علیه السلام هنگامی که مناسک را به ابراهیم می‌آموخت، چون به عرفه رسید به او گفت «عرفت» و او پاسخ داد: آری، لذا به این نام خوانده شد و نیز گفته اند سبب آن این است که مردم از این جایگاه به گناه خود اعتراف می‌کنند و بعضی آن را جهت تحمل صبر و رنجی میدانند که برای رسیدن به آن باید متحمل شد. چرا که یکی از معانی «عرف» صبر و شکیبایی و تحمل است.
صحرای عرفات در حدود 20 کیلومتری شهر مکه واقع شده است. در روز عرفه ، سیل عظیمی از جمعیت سفید پوش ، هماهنگ و یک شکل، به صحرای عرفات روان می شوند.
مهمانان خدا از ظهر تا غروب روز نهم ذیحجه در این وادی پهناور با قلبی سرشار از خشوع، خدا را می طلبند.
صحرای عرفات، در دامنه جبل الرحمه یعنی کوه رحمت قرار دارد. کوهی که توبه حضرت آدم در پای آن پذیرفته شد. اینک هر کس در وادی عرفات بر دامنه جبل الرحمه می رود، این احساس و امید در او موج می زند که خداوند گناهان او را نیز بیامرزد.
توقف در عرفات، از مناسک مهم حج است. در اجتماع هزاران انسان در این صحرای پهناور، حکمتها نهفته است. هزاران انسان با لباسی متحد و به دور از امتیازات اجتماعی و طبقاتی، به این بیابان خوانده شده اند و به آنها فرمان داده شده است که در این مکان توقف کنند و به تفکر بنشینند. در توصیف این جایگاه یکی از زائران در خاطرات خود نوشته است:
«عاشقتر از همیشه آمده ایم به عرفات، شوق عشق و بندگی؛ در صحرایی که مجنونترین مجنونها لیلای نفس را وارهانیده اند و در پی جنون خویش آوای بندگی سر داده اند. عرفه، عید بخشایش است، روز کشیدن خط بطلان بر هر آنچه سیاهی ست در درون انسان، در قلب انسان، روز بستن هر چه دریچه رو به ویرانیست؛ روز بازکردن پنجره هایی است که جز به نور باز نمیشوند.
این صحرا نقطه آغاز است برای روح و دلی که به جز خدا، هیچ معبودی را برنمی تابد و سر بر آستان بندگی هیچ ناخدایی نمی ساید و تنها خداوند را به پرستش لب می گشاید.»
گوینده:
زمزمه های دعا و نیایش در روز عرفه چنان اوج می گیرد که می گویند شیطان از تضرع و خشوع بندگان به درگاه خداوند، سخت اندوهناک می شود.
زائران در این روز، روح و جان خویش را در دریای بی انتهای لطف و رحمت الهی شستشو می دهند تا مانند انسانی که تازه متولد شده، پاک و بی آلایش باشند.
در روایات آمده است اگر کسی فرصت شبهای قدر و رمضان را برای دریافت بخشش از خدا از دست بدهد، شایسته است لحظات روز عرفه را برای طلب آمرزش غنیمت بشمارد. امروز دستهای زائرانی که به سوی آسمان بلند است، همه تمنایی مشترک دارند و آن رحمت و مغفرت الهی است.
صحرای عرفات در تاریخچه خود خاطراتی از مردان بزرگ الهی چون حضرت آدم (ع)، ابراهیم خلیل الله (ع) و پیامبر اعظم (ص) دارد که با حضورشان عرفه را نور افشانی کردند و خود نیز ار تلألو پرتوهای رحمت و عنایت الهی در این میعادگاه عارفان متبرک شدند.
دامنه کوه عرفات در صدر اسلام کلاس صحرایی پیامبر اسلام (ص) بود و بنا به گفته مفسرین آخرین سوره قرآن در صحرای عرفات بر پیغمبر (ص) نازل شد و پیغمبر این سوره را که از جامع ترین سوره های قرآن است ، به مردم و شاگردانش تعلیم فرمود. و طبق مشهور میان محدثان، پیامبر (ص) در چنین روزی سخنان تاریخی خود را در اجتماعی عظیم و با شکوه حجاج بیان داشت:
«... ای مردم سخنان مرا بشنوید! شاید دیگر شما را در این نقطه ملاقات نکنم. شما به زودی بسوی خدا باز می گردید. در آن جهان به اعمال نیک و بد شما رسیدگی میشود. من به شما توصیه می کنم هرکس امانتی نزد اوست باید به صاحبش برگرداند. هان ای مردم بدانید ربا در آئین اسلام اکیداً حرام است. از پیروی شیطان بپرهیزید.»
عرفات همچنین یادآور دعای عارفانه و زیبای امام حسین (ع) است که ایشان در روز عرفه خوانده اند. در این دعای نورانی، اسماء و صفات الهی و نعمتهای بی پایان او با مضامینی زیبا بیان شده است. آن حضرت روز عرفه و در صحرای عرفات با گروهی از اهل بیت و فرزندان و یاران با نهایت تواضع و خشوع از خیمه خود بیرون آمدند و در سمت چپ جبل الرّحمه ایستادند و در نیایشی عمیق و عارفانه، خداوند را به بزرگی و بلند مرتبگی ستودند و نعمتهای بی انتهای او را یاد آور شدند.
هر فراز این دعا، دریچه ای از نور و معرفت و عشق به خداوند را بر انسان می گشاید. عبارات این دعا نشان می دهد که امام حسین (ع) در هنگام خواندن این دعا، از خود و ظواهر عالم رها شده و با تمام وجود، حضور خداوند و احاطه او را بر همه ذرات هستی مشاهده می کند. امام حسین با این نیایش، زیباترین رابطه انسان با خداوند را در عباراتی عارفانه به تصویر می کشد. انسان با زمزمه این دعا، به ناتوانی خویش و بزرگی خالق اعتراف می کند، زبان به حمد و ستایش خداوند می گشاید و به قدرت زوال ناپذیر او پناه می برد .
دکتر بلخاری استاد دانشگاه و پژوهشگر می گوید: «نیایش وقتی با ادعیه خاصی همراه شود، مراتبی را طی می کند که موجب شکوفایی بیشتر درون می شود.» وی می افزاید :«هر بار نیایش و سلوک خاصی را تجربه کنیم ، به حقایق والاتری می رسیم. حضرت محمد (ص) در نیمه های شب در غار حرا به حقایقی بی واسطه رسید که کمتر کسی به آنها دست یافته است. همینگونه حضرت علی و بسیاری از اولیای بزرگ به مراتبی رسیدند که انسانهای عادی به آن نرسیدند. بنابراین - آنکس که می خواهد در پرتو دعا نور بگیرد و در محیط خود موثر باشد، نیاز به آن دارد که درهای معرفت و دعا را بگشاید. نیایش و راز و نیاز با معبود، زاویه دید شخصیتهای بزرگی چون موسی (ع)، عیسی (ع) یا محمد (ص ) را به انسان نشان می دهد و او را به آن سو هدایت می کند. ادعیه خاص، تجارب اولیای خداست باید از این تجارب و قالبها برای تعالی روح استفاده کرد. »
این روزها که بیشتر مردم جهان درگیر بیماری مرگبار کرونا هستند و مسلمانان جهان نیز بواسطه شیوع همین ویروس از قافله حج جامانده اند، چه بهتر که روی به درگاه خالق آوریم و مدد از او بخواهیم که او شنوای هر خواسته ای است و با یاد اوست که دل ها آرام می گیرد. محمد مهدوی در لحظات پایانی روزعرفه در حج چنین می نگارد: « آفتاب عرفه! لختی آرامتر. میخواهم ثانیه هایی بیش، با نجوا بمانم ، میخواهم بیشتر شعله ور شوم، در برکه ای از اشک، وضو بسازم و دو رکعت نمازِ حضور بخوانم. اندکی آرامتر، تا از بام پژمردگی درآیم و به سمت بیکرانه ی آسمان پر گشایم. نمی خواهم! با غروب تو، خورشید آرزوهایم غروب کند. بگذار خالصانه با نجوای حسین بن علی همراه شوم و با او دست نیاز بگشایم :
«خداوندا، تو را ستایش می کنیم که با قدرتی کامل ما را آفریدی، از لطف و عنایتی که به من داشتی ، خلقتم را نیکو آراستی درصورتیکه از وجود من بی نیاز بودی.
پروردگارا؛ ما را هم دراین عصر، از هر خیر و سعادت که میان بندگانت قسمت می کنی، نصیبی کامل عطا فرما.
خدایا، ما را از محرومان قرار مده و از رحمت بی پایانت ما را بی بهره مساز، ای خدا هرگاه که زندگی باهمه وسعت بر من مشکل شود، تو پناه من هستی و اگر رحمتت شامل حالم نگردد، مسلما هلاک خواهم شد.
خداوندا، تو از رزق حلالت مرا روزی وسیع ده و سلامتی و آسایش در جان و دین عطا بفرما و در خوف و هراس مرا ، ایمنی بخش...»
بیشتر بخوانید:
دعای پرفیض عرفه در سراسر کشور طنین انداز شد
روایت رهبر معظم انقلاب از انجام اعمال روز عرفه در کنار خانواده
توصیه رهبر انقلاب برای روز عرفه
عرفه؛ زمانی برای نیایش
